رییس‌کل بانک مرکزی خبر داد
راه‌اندازی جایگزین سوئیفت
دنیای اقتصاد- روز گذشته با حضور رییس کل بانک مرکزی از سامانه‌ای موسوم به «سپام» بهره‌برداری شد که از آن به عنوان جایگزینی برای سوئیچ سوئیفت یاد می‌شود. «سامانه پیام‌رسانی الکترونیکی مالی» زیرساختی است که با هدف یکپارچه سازی مراودات بانکی از طریق بستر الکترونیکی امن و ایجاد خدمت رسانی مشترک بانکی بین بانک‌های داخلی و کشورهای دوست، شرایط جدیدی را فراهم آورده که به گفته رییس‌کل بانک مرکزی ضمن دارا بودن استانداردهای لازم، از خروج اطلاعات مالی بانک‌های داخلی نیز در شرایط فعلی جلوگیری میکند. محمود بهمنی اعلام کرد
راه‌اندازی جایگزین سوئیفت در بانک مرکزی
گروه بازار پول - سامانه پیام رسانی مالی الکترونیکی (سپام)، یکشنبه چهارم تیرماه امسال، با حضور رییس کل و برخی از اعضای هیات عامل بانک مرکزی راه‌اندازی شد. آن گونه که روابط عمومی بانک مرکزی در سایت اطلاع‌رسانی این بانک اعلام کرده «سپام» یک طرح زیرساختی مهم است که با دو هدف مهم «یکپارچه‌سازی مراودات بانکی از طریق بستر الکترونیکی امن» و «ایجاد مسیر خدمت‌رسانی مشترک بانکی» راه‌اندازی شده است.
اما در حاشیه راه‌اندازی این سامانه، محمود بهمنی رییس کل بانک مرکزی نیز به ارائه توضیحاتی در مورد «سپام» پرداخته است. از توضیحات وی به خوبی روشن است که مسوولان بانک مرکزی امیدوارند این سامانه جایگزین مناسبی برای «سوئیفت» باشد. سوئیفت یک انجمن تعاونی غیرانتفاعی است که از سال ۱۹۷۳ میلادی توسط ۲۳۹ بانک از پانزده کشور اروپایی و آمریکای شمالی راه‌اندازی شده که هدف از آن جایگزینی روش‌های ارتباطی غیراستاندارد کاغذی از طریق تلکس در سطح بین‌المللی با یک روش استاندارد شده جهانی بود. درحال حاضر بیش از هفت هزار موسسه در ۱۹۷ کشور جهان عضو انجمن سوئیفت هستند. آمارها نشان می دهد که در سال ۲۰۰۱ بیش از ۵/۱ میلیارد پیام از طریق سیستم سوئیفت در سطح جهان مبادله شده است.
مرکز اصلی شبکه سوئیفت در کشور بلژیک بوده و طبق قوانین آن کشور عمل میکند و کشورهای آمریکا، هلند، انگلیس و هنگ‌کنگ به عنوان مراکز پشتیبان اعضا فعالیت دارند. سوئیفت در هر کشوری داری یک SAP یعنی نقطه دسترسی به سوئیفت است که توسط موسسه سوئیفت کنترل می‌شود. سیستم سوئیفت جهت ارسال و دریافت هرگونه پیام ارزی در بین واحدهای ارزی بانک‌های داخل کشور و بانک‌های خارج از کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر تمام بانک‌های داخلی ایران از طریق خطوط Leased یا ماهواره به یک مرکز به نام SAP در بانک مرکزی متصل شده و از طریق سیستم ماهواره‌ای پیام‌ها را برای بانک‌های مورد نظر ارسال میکند. این سیستم جهت سرعت بخشیدن به انجام معاملات ارز و جلب رضایت مشتریان و همچنین هماهنگی تمام عملیات ارزی در سطح جهانی با استفاده از یک نرم‌افزار استاندارد مورد توجه قرار گرفته است.
