گروه بازارپول- آنچه در بازار سکه می‌گذرد ناشی از چیست؟ سیاست‌های پولی یا شرایط هیجانی و شایعه. روند افزایش قیمت طلا و سکه در بازارهای داخلی موجب شد برخی کارشناسان این روند را محصول عواملی دیگر جز افزایش قیمت جهانی طلا عنوان کنند. این گمانه‌، زمانی قوت گرفت که قیمت هر گرم طلای ۲۴ عیار در بازار داخلی در مقایسه با قیمت جهانی براساس نرخ ارز رسمی حدود هشت درصد تفاوت داشت. در چنین شرایطی موضع بانک مرکزی در خصوص دلایل افزایش قیمت سکه با واکنش کارشناسان روبه‌رو شد. بانک مرکزی معتقد است: سیاست‌های پولی در ایجاد چنین شرایطی تاثیر چندانی ندارد و آنچه اتفاق افتاده محصول شرایط هیجانی ایجاد شده است. آیا این تحلیل می‌تواند پوشش دهنده تمام اتفاقات باشد؟

نگاه از چند منظر

کارشناسان معتقدند: تحلیل بازار سکه و طلا مستقل از بازار جهانی نیست. با توجه به آنکه در سطح جهانی اعتماد به ارزهای رایج کاهش یافته سرمایه‌گذاران برای حفظ سرمایه خود به سمت طلا رفته‌اند. بنابراین بخشی از افزایش ناشی از تقاضای جهانی است؛ اما تفاوت هشت درصد کنونی را چگونه می‌توان پاسخ داد.

نارسایی از عرضه تا تقاضا

به اعتقاد برخی کارشناسان در ایران به دلیل آنکه خرید مردم به جای طلا در قالب سکه است ناخواسته تاخیر در عرضه سکه اتفاق می‌افتد؛ زیرا سکه برخلاف طلا نیاز به ضرب دارد و به طور طبیعی این فرآیند منجر به آن می‌شود که با یک تاخیر زمانی به تقاضا جواب داده شود.

دکتر محمود ختایی، اقتصاددان براین نکته انگشت تایید می‌گذارد و از چرخه توزیع به عنوان یکی از مشکلات پیش روی تنظیم بازار نام می‌برد. به گفته این کارشناس در کنار این عامل باید عوامل دیگری را نیز دخیل دانست؛ از جمله آنها تغییر رفتار در تقاضای خریداران است. طلا از حالت تقاضای مصرفی خود به سرمایه‌ای تغییر حالت داده و در حال حاضر تقاضای موجود در بازار به صورت پس‌اندازی است؛ بنابراین در چنین شرایطی سرمایه‌ها به سوی این بازار سرازیر شده و به تغییر قیمت‌های کنونی منجر شده است.

حسین عبده تبریزی، دبیر کل پیشین بورس نیز با تایید انبساط پولی در کشور اعتقاد دارد: به دلیل آنکه حجم نقدینگی در سطح کلان بالا است این حجم، بازارهایی را جست‌وجو می‌کند تا بتواند در آن جا بگیرد. به گفته این کارشناس اقتصادی در شرایط زمانی مختلف این حجم به بازارهای مختلف سرکشی خواهد کرد؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که بخشی از شرایط کنونی به دلیل انبساط پولی است که در دستور کار قراردارد؛ اما سوالی که مطرح است ریشه این انبساط پولی است و اینکه شرایط انبساطی کنونی از کجا ناشی می‌شود؟

ریشه‌های انبساط پولی

علی ماجدی کارشناس اقتصادی، بسته سیاستی- نظارتی بانک مرکزی را یکی از این عوامل معرفی می‌کند. به اعتقاد او، بسته سیاستی و نظارتی سال ۹۰ تمام علائم اتخاذ سیاست انبساطی را در درون خود جای داده است.

