نقش موسسات اعتبارسنجی در اطمینان بخشی به چک
آیا تاکنون برای خرید اقساطی به فروشگاه‌های لوازم خانگی مراجعه کرده و با این تابلو مواجه شده‌اید؟ فقط با چک کارمندی
خریدار محترم:
آیا تاکنون برای خرید اقساطی به فروشگاه‌های لوازم خانگی مراجعه کرده و با این تابلو مواجه شده‌اید؟ فقط با چک کارمندی دکتر‌کوروش احمدی‌زاده
کارمند محترم
آیا تاکنون فکر کرده‌اید چطور می‌شود کالاهای بادوام و کم دوام را نسیه خریداری کرد؟
آیا همیشه توان مالی شما ثابت است و توان بالفعل شما همان توان مالی بالقوه شما است؟
چرا برای خریدهای اقساطی از شما ضامن می‌خواهند و به توان مالی بالقوه شما توجه نمی‌شود؟
فروشنده محترم:
آیا ریسک عدم پرداخت خریدار را در نظر می‌گیرید و فروش نمی‌کنید؟
آیا ریسک از دست دادن یک مشتری خوش حساب در صورت عدم پذیرش تقاضای وی مدنظر شما قرار دارد که موجب کاهش فروشتان می‌شود؟
آیا این عبارت کسبه سنتی که فروشنده خوب اول پول می‌گیرد سپس کالا را تحویل می‌دهد عاقلانه است؟
چرا پس از قانون جدید چک اطمینان و پذیرش فروشندگان کمتر شده و به سختی چک می‌پذیرند؟
۱ - نگرانی‌های عمومی در قبول چک برای خریدهای اقساطی
امروزه یکی از مظاهر تحول عمده در بازارهای اقتصادی، پیدایش فروش‌های اعتباری و گرایش روز افزون در جوامع پیشرفته به جایگزینی فروش نقدی با این پدیده است. گرچه برای گسترش مناسب استفاده از فرهنگ اعتباری به برخی پیش زمینه‌های فرهنگی نیاز است، اما از آنجایی که هم فروشندگان و هم مشتریان اعتباری از گسترش استفاده از فروش اعتباری سود می‌برند به طور قطع ما نیز در آینده‌ای نه چندان دور شاهد همه‌گیر شدن فرهنگ استفاده از این پدیده در ایران خواهیم بود. با وجود این مزایا مشکل عمده سیستم‌های اعتباری تخلفات عمده‌ای است که در این سیستم از سوی مشتریان رخ می‌دهد. تخلفات صورت گرفته در بازار اعتباری با ایجاد مکانیزم‌های کنترلی کاهش می‌یابد. تخلفات رخ داده در سیستم‌های مبتنی بر اعتبار به صورت کلی به معوقات، جعل هویت، چک‌های برگشتی و رفتار نادرست مشتریان بر می‌گردد. همانطور که می‌دانید نابسامانی‌های موجود در بخش بزرگی از معاملات تجاری اعتباری در سطوح خرد و کلان در اثر نبود ضوابط علمی اعتبارسنجی و کنترلی، معضلات پیچیده‌ای نظیر چک‌های بلامحل، کلاهبرداری‌ها، ورشکستگی‌ها و روابط نادرست بین معامله‌گران اقتصادی و همچنین معوق شدن تسهیلات ارائه شده را دامن زده است که بالطبع افزایش زندانیان مالی و عدم روابط صحیح اقتصادی و افزایش بی‌اعتمادی در داد و ستدها از عواقب آن است. کاهش زمینه‌های بروز جرم در سطح جامعه، به تقلیل تعداد پرونده‌های ورودی به دادگستری می‌انجامد. اتهام بیشتر متهمان مربوط به جرائم چک است که این جرائم باید در مراحل ابتدایی شکل‌گیری از سوی دولت با تدابیر مناسب حل شود. از مشکلات عمده که امروزه مردم در خصوص چک با آن مواجه هستند، معضل صدور چک‌های بلامحل است که موجب صرف هزینه و وقت بسیار در سیستم بانکی، محاکم قضایی و ... می‌گردد. به تازگی برخی تعیین سقف مبلغ برای دسته چک‌های ارائه شده بانک‌ها را یکی از راهکارهای مهم کاهش جرائم در این بخش عنوان می‌نمایند. در این راستا بانک‌ها باید به اندازه مبلغ تعیین شده در دسته چک، سند و ملک به عنوان تضمین در اختیار داشته باشند. اما واقعا این راه‌حل است؟ یا راهکارهای دیگری وجود دارد؟