سوئیفت از ۲۷ اسفند ماه سال گذشته در راستای محدودیت‌های اعمال شده از سوی کشورهای اروپایی خدمات را به برخی بانک‌های ایرانی که مشمول طرح تحریمند قطع کرده است. حال رییس کل بانک مرکزی از «سپام» به عنوان جایگزین مناسبی برای «سوئیفت» یاد میکند و امیدوار است که این طرح در دهه ۹۰ به عنوان نقطه عطف بانکداری ایران مطرح شود.
پیشینه طرح‌های الکترونیکی بانک‌ها
رییس کل بانک مرکزی با اشاره به پیشرفت‌های الکترونیکی نظام بانکداری در دهه ۸۰ گفت: بخش عمده‌ای از این فعالیت‌ها در قالب طرح نظام جامع تسویه و پرداخت صورت گرفت که در واقع راهبرد نظام بانکی برای توسعه منسجم این خدمات محسوب می‌شد. او افزود: با توجه به اینکه خدمات بانکداری الکترونیکی گسترش قابل‌توجهی پیدا کرده است، نیاز به «نظارت دقیق و ایجاد زیرساخت‌های جدیدتر» برای توسعه بیشتر خدمات باید مورد توجه قرار می‌گرفت. بهمنی اضافه کرد: در دو سال گذشته فعالیت‌های گسترده‌ای در این دو محور صورت گرفت. مثلا طرح «شاپرک» برای تجمیع و نظارت بر پایانه‌های فروش، طرح «سناب» برای نظارت داده محور، طرح «نماد» برای ایجاد هویت دیجیتالی و از جمله همین «سپام» که برای تمام الکترونیکی شدن مراودات بانکی و ایجاد زیرساخت یکپارچه خدمت رسانی در این هفته راه‌اندازی شد. بهمنی سامانه‌های پیام‌رسانی مالی در نظام‌های پولی و بانکی را یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های بخش مالی برشمرد و گفت: «این سامانه‌ها برقراری ارتباط بین متعاملان بازار پول یعنی بانک‌ها، مستندسازی ارتباطات و مراودات و ایجاد بستر حفاظتی و امنیتی برای حفظ محرمانگی و عدم انکار و مسوولیت‌پذیری طرفین مراوده را بر عهده دارد.» بهمنی خاطرنشان کرد: «ایجاد سامانه پیام‌رسانی مالی می‌تواند با ابزارهای مختلفی نظیر اسناد کاغذی، فکس رمزدار، تلکس و نظایر آن به صورت سنتی نیز انجام شود، اما با تحولات حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، حدود دو دهه است که با راه‌اندازی سوئیفت در سطح بین‌المللی، سامانه‌های پیام رسانی مالی با استفاده از امکانات فناوری به صورت الکترونیکی رواج یافته و اینک برقراری ارتباطات بانکی از طریق این فناوری تقریبا یگانه راه مطلوب ارزیابی می‌شود.»
تفاوت سوئیفت با سپام
او در پاسخ به این سوال که آیا «سپام» از سوئیفت استفاده میکند؟ گفت: «خیلی‌ها «سپام» را همان سوئیفت یا اتصال به سوئیفت می‌دانند. اما باید توجه داشت که «سوئیفت» در دو مفهوم جداگانه به کار می‌رود؛ یکی آن که مجموعه‌ای از استانداردها و پروتکل‌ها که «زبان» مشترک مالی را بین موسسات پولی و بانکی و مالی، صرف‌نظر از هویت ملی و زبان واقعی آنها تشکیل می‌دهد و مفاهیم یکسانی را تعریف میکند، به این بخش در اصطلاح افراد فنی «استانداردهای سوئیفت» گفته می‌شود. یکی دیگر زیرساخت شبکه و پردازشی برای تبادل واقعی پیام‌ها منطبق بر «زبان» مشترک است که به عبارت ساده‌تر همان سخت افزارها و کامپیوترها و شبکه‌هایی است که بانک‌ها از طریق آنها می‌توانند پیام‌هایشان را مبادله کنند.» بهمنی خاطرنشان کرد: «موسسه سوئیفت شرکتی است تعاونی واقع در بلژیک که تقریبا تمامی موسسات مالی جهان در آن عضویت دارند. این موسسه مولفه دوم سوئیفت را ایجاد و پشتیبانی میکند، یعنی زیرساختی برای شبکه و پردازش پیام‌های ارسالی و دریافتی را برای بانک‌های جهان - چه در سطح ملی و چه در سطح بین‌المللی - فراهم می‌سازد.»
