محمد حسین صدرایی

نظام مالی سالم، تضمین‌کننده سلامت زیر بخش‌های اقتصادی خواهد بود. در این راستا استفاده از یک نظام سنجش اعتبار مناسب می‌تواند در نیل به هدف مذکور، بیشترین سهم را داشته باشد. از آنجا که وجود نهادهای سنجش اعتبار از جمله عناصر ضروری زیربنای ساختارها و نهاد‌های مالی هستند و دسترسی به منابع مالی را میسر می‌نمایند؛ لذا پذیرش ساختار عملی واحد برای آنها امری بدیهی می‌باشد. چنین ساختار واحدی باید به نحوی باشد که اولا پیش شرط‌های بهره‌گیری از سیستم اعتبارات-تسهیلات را به وضوح مشخص کرده باشد و ثانیا نحوه کاربرد مثبت و مناسب از امکانات این سیستم را فراهم آورده باشد.

این ساختار عملی واحد همان نظام سنجش اعتبار است که اکثر کشورهای جهان در راستای توسعه‌یافتگی بازارهای مالی خود آن را پذیرفته و اعمال می‌کنند. در کشور ایران عدم دسترسی بخش عمده ای از افراد (حقیقی و حقوقی) به منابع مالی، زمان‌بر بودن عرضه خدمات مالی، عدم کارآیی سیستم‌های سیاست‌گذار، افزایش میزان مطالبات معوق و مواردی از این دست و در کنار آن لزوم هماهنگی سیستم بانکی- اعتباری سنتی با سیاست‌های جدید اتخاذی در قانون اساسی (نظیراصل ۴۴)، شکل‌گیری یک نظام سنجش اعتبار را ضروری می‌کند.

مهم‌ترین شاخصه این نظام تغییر روش‌های سنتی ارزیابی اعتبار اشخاص (حقیقی و حقوقی) برای بهره‌مندی از خدمات مالی می‌باشد. باید اذعان داشت با اتخاذ یک نظام سنجش علاوه بر این تغییر، در کنار گسترش فرهنگ اعتباری، شفافیت در بازارهای مالی افزایش یافته و میزان تخلفات به صورت قابل ملاحظه‌ای کاهش خواهد داشت.

در راستای تاسیس یک نظام سنجش اعتبار مطلوب، در کنار در نظر گرفتن واقعیت‌های موجود نظام مالی و بانکی فعلی کشور و تصمیم‌گیری بر اساس آن، واقعیات دیگری نیز باید مورد توجه قرار گیرد. از جمله این واقعیات مقاومت در برابر پذیرش تغییرات ناشی از اتخاذ نظام جامع سنجش اعتبار از طرف: الف) واسطه‌گرهای مالی (به عنوان دریافت‌کننده و یا درخواســت‌کننـــده اعتبــار)،

ب) درخواست‌کنندگان حقیقی و حقوقی اعتبارات (هرچند که در نهایت چنین نظامی به نفع همه طرفین دخیل خواهد بود)‌، است. از آنجایی که موسسات سنجش اعتبار توانایی دسترسی به اطلاعاتی را خواهند داشت که در شرایط عادی قابل دسترسی نیست، وجود مراجع نظارتی در این نظام و کنترل مراکز و موسسات سنجش اعتبار و رتبه‌بندی از دیگر ملزومات عملیاتی نمودن نظام سنجش اعتبار می‌باشد، عدم وجود یک نظام نظارتی می‌تواند فرآیندی را که می‌خواست باعث اعتلای نظام مالی شود به بیراهه کشانده، خود باعث ایجاد یک رانت اطلاعاتی شود که شکست بازار و آثار خارجی نامطلوبی را به دنبال خواهد آورد. از طرف دیگر با عنایت به اینکه در طول دو دهه گذشته، شاخه سنجش اعتبار از رشد قابل ملاحظه‌ای برخوردار بوده و اکثر کشورها به سمت ایجاد نظام سنجش اعتبار و کمک به تاسیس شرکت‌های سنجش و رتبه‌بندی پرداخته‌اند و در برخی مطالعات افزایش ۵۰۰‌درصدی در تعداد شرکت‌های سنجش اعتبار مشاهده می‌شود، ضرورت شکل‌گیری یک نظام جامع سنجش اعتبار منطبق بر ویژگی‌های بازار مالی کشور بیش از پیش مهم به نظر می‌رسد تا قبل از شکل‌گیری ساختارهای غلط تصمیم‌گیری و اجرایی، شاکله مناسب از ضوابط را ارائه دهد. با شکل‌گیری چنین نظام یکپارچه‌ای، مقررات و رویه‌های اجرایی شفاف و مشخص شده و هر بنگاه اقتصادی قدرت دسترسی به منابع مالی را خواهد داشت و در کنار این با افزایش کیفیت اطلاعات و اعتلای خدمات سنجش اعتبار، تساهل در ارائه و دریافت این خدمات را شاهد خواهیم بود. از آنجا که نظام مالی کشور ایران مانند سایر کشورها از مشکلات و تهدیدات مذکور در امر اعطای اعتبار و تسهیلات جدا نیست و بعضا شرایط محیطی نیز موارد عنوان شده را تشدید می‌نمایند، دستیابی به یک نظام مطلوب و بهینه سنجش اعتبار زمانی ممکن خواهد بود که افراد متخصص و مجرب داخلی در نشست‌های تخصصی و پانلهای فکری دانش خود را در معرض قضاوت سایر افراد و ارگان‌های متخصص و عملگرا در این حوزه قرار دهند تا بر اساس هم‌اندیشی، تضارب آرا و اصطکاک افکار، اولا چارچوب‌های کامل و بسته‌های بهینه سیاستی حاصل شود و ثانیا با برگزاری برنامه‌های آموزشی مناسب ضمن دستیابی به مرزهای دانشی موجود در این زمینه از تجربیات کشورهای پیشرو یا نوپا در این عرصه استفاده‌ای کامل شود.

در همین راستا و به‌منظور ارتقای دانش فعلی و دستیابی به مباحث روز در زمینه سنجش اعتبار مرکز مطالعات دانشگاه شریف قصد دارد کارگاه نظام سنجش اعتبار را در تاریخ ۳۰ اردیبهشت لغایت یک خرداد ماه سال جاری و با همکاری شرکت مشاوره رتبه‌بندی اعتباری ایران با تدریس دو نفر از متخصصین موسسه Creditinfo Solutions (چهارمین شرکت معتبر در امر سنجش اعتبار در دنیا) برگزار نماید. علاقه‌مندان می‌توانند برای اطلاعات بیشتر با شماره‌های۲۷-۶۶۵۲۴۸۲۶ دبیرخانه این کارگاه آموزشی تماس حاصل نمایند.