جاذبه و دافعه بازارهای ارزی

نویسنده: محمد مساح

سرمایه‌گذاران ایرانی به بازار ارز علاقه نشان می‌دهند این روزها بیش از گذشته بازار ارز یا «فارکس» که همان واژه کوتاه شده تبادلات ارزی است، در بین گروه‌های مختلف مردم به عنوان یک فضای سرمایه‌گذاری و تجارت رواج یافته است. تقریبا از اواسط دهه ۱۳۷۰ خورشیدی با توسعه اینترنت و گسترش شبکه‌های مخابراتی در سطح ایران تبادلات ارزی از طریق الکترونیکی امکان‌پذیر گردید و جذابیت‌های آن سبب شد تا طی این سال‌ها افراد زیادی با آن آشنا شوند. با کمرنگ شدن حاکمیت بانک‌های مرکزی از اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی سرمایه‌گذاران شخصی و سفته‌بازان توانایی دسترسی به صنعت مبادله ارزها را پیدا نمودند. سازوکار تعیین نرخ‌های مبادله ارز بر اساس عرضه و تقاضای جهانی موجب شد تا نرخ‌های مبادله ارز آزادی عمل بیشتری به‌دست آورند. در این میان نوسانات و تغییرات نرخ‌های ارز فرصت‌های سودآوری را برای معامله‌گران شخصی و سفته‌بازان فراهم نموده است. با توجه به رشد و توسعه بازار ارز به شکل امروزی آن و افزایش حجم مبادلات در سطح جهانی این صنعت دیرپا نیست، با این وجود از لحاظ فنی پیشرفت‌های چشمگیری در آن رخ داده است. در سطح جهانی از اواخر دهه ۱۹۸۰ سرمایه‌گذاران شخصی با سپرده‌های کوچک برای دادوستد در این بازار اشتیاق زیادی نشان دادند و طبیعی است که انگیزه‌ کسب سود معامله‌گران ایرانی را نیز علاقمند کرده است. حضور سرمایه‌گذاران متعدد با دیدگاه‌های زمانی مختلف نقدینگی و کارآیی بازارهای مالی و بورس‌های متعدد را به سطح بالایی ارتقا داده است و همه افراد در سراسر جهان می‌توانند توانایی‌های خود را برای تجارت در هر سطحی به اجرا گذارند. دسترسی به همه اطلاعات، رقابت تنگاتنگ بین بازیگران و سهولت اجرای معاملات فضای رشد را برای همگان به ارمغان آورده است. با پیشرفت شگرف دانش در تمام زمینه‌ها راه برای شرکت معامله‌گران شخصی با سرمایه‌گذاری کوچک در بورس‌های گوناگون فراهم آمده است.

این گفتار پس از شرح کوتاه نسبت به عملیات بازار ارز بر این موضوع متمرکز می‌شود که چرا علاقمندان به مشارکت در این بازار بایستی هوشیارانه به ریسک‌های چنین کسب و کاری توجه کنند و لازمه فعالیت در این بازار به‌دست آوردن دانش، مهارت و تجربه است. بدین ترتیب شناخت پایه‌ و مبانی تجارت در این بازار و یادگیری اصول دانش اقتصاد به دلیل نقش محوری آن در تعیین نرخ‌های مبادله بسیار حائز اهمیت است. همچنین سرمایه‌گذاران بایستی بتوانند ریسک‌های موجود را مدیریت کرده و سرمایه خود را به صورت حرفه‌ای اداره نمایند.