امروزه در کشور ما اطمینان و پذیرش فروشندگان کمتر شده و به سختی فروش اقساطی می‌نمایند. حتی اگر قانون جدید چک نیز اجرا نمی‌شد، با وجود عدم اطمینان از اعتبار آن و عدم پشتیبانی اطلاعاتی از فروشندگان کالا، پذیرش و انجام معاملات با آن، با ریسک زیاد همراه بود. اگر به هر فروشگاه کوچک و بزرگ شهر که شما را هم می‌شناسند مراجعه کنید، بسیار بعید است که برای خرید اقساطی از شما چک قبول کند. اگر در حساب شما چندمیلیارد ریال پول باشد و به فروشنده‌ای چک بدهید، با تردید به شما نگاه کرده و با روش‌های مختلف سعی می‌کند که آن را قبول نکند. فروشنده بیچاره تقصیری ندارد، در حالت کلی یک برگه در دست او است که شاید تبدیل به پول بشود یا نشود. وضعیت به گونه‌ای شده که حتی از آشنا و فامیل هم نمی‌توان چک قبول کرد. راهکارچیست؟ جوامع پیشرفته با موضوع خرید اقساطی چگونه برخورد می‌کنند؟ در کشورهای توسعه یافته وقتی با مشکلات چک مواجه شدند، صورت مساله را پاک نکردند. بلکه به سراغ راه‌هایی رفتند که آن را قبل از قبول فروشنده کالا، تایید یا به طریقی تضمین نمایند. زیرا پذیرش آن به قدری کار را راحت می‌کند و منافع آن تا حدی است که جبران کلیه خلاف کاری‌ها، تقلب‌ها و ضررها را می‌نماید و جای پول را به راحتی پر می‌کند. در کشورهای توسعه یافته به فروشندگان کالا خدماتی عرضه می‌شود که در هنگام پذیرش چک آنها را از صحت امر تا حد زیادی مطمئن می‌کند. تدابیر پرهیز از ریسک که در آمریکا به فروشندگان کالا ارائه می‌شود، سال قبل شامل ۶۴/۹میلیارد تاییدیه برای چک‌های شخصی و تجاری بوده. مبلغ کل آنها ۴۹۶میلیارد دلار و با مبلغ متوسط یک چک حدود ۵۱دلار می‌شد. در این مدت ۸۳۴میلیون ضمانت نیز برای چک‌ها به ارزش ۴۹۶میلیارد دلار و با مبلغ متوسط ۱۰۷دلار صادر شده است. تقریبا در همه کشورهای جهان، فروشگاه‌های انواع کالاهای بادوام و کم‌دوام را به مشتریان خود به نسیه می‌فروشند و به اصطلاح به آنها اعتبار می‌دهند. در گذشته، بنگاه اقتصادی فقط کالاهای بادوام مثل اتومبیل و لوازم خانگی را به طور نسیه به مشتریان معتبر می‌فروختند، ولی امروزه، در کشورهای توسعه یافته، اشخاص می‌توانند با استفاده از اعتبار خود انواع کالاهای بادوام و بی‌دوام را نسیه خریداری کنند و شرکت‌ها و فروشگاه‌ها نیز برای افزایش فروش و سود خود حاضر به فروش کالاها و خدمات خود از طریق اعتباری هستند. غالبا خرده‌فروشی‌ها ترجیح می‌دهند که شرایط اعتباری را تحت عنوان «برنامه‌های اعتباری» عرضه کنند.
اگرچه فقط چند نوع مشخص «برنامه اعتباری» وجود دارد، برنامه خاصی که یک خرده‌فروش به اجرا درمی‌آورد باید به‌گونه‌ای باشد که باعث تشویق مشتریان به خرید بیشتر گردد.
۲ - نقش موسسات اعتبارسنجی در خریدهای اقساطی
موسسات اعتبارسنجی، سازمان‌های مستقلی‌اند که اطلاعات عمومی، اطلاعات حقوقی، اطلاعات مربوط به هویت، چک‌های برگشتی اطلاعات اعتباری و سوابق پرداختی مشتریان و سازمان‌ها را جمع‌آوری می‌کند. موسسات رتبه‌سنجی یا مرکز اطلاع‌رسانی اعتباری به جمع‌آوری، نگهداری و عرضه اطلاعات درباره سابقه اعتباری خریداران اقساطی می‌پردازد.