بهمنی برای بیان تفاوت‌های میان سوئیفت و سامانه سپام با عنوان کردن مثالی گفت: «این دو مفهوم یعنی ما از یک طرف یک زبان و گرامر داریم و از طرف دیگر یک سیستم پیام‌رسانی، مثل نامه که محتوای این زبان را مخابره میکند. بین زبان و سیستم مخابراتی تفاوت هست. من و شما فارسی صحبت می‌کنیم، ولی ممکن است پیامی را که من می‌خواهم برای شما بفرستم با نامه و فکس و تلکس یا ایمیل بفرستم. زبان ما مشترک است، اما وسیله‌ای که این پیام‌ها را می‌فرستد می‌تواند متفاوت باشد، بدون اینکه در محتوای آن تغییری به وجود آید. حالا من می‌توانم به یک بستری اعتماد کنم یا نه یا از یک بستری که بیشتر مناسب کارم باشد استفاده کنم که طبعا ربطی به زبان فارسی ندارد.» او خاطرنشان کرد: «استانداردهای سوئیفت «زبان مالی» است. گرامر و لغات و تعاریف مشخصی دارد. مثلا اگر شما می‌خواهید حواله‌ای به بانکی بفرستید، می‌گویید باید به این صورت حواله خودتان را تنظیم کنید که مبلغ و ذی‌نفع و تاریخ و ارز و بقیه مشخصات حواله را به چه صورت بنویسید. یا اگر قرار است اعتبارات اسنادی گشایش شود، این گرامر زبان سوئیفتی به شما می‌گوید که جزئیات مربوط به گشایش اعتبار را با چه قالبی بنویسید.» بهمنی افزود: «خوبی بزرگ این زبان مشترک این است که همه موسسات مالی دنیا آن را می‌فهمند و بستگی به زبان و مقتضیات بومی ندارد. شرایط هم مشترک است و به اصطلاح عامیانه جای «دبه» ندارد. این تحول بزرگی بود که بیست سال پیش در حوزه نظام بانکی در سطح بین‌الملل اتفاق افتاد. مبدا این تحول هم همان موسسه سوئیفت بود که مخترع این زبان مالی هم هست؛ البته این زبان در سال‌های اخیر به بخشی از استانداردهای ISO اضافه شده و دیگر انحصاری به موسسه سوئیفت ندارد. ولی از آنجا که همه موسسات مالی مطرح دنیا عضو و سهامدار سوئیفت هستند، ترجیحشان آن است که از زیرساخت و مسیرها و امکانات این موسسه برای مخابره پیام‌های سوئیفتی خودشان استفاده کنند.»
چرا سپام راه‌اندازی شد؟
بهمنی در پاسخ به این سوال که چرا از امکانات موسسه سوئیفت استفاده نشده و «سپام» را راه اندازی کرده است، گفت:« تا پیش از رویدادهای سال‌های اخیر، تمامی بانک‌های کشور عضو سوئیفت بوده و از امکانات آن برای برخی مبادلات مالی داخلی و خارجی خود استفاده می‌کردند. اما با توجه به دو مخاطره اساسی و ملاحظات هزینه‌ای که برای پیام‌های خودمان باید به صورت ارزی به موسسه سوئیفت پرداخت می کردیم، «سپام» به عنوان یک سامانه پیام‌رسانی داخلی مبتنی بر زبان سوئیفت در دستور کار قرار گرفت.»