وحید محمودی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز با تایید جهت‌گیری‌های انبساطی بسته معتقد است: بسته با کاهش نرخ سود سپرده‌ها از جذابیت‌های سپرده‌گذاری کاسته که این می‌تواند در حکم محرکی برای خروج بخشی از منابع از بانک‌ها به دیگر بازارها باشد.به گفته او، در شرایطی که به نظر می‌رسد بازار سرمایه ریسک بالایی برای سرمایه‌گذاری دارد، نقدینگی موجود جذب بازاری می‌شود که در کنار قدرت نقدشوندگی از خطر کمتری برخوردار باشد. در کنار علل گفته شده برخی کارشناسان از یک علت دیگر نیز سخن می‌گویند؛ هدفمندی یارانه‌ها. به اعتقاد این کارشناسان آثار هدفمندی به مرور خود را نمایان کرده است؛ به همین دلیل بخشی از منابع از حوزه تولید خارج و بخش‌هایی چون سکه و طلا وارد می‌شوند. عباس شاکری، اقتصاددان می‌گوید: هدفمندی یارانه‌ها بدون شک موجب افزایش هزینه‌های تولید می‌شود، در این شرایط جابه‌جایی بخشی از منابع از سمت تولید به سوی بازارهایی نظیر ارز و سکه محتمل است. بنابراین آنچه در بازار طلا اتفاق افتاده بازتابی از قیمت جهانی و عوامل داخلی است. عواملی که به گفته کارشناسان می‌تواند در سیاست‌های انبساط پولی، تغییر رفتار خریداران و نرخ ارز خلاصه شود. برخی کارشناسان اعتقاد دارند: انتظار مردم در خصوص تقویت برابری نرخ دلار در برابر ریال همواره یکی از علت‌های تاثیرپذیری بازارهای کشور است. به گفته کارشناسان، اگر نرخ ارز از سوی بانک مرکزی کنترل نمی‌شد امروز باید شاهد قیمت بیشتر سکه در بازار بودیم؛ اما پیامدهای چنین روندی بر اقتصاد ملی چیست؟

دو پیامد با دو اثر متفاوت

به‌رغم آنچه که گفته می‌شود شرایط جاری، محصول سیاست‌های انبساطی است؛ اما در تقاضای کنونی برای خرید سکه یک اثر انقباضی مستتر است. خرید سکه موجب جمع‌آوری نقدینگی خواهد شد و این سیاست انقباضی می‌‌تواند سرعت‌گیر روند رو به رشد نقدینگی و آثار تورمی آن باشد. در کنار این اثر مثبت، خروج ذخایر خارجی از دست بانک مرکزی اثر منفی چنین وضعیتی به حساب می‌آید. بانک مرکزی برای کنترل بازار ناچار است بخشی از ذخایر خود را در بازار عرضه کند. کارشناسان از کاهش ذخایر خارجی بانک مرکزی و احتمال قاچاق طلا به عنوان پیامدهای منفی این وضعیت نام می‌برند.

چه باید کرد؟

میثم رادپور فعال اقتصادی با تاکید بر اینکه قیمت‌های کنونی توجیه‌پذیر نیست، دو فاکتور اساسی را در تعیین قیمت طلا دخیل می‌داند. قیمت طلا به دلار و قیمت دلار به ریال دو فاکتور اساسی از نظر رادپور است. این فعال اقتصادی با استناد به این دو فاکتور اعتقاد دارد: قیمت‌های کنونی در بازار داخلی برای سکه و طلا بی‌معنی و حباب‌گونه است. به اعتقاد وی عوامل گفته شده مانند بسته بانک مرکزی، هدفمندی یارانه‌ها و ... موقتا بازار را تحت تاثیر قرار داده و وضعیت کنونی تا دو ماه آینده قابل دوام نخواهد بود. او به بانک مرکزی توصیه می‌کند به جای اتخاذ سیاست‌های کنونی نرخ مالیات بر ارزش افزوده ۴ درصدی واردات طلا را حذف کند. رادپور معتقد است: آزادسازی کامل واردات طلا می‌تواند دو اثر داشته باشد؛ اثر اول کاستن از التهاب کنونی بازار است و دومین اثر در جلوگیری از کاهش ذخایر خارجی بانک مرکزی تجلی می‌یابد.