این مراکز، اطلاعاتی درباره چگونگی پرداخت اقساط خریدهای نسیه توسط متقاضی از طریق مراکز واگذارکننده اعتبار نظیر بانک‌ها، موسسات پس‌انداز و وام، تعاونی‌های اعتبار شرکت‌های تامین‌کننده مالی و اجاره‌دهندگان مسکن، بیمه‌ها و خرده‌فروشان اقساطی جمع‌آوری می‌کنند. موسسه اعتباری این اطلاعات را به صورت دیجیتال ذخیره کرده و پس از پردازش و طبقه‌بندی اطلاعات با مجوز فرد متقاضی اعتبار آن را به عنوان گزارش های اعتباری به واگذارکننده‌های اعتبار جهت تصمیم‌گیری عرضه می‌کند.
هنگامی که شما درخواست اعتبار یا وام جدیدی می‌کنید، بنگاه اقتصادی اعتباردهنده گزارش اعتباری شما را حداقل از یکی از موسسات اعتباری درخواست کرده و پس از بررسی تصمیم می‌گیرد که این اعتبار را به شما واگذار بکند یا خیر؟
و همچنین این موسسه در ازای هر گزارش اعتباری مشتری مبلغی را از مشتری دریافت می‌کند.
یک مرکز اعتبارسنجی این امکان را به فروشندگان اقساطی می‌دهد که
* هرگونه امکان ریسک در دادن اعتبار را دقیقا ارزیابی بکنند
* در کوتاه‌‌ترین زمان با کم‌ترین هزینه نسبت به تخصیص اعتبار اقدام نماید
* فروش اعتباری خود را افزایش دهند
* قابلیت سودآوری را ارتقا بخشند
* فعالیت‌های اعتباردهی را افزایش دهند
* چک‌های برگشتی را کاهش دهند
* اقساط سررسید گذشته و معوقات خود را کاهش دهند
* تعداد تقلب‌ها و جعل هویت را کمتر کنند
* رفتار نادرست مشتریان در پرداخت اقساط را بررسی نموده و کاهش دهند
* مشتریان (خریداران اقساطی) را شناسایی نمایند
۳ - روش‌های اطمینان برای قبول چک
در خریدهای اقساطی
در کشورهای پیشرفته تایید چک‌های خرد و ضمانت آن معمولا به ترتیب زیر است:
شماره کارت ملی مشتری و یا اطلاعات لازم چک توسط فروشنده وارد یک رایانه (سایت) می‌شود و با استعلام از مراکز اعتبارسنجی، آنها به صورت مکانیزه، مواردی مانند آنچه در زیر می‌آید را بررسی و قبول چک را توصیه یا رد می‌نمایند:
۱ - اطلاعات لازم از مراجع اعتبارسنجی در خصوص پرونده افراد بدسابقه، سوابق مثبت افراد و سوابق پرداخت‌های اقساط و چک‌های برگشتی
۲ - سوابق خریدهای اقساطی و مبالغ چک‌هایی که این شخص معمولا صادر کرده
۳ - تعداد چک‌هایی که اخیرا صادر کرده (میزان تعهدات)
۴ - اطلاعات تخلفات رانندگی شخص که با اطلاعات دیگر او ترکیب و بامعنی شود
۵ - اطلاعات تحلیلی براساس مدل‌های ریاضی و آماری که برای جلوگیری از خلاف است (تحلیل‌های روانشناختی)
۶ - ناهمخوانی در اطلاعات نوشته شده در کنترل‌های عرضی
۷ - با استفاده از دو مولفه شماره چک و شماره حساب رمزی تعیین می‌شود که توسط نرم‌افزار موسسه اعتبارسنجی قابل شناسایی است.
در جوامع غربی عمده‌ترین شرکت‌هایی که چک‌های خرد را ضمانت می‌کنند عبارتند از: سرتگی چک، تله‌چک و کراس‌چک.
و عمده‌ترین شرکت‌هایی که چک را قبل از قبول فروشنده تایید می‌نمایند عبارتند از: ایی‌فاندز، تله‌چک سرویس و سرتگی‌چک.
کلیه روش‌های پیش گفته می‌تواند به منظور اطمینان‌بخشی به چک‌های خرد (تا سقف یک‌میلیون ریال) توسط موسسات مشابه و ایجاد یک بانک اطلاعات اعتباری (شرکت‌های اعتبارسنجی) در قبال دریافت کارمزد و یا سایر تضمینات در کشور ما نیز مورد استفاده قرار گیرد تا حجم انبوه خریداران و فروشندگان اقساطی کالا با آسودگی خاطر و با حداقل ریسک ممکن به توسعه مبادلات اقتصادی بپردازند.
kouroosha@YAHOO.com
ارسال نظر