علیرضا لوعالیان تمیجانی

هفته دوم شهریور ماه به نام هفته بانکداری اسلامی‌و روز دهم شهریور ماه به نام روز بانکداری اسلامی‌نامیده شده است و همه ساله در این هفته بانک‌ها با اعلام موفقیت‌های خویش در مسائل مختلف بانکداری، نسبت به اعلام موجودیت جهت جذب هر چه بیشتر سپرده‌ها اقدام می‌نمایند که از آن جمله... می‌توان به کسب عنوان برترین بانک از جهات مختلف با اعلام نشریات بین‌المللی و بانکی اشاره کرد، اما با کمی‌ واقع بینی می‌توان مشاهده نمود که بانک‌ها در شرایط بسیار نابسامان از نظر جذب منابع و مطالبات معوق قرار دارند. شاهد ماجرا در خصوص کمبود منابع سپرده‌های کوتاه‌مدت ویژه با نرخ سپرده‌های پنج‌ساله و همچنین رقم بالای دویست‌هزار میلیارد ریال در خصوص مطالبات معوق می‌باشد.

پس بسیار ساده‌اندیشانه خواهد بود اگر فکر کنیم که همه چیز بر وفق مراد است و هیچ اتفاقی که موجب نگرانی شود، وجود ندارد. اما با توجه به نزدیکی هفته دولت با هفته بانکداری اسلامی ،خوب است از این نزدیکی نهایت استفاده را کرد تا هم دولتمردان و هم سایر تصمیم‌سازان به فکر چاره‌ای اساسی بوده و از انباشته شدن این مشکلات جلوگیری نمایند. زیرا نه با تعریف و تمجید و نه با تهدید و تطمیع نمی‌توان نسبت به رفع و رجوع درست این معضل اقدام کرد. از این جهت می‌توان مشکلات را در محور‌های مختلفی مورد بررسی قرار داد که به‌صورت اجمالی به چند محور از آنها می‌توان اشاره نمود.

یکی از این محورها نرخ سود تسهیلات کمتر از نرخ تورم است که بارها و بارها از طرف صاحب‌نظران مالی و اقتصادی به آن پرداخته شده است و باید همانطور که با واقع بینی بانک مرکزی و دولت نرخ سود در رقم دوازده درصد ثابت مانده است در سال‌های آینده نیز به نزدیک شدن این دو رقم به هم کمک کرد؛ هرچند احتمال افزایش نرخ سود زیاد خوشبینانه به نظر نمی‌رسد، اما امیدواریم که با توجه به سایر شاخص‌های مربوط به نرخ تورم و تعدیل آنها، در سال‌های آینده نرخ تورم خود را به سود بانکی نزدیک و نزدیک‌تر کند تا از این راه برخی از مشکلات مربوط به پول ارزان و ایجاد رانت در دریافت تسهیلات مرتفع شود.محور دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد سود سپرده‌هاست که متاسفانه به‌علت عدم کفاف سود دریافتی توسط سپرده‌گذاران در مقایسه با سود مورد انتظار آنها و همچنین به دلیل سود سرشاری که از راه سفته بازی نصیب آنان می‌شود، موجبات خروج این منابع از بانک‌ها را فراهم کرده است، زیرا بازده سرمایه در سپرده‌گذاری در بانک‌ها نمی‌تواند جوابگوی کاهش ارزش پول به خصوص در مقابل نرخ تورم بالا شود که البته همین مساله را می‌توان به اوراق مشارکت نیز تعمیم داد که در حال حاضر کمترین استقبال نسبت به آنها در بانک‌ها مشاهده می‌شود.محور بعدی که بسیار هم با اهمیت است، وجود مطالبات معوق است که به بیش از دو برابر حد استاندارد خود رسیده است. البته با توجه به شرایط موجود و پول ارزان‌قیمتی که در اختیارگیرندگان تسهیلات قرار گرفته است، همچنین بازده چندین برابر پول در سرمایه‌گذاری به خصوص در بخش‌های زمین و مسکن و سایر معاملات پر سود، تمایل افراد به بازپرداخت وام‌ها کم شده و با توجه به نرخ اندک سود تسهیلات به اضافه جرایم تاخیر متعلقه که رقمی‌ بسیار پایین‌تر و چه بسا غیر قابل توجه نسبت به بازدهی سرمایه‌گذاری‌ها است روند رو به رشد مطالبات معوق را باعث شده است که به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بانک‌ها و بانک مرکزی تبدیل شده است.

البته نباید در خصوص مطالبات معوق بعضی از وعده‌های انتخاباتی را نادیده گرفت که خود باعث دوگانگی در برخورد‌های وام‌گیرندگان در خصوص بازپرداخت وام‌ها شده است.همچنین موارد و مسائل بسیار زیاد دیگری نیز وجود دارد که از حوصله این بحث خارج است و برای جلوگیری از اطاله کلام از شرح و تفصیل بیشتر در این خصوص خودداری نموده و موارد بیشتر را به نوشته‌ای دیگر موکول می‌کنیم ولی با توجه به تمام موارد و مشکلاتی که موجود است با همدلی و تعامل بیشتر می‌توان نسبت به مرتفع کردن مشکلات اقدام کرده و زمینه لازم را برای یک رقابت سالم بین بانک‌ها فراهم کرد.

کارشناس امور بانکی Loalian_a@yahoo.com