نقش استاندارد حسابداری۲۸ در گفت‌و‌گو با عضو هیات‌مدیره بیمه البرز

مزیت اجرای استاندارد ۲۸ کشف درست قیمت هر سهم است

لیلا اکبرپور
استاندارد حسابداری ۲۸ و اجرای آن در معاونت‌‌های مالی و اداری برای بستن صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه تبدیل به حمل مناقشه میان موافقان و مخالفان اجرای آن شده است.

لیلا اکبرپور

استاندارد حسابداری ۲۸ و اجرای آن در معاونت‌‌های مالی و اداری برای بستن صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه تبدیل به حمل مناقشه میان موافقان و مخالفان اجرای آن شده است. گروهی استاندارد ۲۸را دارای نواقصی می‌دانند و اجرای آن را در موسسات بیمه قبل از اصلاحات صورت گرفته به صلاح نمی‌دانند و برخی اعتقاد دارند اجرای استاندارد حسابداری ۲۸ دارای مزایای ارزشمندی است، رسول تاجدار عضو هیات‌مدیره و معاون مالی و اداری بیمه البرز نیز اعتقاد دارد کمیته تدوین استانداردهای حسابداری که زیر نظر سازمان حسابرسی کشور فعالیت می‌کند، همچون سایر فعالیت‌ها از قبیل تعریف و ایجاد استاندارد جدید، ترجمه بهترین متون و استانداردهای حسابداری جهان در کمترین زمان و به بهترین روش ممکن،‌ این بار نیز در تدوین استاندارد حسابداری بیمه‌های عمومی و با قبول زحمت فراوان و پس از چالش چندین ساله و با بهره‌گیری از نظارت متخصصان صنعت بیمه، موفق به تدوین استاندارد حسابداری ۲۸ گردید که می‌توان ادعا کرد برای اولین بار و پس از چندین دهه صنعت بیمه موفق به بهره‌گیری از استانداردی خواهد بود که:

۱ - قابلیت تطبیق صورت‌های مالی را فراهم می‌آورد.۲ - از طبقه‌بندی سلیقه‌ای سرفصل‌ها پرهیز می‌گردد.

۳ - ذخایر بر مبنای عملکرد واقعی چندین دهه صنعت بیمه تعدیل می‌گردد.۴ - برای اولین بار تعریف واقعی از خسارت‌های معوق شده (بر مبنای ماهیت حسابداری) می‌شود.

تاجدار، کارشناس رسمی قوه قضائیه در امور بیمه‌ای، عضو جامعه حسابداران رسمی و مدرس علوم مالی و بیمه است. گفت‌وگوی ما را با او در ادامه بخوانید:

آیا تفاوتی بین استانداردهای حسابداری صنعت بیمه با سایر فعالیت‌های بازرگانی و خدماتی وجود دارد؟

ماهیت صنعت بیمه ایجاب می‌نماید که تفاوت‌هایی به شرح زیر با سایر فعالیت‌ها داشته باشد.

۱ - عدم‌تناسب ریالی بین پرداخت حق بیمه و دریافت خسارت توسط زیان دیده.

۲ - بحث تعهدات آتی ناشی از قسمت منقضی نشده بیمه نامه‌های صادره.

۳ - اهمیت قابل‌توجه و نظارت کامل دولت‌ها و نهادهای نظارتی ذی‌ربط به موضوع سرمایه‌گذاری انجام‌شده از محل ذخایر و سایر منابع.

۴ - تفاوت تاریخ اثرات ناشی از ضعف مالی و سرمایه‌گذاری (در شرکت تولیدی قبل از تولید و در شرکت‌های بیمه بعد از صدور بیمه‌نامه). و ...

در بعضی مواقع مشاهده می‌‌شود که به استناد تفاوت‌های فوق‌الذکر اظهارنظر می‌گردد که ماهیت فعالیت در این صنعت به گونه‌ای است که نمی‌توان استاندارد مشخصی برای آن تدوین نمود و حتی برخی اظهار می‌دارند که به دلیل همین تفاوت‌ها است که در هیچ یک از کشورها استاندارد مشخصی برای حسابداری این صنعت وجود ندارد.

