گروه بازار پول-در حالی که نظام بانکی بر اساس بانکداری بدون ربا بنا شده برخی کارشناسان معتقدند برای کاهش سوء استفاده و دوری از معاملات ربوی نرخ سود باید منطقی شود. بنا بر گزارش بانکداری نیوز، بانک مرکزی در بسته سال ۹۰ با هدف کنترل نرخ سود برای عقود مشارکتی محدوده معینی را مشخص کرد. در چند سال گذشته سهم عقود مبادله‌ای به دلیل کاهش نرخ سود عقود مبادله‌ای روبه افزایش بوده است. گسترش این عقود به دلیل آن است که نرخ سود مشخصی ندارد و بر اساس بازده سرمایه‌گذاری تعیین می‌شود. با گسترش استفاده از این عقد و افزایش سهم مانده آن در تسهیلات بانکی بانک مرکزی، در بسته سیاستی امسال نرخ این عقد را ۱۴ تا ۱۷ درصد ذکر کرد. بانک‌ها نیز از این نرخ پیروی می‌کنند، اما در قرارداد تنظیم شده تبصره‌ای وجود دارد که به موجب آن، گرچه بانک‌ها برای عقود مشارکتی بین ۱۴ تا ۱۷ درصد سود انتظاری اولیه را ذکر می‌کنند، اما در پایان کار بانک‌ها بر اساس سود تحقق یافته پایان دوره، تسویه حساب می‌کنند.

بانک‌ها درحالی با استفاده از این روش قانون را دور می‌زنند که به اعتقاد برخی این کار بدون شبهه شرعی است. کارشناسان و فعالان این بخش معتقدند که تمامی موارد در قوانین حاکم بر کشور در زمینه قانون بانکداری بدون ربا لحاظ شده است و در متن قوانین تصویب شده، کمی و کاستی نداریم، اما مشکلات ناشی از پیاده کردن و به کارگیری این قوانین است، چرا که تمامی این قوانین و مقررات مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. آنها می‌گویند که بانک‌ها برای سود بیشتر در زمینه کاربرد عقود بانکی آن را به درستی انجام نمی‌دهند و برای کسب سود بالاتر از متقاضیان تسهیلات، به سمت عقود مشارکتی حرکت می‌کنند. سیدعباس موسویان، عضو کارگروه بانکداری بدون ربا در این زمینه به «بانکداری‌نیوز» گفت: از ابتدای انقلاب تا کنون که ۳۰ سال می‌گذرد، بانکداری بدون ربا در ایران تصویب شده است، اما همچنان بانک‌ها در زمینه کاربرد عقود بانکی با مشکل روبه‌رو هستند و آن را صحیح اجرا نمی‌کنند؛ چرا که به فکر سود بیشتر و جذب سرمایه هستند. موسویان با اشاره به اینکه شرایط امروز طوری است که تحقق قانون بانکداری بدون ربا را با مشکل مواجه کرده است، گفت: قانون بانکداری بدون ربا در ایران باید بازنگری شود و بانک مرکزی شرایط را برای اجرای آن هموار کند؛ چراکه بانک‌ها نباید برای کسب سود بیشتر تنها به شکل عقود مشارکتی به متقاضیان تسهیلات خدمات ارائه‌ کنند و از عقود دیگر استفاده نکنند. عضو کارگروه بانکداری بدون ربا با بیان اینکه که بانک مرکزی باید نرخ منطقی برای سود بانکی تعیین کند و نظارت کافی بر عملکرد بانک‌ها داشته باشد تا زمینه سوءاستفاده وجود نداشته باشد، گفت: از آنجایی که بانک‌ها به فکر سود بیشتر هستند و به دلیل بالا بودن هزینه‌های سپرده‌گذاری در شبکه بانکی، برخی از آنها به سمت عقود مشارکتی که نرخ سود بالاتری نسبت به عقود دیگر دارد حرکت می‌کنند.