بازار ارز چیست؟

بازار ارز شبکه‌ای است که در آن خریداران و فروشندگان در سراسر جهان با یکدیگر به مبادله می‌پردازند و موسسات مختلف مالی و بانک‌ها مسوولیت تبادلات ارزی را برعهده می‌گیرند. نقش عمده بانک‌ها در مبادله پول‌ها سبب شده که بازار تبادلات ارزی، یک بازار بین بانکی به شمار آید و دستگاه‌های رایانه‌ای به همراه تلفن و اینترنت ارتباط‌دهنده همه شرکت‌کنندگان در آن باشند. بازار ارز در عین حالی که واژه‌ای ساده به ‌نظر می‌رسد برای بازیگران آن از پیچیدگی خاصی برخوردار است. پیچیدگی مبادلات ارزی از آنجایی ناشی می‌شود که تغییرات نرخ به متغیرهای بسیاری وابسته است و بازارهای مختلف بر آن تاثیرگذارند. اگر چه نقطه نظرات گوناگونی در مورد بازار ارز وجود دارد، اما در گستره بازار، یک رکن مشترک دیده می‌شود. این بازار به طور صرف سازوکاری ایجاد می‌کند که در آن یک ارز در برابر ارزهای دیگر ارزشگذاری می‌شود. به طور کلی دادوستد در بازار ارز بدان مفهوم است که ارزی خریداری می‌شود و همزمان ارز دیگری به فروش می‌رسد. این سازوکار طوری طراحی شده است که اثرات عوامل مالی، فاکتورهای اقتصادی و تقابل سیاسی در این ارزشگذاری درگیر می‌گردند. بدیهی است که روابط بازرگانی، صادرات یا واردات کالاها و خدمات، واگذاری دارایی‌های مالی میان کشورهای جهان بدون معاوضه و مبادله پول امکان‌پذیر نخواهد بود و تنها زمانی تجارت بین‌الملل و روابط متقابل اقتصادی صورت می‌پذیرد که بین مبادله پول کشورهای جهان رابطه مشخصی وجود داشته باشد.

ریسک‌های دادوستد و مشارکت در بازار ارز

ریسک تغییر نرخ: نرخ‌های مبادله ارز در هر لحظه از زمان بر اساس شرایط و وضعیت بازارهای مختلف و موقعیت‌های اقتصاد کشورها تغییر می‌کند. در واقع مهمترین ریسک بازار ارز، همان ریسک تغییر نرخ است و به واسطه همین نوسان و تغییر سفته‌بازان جذب آن می‌شوند. معامله‌گران نقد ارز در حقیقت خریدار ریسک هستند و مایل هستند تغییرات کوتاه‌مدت نرخ مبادله را بپذیرند. موضوع اساسی اینجا است که به دلیل تغییر پی در پی و نامنظم قیمت در دوره زمانی برخی از سرمایه‌گذاران نمی‌توانند با توجه به حجم معامله خود چنین ریسکی را تحمل کنند و ممکن است در برخی شرایط از بازی خارج شوند. این طبیعی است که نرخ مبادله ارز در طی روز بیش از یک یا دو‌درصد تغییر کند و همین میزان کافی است که بازدهی مشارکت‌کنندگان را تحت تاثیر قرار دهد. معامله‌گرانی که شناخت کافی نسبت به بازار ارز ندارند و نمی‌دانند که چگونه ریسک‌های آن را اداره کنند، در طی مدت کوتاهی سرمایه خود را از دست می‌دهند.

ریسک نرخ بهره: جهانی شدن اقتصاد بر نرخ‌های بهره اثرات چشمگیری داشته است. خواه‌‌نا‌خواه اقتصاد کشورها پیوند بیشتری با یکدیگر برقرار نموده و بدین ترتیب نیاز به تغییر نرخ‌های بهره با سرعت بیشتری ایجاد شده است. نرخ‌های بهره به طور معمول برای تطابق با رشد اقتصادی تغییر می‌کند و تغییر نوسان نرخ بهره اثری مهم و چشمگیر بر نرخ ارز دارد. با این وجود همبستگی میان نرخ ارز و نرخ بهره مکانیکی و ساختگی نیست. این بدان مفهوم است که تغییرات نرخ بهره در هر زمان به وسیله اهرم‌های پولی و با یک میزان مشخص بر تغییر نرخ ارز تاثیرگذار نیست. نوسانات نرخ بهره و تغییر سیاست‌های پولی کشورها یکی از ریسک‌های مهم در بازار ارز به شمار می‌آید.