در صورتی که این اظهارنظرها صرفا از بی‌اطلاعی و عدم مطالعه بوده و می‌توان ادعا نمود به واسطه بهره‌گیری از آمار و ارقام ثبت شده در سنوات فعالیت این صنعت و با استناد به تجزیه و تحلیل روند، انحراف ناشی از برآوردهای این رشته در کمترین میزان قرار داشته و در مقایسه با سایر صنایع دارای کمترین انحراف می‌باشد و در تمام دنیا این صنعت دارای استاندارد خاص خود می‌باشد.

لطفا در خصوص خسارت‌های معوق تعریف شده در استاندارد ۲۸ توضیح دهید.

برای اولین بار است که این نوع خسارت‌ها به درستی تعریف شده و تعهدات آتی از این بابت را به طرز صحیح و واقعی می‌توان استخراج و محاسبه کرد، به عنوان مثال «خسارت واقع شده‌ای که گزارش نشده» هرگز محاسبه و منظور نمی‌گردید که در این استاندارد به درستی مدنظر قرار گرفته و کسانی که ماهیت فعالیت در این صنعت را بشناسند، واقف هستند که مبالغ مربوط به این گونه خسارت‌ها حتی با انحراف کمتر از ۱۰درصد قابل استخراج می‌باشد که توضیح این روش‌ها در این مختصر نمی‌گنجد.

چرا استاندارد ۲۸ با این همه ویژگی‌ مثبت تاکنون اجرا نشده است؟

به اعتقاد اینجانب دلیل عدم اجرای استاندارد را هم در شرکت‌های بیمه و هم در سازمان حسابرسی باید جست‌وجو کرد.

توضیح این که شایسته بود سازمان حسابرسی با توجه به دسترسی آسان به صورت‌های مالی سنوات قبل و بدنه کارشناسی متخصص خود به صورت نمونه‌ای برای دو سال اثرات اجرای استاندارد را استخراج می‌کرد و از طرفی شرکت‌های بیمه در اقدامی مشابه اثرات آن را بررسی می‌کردند تا از اظهارنظرهای بی‌پایه و بی‌اساس خودداری می‌گردید، همان طور که در ادامه این بحث توضیح داده خواهد شد، اثرات ریالی اجرای استاندارد برخلاف آنچه که تاکنون گفته شده موجب خروج نقدینگی قابل توجه از شرکت‌ها نمی‌گردد.

نقش شورای‌عالی بیمه در اجرای استاندارد ۲۸ چیست؟

طبق قانون تاسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری مصوب سال ۱۳۵۰ تنظیم، تهیه و تصویب فرم صورت‌های مالی و همچنین تهیه آیین‌نامه‌های مورد نیاز را به شورای‌عالی بیمه واگذار کرده که از جمله آنها می‌توان به مواد ۶۱ و ۶۲ قانون مذکور اشاره داشت که به ترتیب وظایف مرتبط با محاسبه ذخایر فنی و تهیه فرم صورت‌های مالی به عهده شورای‌عالی بیمه گذاشته شده است، به اعتقاد اینجانب هر چند به جهت قانونی ابتدا می‌بایست کلیت استاندارد ۲۸ و فرمت صورت‌های مالی آن به تصویب شورای‌عالی بیمه برسد، لکن از طرف دیگر طبق قانون وظیفه تدوین استانداردهای حسابداری به عهده سازمان حسابرسی می‌باشد، هر چند شایسته بود به جهت اهمیت قابل توجه استاندارد ۲۸ که برای اولین بار در کشور ما تهیه و تدوین گردیده و اجرای آن می توانست بسیاری از مشکلات خصوصا طبقه بندی سلیقه‌ای سرفصل‌ها را مرتفع نماید. شورای‌عالی بیمه خارج از نوبت نسبت به بررسی و تصویب آن اقدام نماید. حتی در شرایط فعلی به دلیل اهمیت پیش گفته شایسته بود شرکت‌های بیمه نسبت به اجرای استاندارد ۲۸ اقدام و سازمان حسابرسی عدم تصویب توسط شورای‌عالی بیمه را به عنوان یک بند بازرسی (بند سایر) در گزارش حسابرسی لحاظ می‌کرد.