بهمنی این مخاطرات را نگرانی در خصوص رصد تعاملات بانک‌های ایرانی توسط نهادهای خارجی عنوان کرد و افزود: «اصولا دلیلی نداشت که تعاملات مالی بانک‌های داخلی را به خارج بفرستیم و ثانیا با وضع تحریم‌ها، بیشتر بانک‌های ایرانی از خدمات سوئیفت کنار گذاشته شدند.»
او در پاسخ به این سوال که آیا سپام این دغدغه‌ها را مرتفع می کند؟ گفت: «بله این دغدغه‌ها با راه‌اندازی سپام به طور کامل حل می‌شود؛ سامانه پیام‌رسانی مالی الکترونیکی یا «سپام»، زیرساخت پیام‌رسانی مالی در حوزه نظام بانکی کشور است که گرچه از «زبان» سوئیفت استفاده میکند، اما هیچ‌گونه وابستگی به موسسه سوئیفت ندارد.» بهمنی خاطرنشان کرد: «با استفاده از این سامانه می‌توان هر مراوده بانکی را به صورت تمام الکترونیکی در بستری امن و استاندارد صورت داد و از زبان استاندارد نیز بهره جست. با استفاده از «سپام» نه تنها برای اولین بار در کشور، یک زیرساخت پیام رسانی واحد مالی ملی ایجاد می‌شود، بلکه امکان اتصال به بانک‌های خارجی دوست و نیز واحدهای بانک‌های تحریم شده ایرانی در خارج از کشور را می‌توان به گونه‌ای برقرار کرد که بدون کاربری امکانات موسسه سوئیفت و نگرانی‌های مربوط به آن، اما با زبانی مشترک و آشنا، تعاملات مالی با آخرین فناوری‌های موجود صورت گیرد و در عین حال از ارسال پیام‌های مالی داخلی به خارج از کشور نیز پرهیز کرد.»
او خاطرنشان کرد: «بانک مرکزی، از چند سال پیش ایجاد زیرساخت پیام‌رسانی مالی ملی را به منظور کاهش وابستگی بانک‌ها به سوئیفت، پردازش داخلی پیام‌های مالی بدون ارسال آن به سوئیفت و ایجاد یک بستر واحد و زیرساختی برای انواع پیام رسانی مالی را به عنوان بخشی از نظام جامع پرداخت و تسویه در دستور کار داشت. با تحولات سیاسی رخ داده در سال گذشته، استفاده از این طرح به عنوان «جایگزین سوئیفت» برای همه بانک‌ها و در عین حال «درگاه اتصال به سوئیفت» برای بانک‌های غیر تحریمی در دستور کار قرار گرفته و نهایتا سامانه در فروردین ماه سال‌جاری به صورت آزمایشی راه‌اندازی شد. متعاقبا آموزش کارکنان بانک‌ها در دستور کار قرار گرفته و همکاران ۲۸ بانک برای کاربری این سامانه آموزش‌های دقیقی دیدند.» او «سپام» را یک زیرساخت مهم و اساسی دانست و افزود: «با راه‌اندازی کامل این سامانه، تمامی سیستم‌های بانکی را می‌توان توسط آن به یکدیگر متصل کرد و ارتباطات و مکاتبات و مراودات میان بانک‌ها و بانک مرکزی و بانک‌ها را به صورت کاملا الکترونیکی و امن میسر کرد.» به گفته وی راه‌اندازی «سپام» نقطه عطف مهمی در نظام بانکداری الکترونیکی کشور محسوب می‌شود و می‌توان انتظار داشت همان تحولی که با ایجاد مرکز «شتاب» در دهه ۱۳۸۰نظام بانکی کشور رخ داد، این بار با کاربری «سپام» در دهه ۱۳۹۰ حاصل شود.
عکس: نگار متین‌نیا
ارسال نظر