ریسک کشور: این ریسک به مداخله دولت در بازار مبادلات ارزی نسبت داده می‌شود. در عین حال از دیدگاه نظری همه ابزارهای مشتقه بازار ارز همچون بازار آینده ارز از ریسک کشور مستثنی هستند، زیرا بازارهای بزرگ آینده ارز در کشور ایالات متحده قرار گرفته است. این نوع ریسک نباید با ریسک دخالت بانک‌های مرکزی در بازارهای ارز یکسان فرض کرد؛ چرا که بانک‌های مرکزی با مبادله ارز وابسته و مرتبط هستند. ریسک کشور زمانی اتفاق می‌افتد که حکومت‌ها به دلایلی از جمله کمبود یا کسری پول، کنترل شدید بر نظام بانکی، محدود یا مسدود کردن موجودی سپرده‌های ارزی در بازار دخالت می‌کنند. برای نمونه زمانی که کویت توسط ارتش عراق اشغال شد، مبادلات ارزی به طور ناگهانی مشکل گردید.

اگر از دیدگاه سرمایه‌گذاران به ریسک‌های بازار ارز بنگریم، می‌توان ریسک سوخت سرمایه به دلیل ورشکستگی کارگزار یا دیگر مسائل مالی را نام برد. از آنجایی که سازوکار دادوستدهای ارزی بر مبنای معاملات اعتباری قرار دارد، تغییرات شدید نرخ مبادله می‌توان ریسک زیان به دلیل عدم تامین نقدینگی لازم را به همراه داشته باشد.

مراکز و شرکت‌های متعدد مردم را به سرمایه‌گذاری در بازار ارز تشویق می‌کنند

پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که چرا برخی شرکت‌ها و افراد به طور مستقیم یا غیرمستقیم از علاقه مندان و سرمایه‌گذاران دعوت به معامله‌گری یا سرمایه‌گذاری در بازار ارز می‌کنند؟

دامنه تبلیغات برای ورود به این بازار چنان گسترده شده که در گذر از خیابان‌های شهر می‌توان پوسترها و کاغذهای تبلیغی را به وفور در مورد پیوستن به جمع بازیگران این بازار دید. آنها یادآوری می‌کنند که با گذراندن دوره‌های فشرده کوتاه مدت و ارائه نشانه‌های خرید یا فروش و معرفی کارگزار مناسب مشتریان خود را پشتیبانی می‌کنند. به نظر شگفتی‌آور است که چگونه می‌توان با چندین ساعت دوره آموزشی و دریافت علائم خرید و فروش در این بازار پیچیده موفق شد! برخی از این شرکت‌ها یا افراد حتی برای جذب مشتریان خود دوره‌ها را با تخفیف و حتی رایگان برگزار می‌کنند و در ادامه فعالیت‌های خدماتی خود، نشانه‌ها و مواضع دادوستد را به صورت رایگان در اختیار معامله‌گران می‌گذارند!

اما به راستی چرا برخی شرکت‌ها و افراد از سرمایه‌گذاران می‌خواهند که با بازار ارز آشنا شوند؟ چه منافعی برای آنها و سرمایه‌گذاران وجود دارد که به دادوستدهای روزانه بپردازند؟

در آن سوی میدان بازار ارز، کارگزاران و بازارسازان ارز مایل هستند که خدمات خود را به همه افراد با سپرده‌های اندک ارائه دهند. طبیعی است که بازارسازان ارز از طریق اختلاف بین نرخ خرید و فروش سود به‌دست می‌آورند و برای ادامه فعالیت خود به مشتری یا معامله‌گر نیازمند هستند. بازارسازان یا کارگزاران کوچک با شرکت‌های بازاریاب یا معرفی‌کننده کارگزار