آیا بیمه البرز صورت‌های مالی را بر اساس استاندارد ۲۸بسته‌است؟

بله، بیمه البرز صورت‌های مالی خود را براساس استاندارد ۲۸ آماده کرده‌است.

عمده‌ترین تفاوت بین استاندارد ۲۸ و استاندارد مورد عمل فعلی شرکت‌های بیمه چیست؟

اجازه بفرمایید که این گونه مطرح شود که تفاوت استاندارد ۲۸ و روش مورد عمل فعلی چیست؟ چون به نظر می‌رسد هر چند یکسری استانداردهای حسابداری در روش فعلی مورد عمل می‌باشد، اما به معنای واقعی استاندارد حسابداری شرکت‌های بیمه وجود ندارد و به همین دلیل در بعضی مواقع طبقه بندی و تفسیرهای مختلفی در خصوص موضوع واحد در صورت‌های مالی وجود دارد با توضیحات فوق باید اذعان نمود که استاندارد از جهت طبقه‌بندی سرفصل‌ها، تعاریف و ادبیات مفاهیم خاص صنعت از جمله خسارت معوق، حق بیمه عاید نشده و ... تفاوت‌های اساسی با روش قبلی دارد، به اعتقاد اینجانب عمده‌ترین تفاوت به روش احتساب ذخایر فنی مربوط می‌گردد و در روش پیشنهادی استاندارد ۲۸ (روش یک هشتم) مبلغ ذخایر منظور شده بسیار واقعی‌تر از روش ساده قبلی است. اجازه می‌خواهم با ذکر یک مثال عملی این تفاوت و واقعی‌تر بودن روش یک هشتم را بیان کنم.فرض کنید در ابتدای اسفند ماه یک بیمه‌نامه آتش‌سوزی با سرمایه ۱۰۰میلیارد ریال صادر می‌شود با فرض لحاظ سایر شروط از جمله واگذاری اتکایی و غیره با روش فعلی بالغ بر ۶۰درصد مبلغ فوق به عنوان درآمد سال صدور ۴۰درصد آن به عنوان حق بیمه عاید نشده به سال مالی بعد منتقل می‌شود، در صورتی که در روش یک هشتم (پیشنهاد استاندارد ۲۸) چون بیمه‌نامه در ۳ ماهه چهارم سال صادر شده معادل هفت هشتم آن به عنوان حق بیمه عاید نشده به سال مالی بعد منتقل و فقط یک هشتم آن به عنوان درآمد سال صدور شناسایی می‌شود. ناگفته پیدا است که در روش فعلی مبلغ منظور شده به عنوان درآمد و حق بیمه عاید نشده، هر دو دارای انحراف قابل توجه هستند و این روند در بیمه‌نامه‌های صادره ماه‌های اولیه سال به صورت عکس صادق است.

همان طور که در مثال فوق بیان شد و در روش فعلی معادل ۶۰درصد از حق بیمه صادره به عنوان درآمد سال صدور و در روش استاندارد ۲۸ صرفا معادل ۵/۱۲درصد از حق بیمه صادره به عنوان درآمد سال صدور شناسایی می‌شود.

آیا شرکت‌های بیمه جهت اجرای استاندارد ۲۸ با مشکلات یا موانع جدی مواجه هستند؟

اجازه بفرمایید این سوال را به همراه سوال دیگری تحت این عنوان که آیا اساسا شرکت‌های بیمه اثرات اجرای استاندارد ۲۸ را بررسی کرده‌اند یا خیر، پاسخ دهیم.همانطور که در قسمت‌های قبلی توضیح داده شده بزرگ‌ترین اشکال وارد به طرح و بحث اجرای استاندارد که هم شرکت‌های بیمه و هم سازمان حسابرسی را شامل می‌شود، عدم اجرای آزمایشی یا تعیین اثرات اجرای استاندارد برای سنوات قبل است به عبارت دیگر اغلب ایرادات و اعتراضات بدون بررسی و اجرای آزمایشی استاندارد بوده، لیکن اثرات استاندارد ۲۸ در حال حاضر توسط شرکت بیمه البرز استخراج شده و نتایج آن برخلاف تصورات قبلی است.اجازه می‌خواهم به دلیل مهم بودن این نتایج توضیح داده شود که عمده‌ترین اثرات اجرای استاندارد تعدیل ذخایر فنی سال اجرا و همچنین تعدیل حق بیمه عایدنشده است که اثرات این دو تعدیل سنواتی تقریبا خنثی بوده و ملاحظه می‌شود که برخلاف تصورات، اجرای استاندارد ۲۸ و خصوصا صدور اسناد حسابداری تعدیلات سنواتی منجر به خروج وجه نقد از شرکت نمی‌شود به عبارت دیگر در صورت اجرای استاندارد ۲۸ تعدیلات سنواتی از بابت ذخایر فنی انباشته و حق بیمه عاید نشده سال ۱۳۸۵ تقریبا به یک میزان به صورت بدهکار و بستانکار تحت تاثیر قرار گرفته و به شرح زیر اثرات آن خنثی خواهد بود:

ذخایر فنی (بدهکار)

تعدیلات سنواتی (بستانکار)

تعدیلات سنواتی (بدهکار)

حق بیمه عاید نشده (بستانکار)

اثرات اجرای استاندارد ۲۸ در واگذاری شرکت‌های بیمه در بخش خصوصی چیست؟

همانطور که می‌دانید، تاریخ شروع تدوین استاندارد و احساس نیاز به یک استاندارد قابل اتکا به لحاظ تاریخ شروع بررسی، پیش از بحث واگذاری بوده و آنچه در تدوین و اجرای یک استاندارد به عنوان هدف اصلی تلقی می‌شود، شفاف‌سازی و ارائه اطلاعات مالی قابل اتکا و مقایسه برای تصمیم‌گیری اشخاص حقیقی و حقوقی ذی‌ربط از قبیل سهامداران، بانک‌ها، سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، دولت و... است؛ بنابراین بزرگ‌ترین اثرات مثبت اجرای استاندارد ۲۸ در بحث واگذاری فارغ از ارزان‌فروشی و گران‌فروشی سهام این شرکت‌ها، شفافیت اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی برای کشف قیمت است.

آیا روش‌های محاسبه ذخایر دیگری وجود دارد؟

بله، همانطور که توضیح داده شد روش‌های حق بیمه عاید شده (درآمد) و حق بیمه عاید نشده (ذخایر) متعددی وجود دارد که سال‌های متمادی در شرکت‌های بزرگ دنیا مورد استفاده قرار گرفته که از آن جمله می‌توان به روش روزشمار یا یک‌سیصد و شصت و پنجم روش نسبی سالانه یا یک دوم روش نسبی سه ماهه یا یک‌هشتم روش نسبی ماهانه یا یک بیست و چهارم و روش ساده اشاره کرد هر یک از روش‌های فوق‌ دارای مزایا و معایبی است، از جمله روش ساده که در ایران مورد استفاده قرار گرفته بسیار ساده ولی نتایج آن به لحاظ شناسایی درآمد و ذخایر دارای انحراف قابل توجه است و برعکس روش یک سیصد و شصت و پنجم دارای دقت بسیار بالا، لکن به جهت اجرایی، هزینه بالایی داشته و ظاهرا به لحاظ رعایت فزونی منابع بر مخارج، استفاده از آن اقتصادی نیست و به همین دلایل کمیته تدوین استاندارد پس از بررسی کلیه روش‌های مذکور، بهترین روش را روش نسبی سه ماهه تشخیص داده است.در پایان ضمن تشکر از زحمات همکاران محترم و متخصصان در کمیته تدوین استاندارد سازمان حسابرسی که به درستی خلاء و کمبود استانداردهای حسابداری در بیمه‌های عمومی را تشخیص و راهکار آن را در قالب استاندارد حسابداری شماره ۲۸ ارائه داده‌اند، به اعتقاد اینجانب اجرای استاندارد مذکور یک فرصت مناسب برای طبقه‌بندی، تلخیص و ارائه اطلاعات شفاف در قالب صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه خصوصا در آستانه واگذاری این شرکت‌ها است.