(Introducer Broker- IB) قراردادهایی تنظیم می‌کنند که بر اساس آن در ازای معرفی افرادی برای خرید و فروش الکترونیکی ارز کمیسیون معین یا مبلغ مشخصی از سود هر معامله پرداخت نمایند. از آنجایی که معرفی سرمایه‌گذار برای این‌گونه شرکت‌ها عواید و درآمد به همراه دارد، شرکت‌ها معرفی‌کننده کارگزار از منافع حاصل از این کار برخوردار می‌شوند. به نظر می‌رسد انگیزه کسب درآمد از طریق معرفی به کارگزار و بازاریابی برای بازارسازان ارزی باعث می‌شود که آنها تلاش کنند سرمایه‌گذاران بیشتری را تشویق به ورود زودهنگام به بازار کنند. اغلب تازه‌واردان در بازار ارز پس از مدت کوتاهی پول خود را از دست می‌دهند که دلیل عمده آن ضعف پایه‌های علمی، پایین بودن سطح مهارت و نبود برنامه‌ریزی مشخص در دادوستدها می‌باشد. اگر سرمایه‌گذاری در بازار ارز عایدی به همراه دارد، پس بازار سهام تهران نیز صرف‌نظر از نقدینگی پایین و ریسک‌های آن می‌تواند منبع کسب درآمد باشد. پس چرا شرکت‌ها و مشاوران سرمایه‌گذاری، آنها را تشویق به معامله بدون داشتن آگاهی کافی نمی‌کنند!

آشکار است که همه ما دوست داریم به درآمدی متناسب با ریسک‌های کسب و کار مورد نظر دست یابیم. سرمایه‌گذاران در بازاری وارد می‌شوند که بتوانند بازدهی مناسبی از آن دریافت کنند، اما بهتر است پیش از پذیرفتن پیشنهادهای سرمایه‌گذاری و برجسته نمودن بازده‌ها و درآمدهای بالقوه آن قدری نسبت به ریسک‌های هر کسب و کار توجه داشته باشیم. تقریبا اغلب پیشنهادهای سرمایه‌گذاری با توجه به بازده‌های عالی آن هیجان‌انگیز به نظر می‌رسند. پیش از آنکه پیرامون بازده‌های قابل توجه و مزایای چشمگیر در

کسب و کار خیلی به هیجان بیاییم، به نظر منطقی می‌آید که به ریسک‌های موجود در آن هوشیارانه نگاهی داشته باشیم. حقیقت آن است که همیشه ریسک و بازده به یکدیگر وابسته هستند. علاقمندان به معامله در بازار ارز با انگیزه به‌دست آوردن سودهای کلان و درآمدهای کوتاه‌مدت اشتیاق زیادی برای فعالیت در آن نشان می‌دهند. گویی این بازار همه آرزوهای آنها را برآورده خواهد ساخت، اما از این جایگاه که بازار ارز منبع سودهای بزرگ است و می‌توان تنها با یادگیری یک سری استراتژی و تکنیک‌های دادوستد به سرمنزل مقصود رسید، به نظر جای تردید دارد.

بازار ارز به عنوان بخش عمده‌ای از بازارهای مالی چه جذابیتی دارد؟

به مانند هر بازار دیگری گرفتن سود از تغییرات قیمت ارز و سفته‌بازی یکی از مهمترین انگیزه‌ها برای مشارکت در آن است. با این وجود دسترسی آسان به اطلاعات، نقدینگی بالا، وجود سفارشات و دستورات متعدد برای دادوستد، کارایی بازار و تجارت از طریق اینترنت از مزایا و جذابیت‌های آن به شمار می‌رود. به طور میانگین در دوره‌های روزانه یک یا دو‌درصد و در دوره‌های هفتگی۳ تا ۶‌درصد نوسان وجود دارد و این می‌تواند بستری را برای معاملات کوتاه مدت فراهم آورد.

طبق تجربیات به‌دست آمده و نمونه‌گیری از معامله‌گران بازار ارز در ایران سهولت انجام معامله و انجام دستورات خرید و فروش یکی از مهمترین نقاط قوت این بازار عنوان شده است. همچنین دسترسی سریع به اطلاعات و نمودارهای قیمت و بهره‌برداری از فرصت‌های سریع انگیزه نیرومندی برای مشارکت در بازار ارز را فراهم آورده است.

منبع: