بازاریابی، حلقه مفقوده صنعت لیزینگ
لیزینگ به عنوان یک شاخص غیررسمیتوسعه یافتگی اقتصادی در کشورها قابل بررسی و شناخت است و ادامه حیات صاحبان این صنعت منوط به ایجاد خدمات جدید خرید و فروش اعتباری منعطف متناسب با شرایط خریداران، فروشندگان و حتی تولیدکنندگان است .در حالی که دکتر شیبانی رییس کل بانک مرکزی در مورد نرخ قانونی سود شرکتهای لیزینگ تاکید میکند شرکتهای لیزینگ کماکان از وضع موجود در تثبیت نرخ ۱۷درصد نگران و ناراضی هستند، گروهی از کارشناسان اقتصادی بر مشکلات عملی این سیاستگذاری تاکید میکنند کما اینکه یکی از کارشناسان بانک مرکزی در کنفرانس «تعیین ارزش فعلی مسکوکات قدیمی» درجمع خبرنگاران گفت: شرکتهای لیزینگ در صورت عدم توانایی در تامین منابع ارزان قیمتتر مجبور به توقف و تعطیل کردن فعالیتهای خود خواهند شد.
در این حال برخی کارشناسان استفاده از منابع صندوق ذخیره ارزی را توصیه کردند اما اگر به این سوالات پاسخ داده شود که کار کرد لیزینگ چیست؟ لیزینگ چرا به وجود آمده و چه نقشی در اقتصاد کشور میتواند ایفا کند؟ آیا تسهیل گر فعالیتهای تولیدی خرد و کلان اقتصاد است یا نه و به طور کلی چرا ما نقشی برای بازاریابی در فعالیتهای لیزینگ که نجات دهنده صنعت میتواند به شمار آید قائل نیستیم؟ آن وقت راههای واقعی توسعه صنعت لیزینگ در کشور ما تبدیل به یک استراتژی خواهد شد.
قبل از هرچیز باید به اقتصاد دستوری و نقش منفی آن در ساختار سیال اقتصاد کلان اشاره کنیم و اینکه کاهش دستوری نرخبهره در دراز مدت چه آسیبهایی به بدنه موسسات پولی و مالی کشور وارد خواهد کرد و باعث رشد اقتصاد پوپولیستی خواهد شد. آسیبی جدی که نه تنها بر صنعت لیزینگ که بر سایر صنایع تولیدی و خدماتی اثرات جبران ناپذیری وارد میکند و رشد آنها را با کاهش ضمنی و توقف مواجه میکند و شاید هم سوء مدیریت بهکارگیری منابع منجر به ورشکستگی سازمانها شود.
بنابراین برای تبیین این موضوع ضمن انتقاد از شرکتهای لیزینگ به دلیل عدم توجه به اصل بقا در بازار توسط روشهای بازاریابی به معرفی صنعت لیزینگ میپردازیم:
دکتر حسین نزاکتی - مهرداد ابراهیمیان
لیزینگ به عنوان یک شاخص غیررسمیتوسعه یافتگی اقتصادی در کشورها قابل بررسی و شناخت است و ادامه حیات صاحبان این صنعت منوط به ایجاد خدمات جدید خرید و فروش اعتباری منعطف متناسب با شرایط خریداران، فروشندگان و حتی تولیدکنندگان است .در حالی که دکتر شیبانی رییس کل بانک مرکزی در مورد نرخ قانونی سود شرکتهای لیزینگ تاکید میکند شرکتهای لیزینگ کماکان از وضع موجود در تثبیت نرخ ۱۷درصد نگران و ناراضی هستند، گروهی از کارشناسان اقتصادی بر مشکلات عملی این سیاستگذاری تاکید میکنند کما اینکه یکی از کارشناسان بانک مرکزی در کنفرانس «تعیین ارزش فعلی مسکوکات قدیمی» درجمع خبرنگاران گفت: شرکتهای لیزینگ در صورت عدم توانایی در تامین منابع ارزان قیمتتر مجبور به توقف و تعطیل کردن فعالیتهای خود خواهند شد.
در این حال برخی کارشناسان استفاده از منابع صندوق ذخیره ارزی را توصیه کردند اما اگر به این سوالات پاسخ داده شود که کار کرد لیزینگ چیست؟ لیزینگ چرا به وجود آمده و چه نقشی در اقتصاد کشور میتواند ایفا کند؟ آیا تسهیل گر فعالیتهای تولیدی خرد و کلان اقتصاد است یا نه و به طور کلی چرا ما نقشی برای بازاریابی در فعالیتهای لیزینگ که نجات دهنده صنعت میتواند به شمار آید قائل نیستیم؟ آن وقت راههای واقعی توسعه صنعت لیزینگ در کشور ما تبدیل به یک استراتژی خواهد شد.
قبل از هرچیز باید به اقتصاد دستوری و نقش منفی آن در ساختار سیال اقتصاد کلان اشاره کنیم و اینکه کاهش دستوری نرخبهره در دراز مدت چه آسیبهایی به بدنه موسسات پولی و مالی کشور وارد خواهد کرد و باعث رشد اقتصاد پوپولیستی خواهد شد. آسیبی جدی که نه تنها بر صنعت لیزینگ که بر سایر صنایع تولیدی و خدماتی اثرات جبران ناپذیری وارد میکند و رشد آنها را با کاهش ضمنی و توقف مواجه میکند و شاید هم سوء مدیریت بهکارگیری منابع منجر به ورشکستگی سازمانها شود.
بنابراین برای تبیین این موضوع ضمن انتقاد از شرکتهای لیزینگ به دلیل عدم توجه به اصل بقا در بازار توسط روشهای بازاریابی به معرفی صنعت لیزینگ میپردازیم: سهم ۴۰درصدی لیزینگ
امروزه شرکتهای تولیدی در عرصه رقابت و کسب سهم بیشتری از بازار مصرف، نه تنها بر عامل مهم مشتریمداری تاکید فوقالعادهای دارند بلکه در پی ارائه راهکارهایی نوین برای افزایش تولید و متعاقبا افزایش فروش و اخذ سهم بیشتری از بازار هستند. به موازات اجرای روشهای بهسازی روند تولید مانند TQM و حتی EFQM و بهکارگیری روشهای بهرهوری و پیشرفت تکنولوژیهای نوین در افزایش تولید، چالش ایجاد تقاضا برای تولیدات، سازمانهای اقتصادی را بر آن داشت تا در حیطه اقتصادی و بازارهای پولی و مالی به نوآوریهای تئوریک جدیدی در بازارهای پولی و مالی دست بزنند به طوری که بتوانند ضمن اخذ تضمینهای لازم کالاهای خود را به صورتهای اعتباری و یا روشهای مشابه مانند اجاره به شرط تملیک به فروش برسانند. ساختار فروش و بازاریابی در این سیستم مبتنی بر همکاری تنگاتنگ سازمانهای تولیدکننده و سازمانهای پولی و مالی است که براساس ساختار بازار همکاریهای مکمل خود را در یک چارچوب قانونی و مدون تعیین کرده و خدماتی جدید را به مخاطبان خود ارائه میدهند.
امروزه در کشورهای پیشرفته صنعت لیزینگ در تمامی زمینهها گسترش یافته است، از خرید لوازم خانگی کوچک گرفته تا هواپیماهای مسافربری و حتی کشتیهای باربری و... را در برگرفته است. و لیزینگ به عنوان یک صنعت در واقع راه حل مناسبی برای رفع مشکلات مالی موسسات و سازمانهای حقیقی و حقوقی تولیدی در سراسر دنیا به شمار میرود. تقاضای روزافزون برای لیزینگ باعث به وجود آمدن صنعتی با درآمد سالانه بیش از ۹۰۰میلیارد دلار شده است. نفوذ لیزینگ در بازار کشورهای توسعه یافته هر ساله رشد کمیبیشتری را نشان میدهد به طوری که در برخی از ساختارهای اقتصادی توسعه یافته سهم لیزینگ بیش از ۴۰درصد کل ساختار سرمایه است.
تعاریف اولیه در صنعت لیزینگ
لیزینگ نوع خاصی از عملیات مالی است که بهترین معادل فارسی آن اجاره اعتباری است. در این عملیات خاص مالی نوعی قرارداد با توافق دو یا چند نفر شامل اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور بهرهبرداری از عین یا منفعت کالای سرمایهای یا مصرفی با دوام که از قابلیت اجاره برخوردار باشند منعقد میشود. بنابراین میتوان جمعبندی کرد که روش لیزینگ: مجموعهای از مبادلات اقتصادی مشتمل بر خرید، اجاره و در نهایت فروش یا تملیک را در بر میگیرد. این قرارداد بین شرکت لیزینگ به عنوان مالک یا موجر و متقاضی یا استفادهکننده از تسهیلات به عنوان مستاجر منعقد میشود.
براساس قرارداد لیزینگ موجر کالای مورد نیاز مستاجر را با استفاده از منابع مالی خود از فروشنده یا تولیدکننده تامین کرده و مورد اجاره را برای مدت تعیین شده در قرارداد (مدت بازپرداخت تسهیلات) به صورت اجاره در اختیار مستاجر قرار میدهد. البته مستاجر اختیار دارد در پایان مدت قرارداد و پس از تسویه مورد اجاره را تملک نموده و یا به موجر مسترد کند. چنانچه مستاجر در پایان مدت قرارداد خواستار تملک مورد اجاره باشد باید مبلغی را که در ابتدای دوره با توجه به استهلاک و عمر مفید مورد اجاره به عنوان قیمت فروش یا باقیمانده یا ارزش اسقاط (RESIDUAL VALUE) مورد اجاره تعیین گردیده است را به موجر پرداخت نمایند که در کشور ما در مورد خودرو این ارزش معادل صفر محاسبه میشود.
به طور خلاصه میتوان بیان نمود که لیزینگ فراهم آوردن شرایط تسهیلات اجاره از سوی موجر است که طی آن حق استفاده و یا مالکیت محصول یا کالای سرمایهای و با دوام در ازای دریافت اجاره و تحت شروط توافق شدهای در طی دوره اجاره (در مواردی که حق استفاده به مستاجر واگذار میشود) یا پایان دوره اجاره (در مواردی که حق مالکیت انتقال مییابد) به مستاجر واگذار میگردد که در صورت انتقال مالکیت به آن اجاره به شرط تملیک میگویند.
انواع بازارهای لیزینگ در جهان:
به طور کلی انواع بازار لیزینگ در کشور عبارتند از:
الف- بازار خرد: در این نوع لیزینگ موجران بیشتر بر روی تجهیزات ارزان قیمت مانند دستگاههای کپی، رایانه، ماشینهای کوچک اداری و.. تمرکز دارند. قیمت تجهیزاتی که در این حوزه جای میگیرند حدود ۲۵هزار تا ۱۰۰هزار دلار است. در بازار خرد لیزینگ توجه مستاجران بیشتر بر روی مواردی مانند سهولت در اختیار گیری تجهیزات، تعمیر و نگهداری و روش انتقال و واگذاری است
ب- بازار متوسط: این بازار فاصله عظیمی را که بین بازار خرد و کلان قراردارد پر میکند و حجم معامله در بازار متوسط بین ۱۰۰هزار تا یک میلیون دلار است مانند ماشین آلات صنعتی، تجهیزات حمل و نقل و... شاخصهای مهم این بازار قیمت و سهولت دسترسی است.
ج- بازار کلان: این بازار شامل لیزینگ اقلام بزرگ است. در این نوع لیزینگ میزان قیمت و ارزش تجهیزات از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است و در مورد اقلامیبا قیمت بیش از یک میلیون دلار به کار میرود، مانند وسایل حمل و نقل دریایی و هوایی، تجهیزات ارتباطی و... . شاخص مهم این بازار نحوه جمعآوری و ارائه اسناد و مدارک نسبت به بازار خرد از اهمیت بسیار برخوردار است.
انواع هزینهها و پرداختهای لیزینگ
در کشورهای توسعه یافته مستاجران در ازای استفاده از تجهیزات در طول مدت قرارداد متعهد میشوند مبالغی را به عنوان مالالاجاره به یکی از صورت متناوب: ماهیانه، فصلی، شش ماه یکبار، سالانه به موجر پرداخت کنند این مالالاجارهها باید هزینههای سرمایهگذاری و عملیاتی موجر را جبران کند هزینههایی که عمده آنها عبارتند از، هزینه مربوط به تامین وجوه استقراضی جهت خرید تجهیزات و سودی که به آن تعلق میگیرد، هزینه استهلاک تجهیزات ناشی از فرسودگی، افت کارآیی به دلیل رشد تکنولوژی و ورود سیستمهای پیشرفته جدید، هزینههای اداری و پرسنلی، هزینههای اولیه مستقیم مانند کمیسیون معاملات، هزینههای قانونی و هزینههای ارزیابی اعتبارات، هزینههای مربوط به خدمات متمرکز مانند هزینههای تعمیر و نگهداری، گارانتی، پشتیبانی و...
سود قابل قبول سرمایهگذاری در طول عمر مفید و اقتصادی تجهیزات
نحوه پرداخت اقساط لیزینگ:
لیزینگ با اقساط پلکانی (افزایش اقساط پلکانی و کاهش اقساط پلکانی)
لیزینگ با اقساط جهشی (پرداخت در طول دورهها یا مدتهای خاص که در آمد مستاجران افزایش مییابد مانند کشاورزان که فصل برداشت محصولشان تابستان است یا زمان دریافت عیدی از سوی کارمندان)
لیزینگ با اقساط ثابت ،انواع ریسکهای لیزینگ
همانند همه انواع کسب و کار ریسکهای مختلفی لیزینگ را تهدید میکند که موثر بر قیمتگذاری لیزینگ خواهد بود. ریسکهای اصلی لیزینگ عبارتند از:
ریسک پرتفوی لیزینگ
این ریسک نشات گرفته از عدم بازپرداخت اقساط توسط کارفرما در زمان برنامه ریزی شده میباشد. به طور قطع انتخاب دقیق کارفرما و بازار هدف به کاهش این ریسک کمک خواهد کرد ولی بیان میزان و ارزش اجارههایی که در زمان خود پرداخت نمیشوند، مشکل میباشد. چنانچه در قیمتگذاری لیزینگ موجر برخی موارد نقصان را پیشبینی کند امکان دارد برنامه لیزینگ غیر سودآور شود. به بیان دیگر برآورد نقصان در ریسک پرتفوی لیزینگ میتواند منجر به هزینههای غیر ضروری لیزینگ، کاهش حجم کسبوکار و کاهش در ضررهای ممکن شود.
ریسک ارزش باقیمانده
ارزش باقیمانده اشاره به ارزش تجهیزات اجاره داده شده در پایان دوره دارد. چنانچه قیمت فروش تجهیزات در انتهای دوره لیزینگ از قبل در قرارداد مشخص نشده باشد، ارزش باقیمانده به عنوان یک عامل ریسک شناسایی میشود. چنانچه موجر به طور منطقی این طور برآورد کند که ارزش تجهیزات در پایان دوره ۱۵درصد قیمت خرید آن میباشد، میتواند اقساط را طوری تنظیم کند که ۸۵درصد قیمت خرید را پوشش دهد. در پایان دوره لیزینگ او سعی در فروش تجهیزات در قیمت بالاتری خواهد داشت. ریسک مربوط به زمانی است که ارزش داراییها به کمتر از ۱۵درصد مورد نظر ارزیابی شوند و موجر مجبور به پرداخت ضرر شود. البته توجه داریم که چنانچه ارزش داراییها بالاتر از ۱۵درصد ارزیابی شود، سود برای شرکت لیزینگ به وجود آمده است.موجرانی که با حجم زیادی از عملیات لیزینگ در تعامل می باشند غالبا ریسک ارزش باقیمانده خود را از طریق توافقنامههای بیع متقابل یا بیمه ارزش باقیمانده به حداقل ممکن میرسانند. در قرارداد بیع متقابل تامینکننده تجهیزات موافقت میکند که تجهیزات در آخر دوره با قیمت خاصی به او منتقل شود.بیمه ارزش باقیمانده یک راهکار بیمهای است که ارزش باقیمانده تجهیزات را بیمه میکند. شرکتهای بیمه مبلغ کمتری نسبت به ارزش باقیمانده شناسایی شده را پرداخت میکنند. به طور طبیعی هر دو راه کاهش ریسک سبب افزایش هزینهها خواهد شد.ارزش باقیمانده غالبا به ارزش ارزیابی داراییها به محض عدم بهرهبرداری به خاطر نکول یا تملک ثانوی اشاره دارد. موجر باید اطمینان داشته باشد که این ارزش بالاتر از ارزش اقساط واریز نشده در کل دوره لیزینگ میباشد. عدم اطمینان درباره ارزش بازاری تجهیزات ساختاردهی و قیمتگذاری لیزینگ را تحت تاثیر قرار میدهد. یک راه برای حداقل کردن ریسک ارزش باقیمانده این است که تجهیزات خاصی را در بازار با ثبات فروش مجدد مورد توجه قرار دهیم.
ریسک تعمیرات و نگهداری
عدم اطمینان نسبت به نحوه نگهداری و استفاده از تجهیزات به میزان قابل توجهی به ریسک ارزش باقیمانده مرتبط میباشد. این ریسک وجود دارد که تجهیزات در سطح پایینی از تعمیرات نگهداری شوند. در نتیجه این امکان وجود دارد که ارزش تجهیزات کمتر از ارزش منصفانه بازاری برآورد شود. البته چنانچه تجهیزات به خوبی نگهداری شوند و در دوره لیزینگ به میزان کمتری مورد استفاده قرار گیرند، منافعی را به موجران منتقل خواهد کرد. از این رو قابل درک میباشد که موجران روش نگهداری و تعمیرات تجهیزات را تحت تاثیر قرار دهند و از طریق بازرسی و سایر روشها از اعمال روش نگهداری و تعمیرات مطمئن شوند.
نسبت و میزان تجهیزات اجاره داده شده که آسیب دیدهاند یا تعمیرات آنها ناکافی بوده است و میزانی که از حد انتظار فراتر رفته است فقط بیانگر اطلاعات تاریخی است که شرکت لیزینگ نگهداری میکند. برای ضررهای ناشی از این عدم اطمینان شروط و قوانین لازم باید در نظر گرفته شود.
ریسک هزینه سرمایه
یکی از دلایلی که لیزینگ از جذابیت بالاتری نسبت به خرید وام برای شرکتهای کوچک برخوردار است این است که وامهای موجود برای شرکتهایی کوچک که کوتاهمدت میباشند به ندرت از ۱۸ ماه تجاوز میکند. از سوی دیگر مدت زمان مربوط به لیزینگ حدود سه سال میباشد زیرا مرتبط با چرخه عمر داراییها اجاره داده شده میباشد. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه تامین مالی ارزان از طریق منابع میانمدت با نرخ ثابت مشکل میباشد از این رو اجاره دهندگان مجبور به تامین مالی از طریق منابع کوتاه مدت میباشند.این موضوع باعث خواهد شد که برای یک عملیات اجاره چندین مرتبه عملیات استقراض انجام شود. نرخ بهره شایع در هر دوره با قطعیت قابل پیشبینی نمیباشد. این موضوع سودآوری عملیات لیزینگ را تحت تاثیر قرار میدهد زیرا امکان نوسان هزینه سرمایه در طول دوره وجود دارد. از همین رو شرکت لیزینگ میبایست این عدم اطمینان را در قیمتگذاری لیزینگ مورد توجه قرار دهد. نگاه بسیار منفی عملیات اجرا را بسیار گران خواهد کرد و از جذابیت لیزینگ خواهد کاست و همه سودآوری را تحلیل خواهد برد. از طرف دیگر مقررات و شروط کم مایه به معنای ضرر موجر است.
ریسک نرخ ارز
اجارهدهنده برای تامین سرمایه مورد نیاز برای لیزینگ میتواند از منابعی که بازپرداخت آن به ارز خارجی است استقراض کند اجرا دهنده باید اقساط لیزینگ را به ارز خارجی تبدیل کند. کاهش ارزش پول داخلی موجبات ضرر را برای شرکت لیزینگ فراهم میکند.
ریسک حل اختلاف و تعقیب قانونی
جدایی مالکیت و تصرف و استفاده از تجهیزات وضع قوانین درباره یکسری از موضوعات بالقوه بین موجر و مستاجر، فروشنده تجهیزات و طرف سومی را که متاثر از عملیات تجهیزات اجاره داده شده میباشد ضروری میباشد. حل این گونه از اختلافات بازیابی در آمدهای مورد انتظار و هزینهها را به تاخیر میاندازد. هزینههای قانونی و تاخیر سودآوری برنامه لیزینگ را تحلیل خواهد برد. گامهای متنوعی برای حداقل کردن وقوع اختلافات باید برداشته شود. وقوع برخی از اختلافات غیرقابل اجتناب میباشد به همین دلیل هزینههای مربوط به آن باید در نظر گرفته شود. شروط بیش از اندازه هزینه لیزینگ افراد را افزایش میدهد در حالی که شروط کم میتواند منجر به مشکلات نقدینگی شود و شاید این ریسک مهمترین نوع ریسک در کشور ما باشد.
ریسک تغییر در قوانین مالیاتی
قوانین مالیاتی که در زمان ورود به لیزینگ در حال اجرا میباشند، در تعیین سودآوری دارای نقش محوری میباشند. تغییرات ناگهانی در قوانین مالیاتی میتوانند به صورت موثری سودآوری مورد انتظار از عملیات لیزینگ را تحت تاثیر قرار دهند. ریسک تغییر در قوانین مالیاتی در طی دوره لیزینگ در اقتصادهایی که برنامههای دولت تامینکننده پایداری میان مدت مالیاتی نمیباشد بیشتر میباشد.
یک نکته برای مستاجران لیزینگ
در قراردادهای تامین منابع مالی شرکتها از طریق لیزینگ، چنانچه قرارداد لیزینگ جزو لیزینگ عملیاتی محسوب شود لزومیندارد تا در صورتهای مالی به حساب دارایی برده شود از این رو اصطلاح بدون ثبت در ترازنامه در مورد آنها بهکار برده میشود علاوه بر آن تنها هزینه ای که در صورت سود و زیان مستاجر در رابطه با لیزینگ منعکس میشود هزینههای مال الاجاره لیزینگ است .به همین دلیل شرکتهای لیزینگ از این نکته میتوانند در راستای بازاریابی فعالیتهای خود استفاده کنند.
ویژگىهاى خاص صنعت لیزینگ
صنعت لیزینگ از یکسرى ویژگىهاى خاص برخوردار است که اهم آنها عبارتند از :
۱ - تخصص :
دانش فنى و تخصص در این رشته از عملیات اعتبارى نسبت به سایر موسسات اعتبارى محسوس و قابل اهمیت است، زیراموضوع مالکیت، اجاره و استرداد مورد اجاره در صورت عدم ایفاى تعهدات از سوى مستاجر و فروش یا اجاره مجدد آن به مستاجر جدید همچنین، روش خرید و اجاره مجدد، اجاره اعتبارى برون مرزى و لیزینگ به روش اهرمى، روشهاى پیچیدهاى هستند که یک شرکت لیزینگ با تکیه بر تجارب و تخصصهاى خود از عهده آنها بر مىآید. به علاوه، روش اجاره عملیاتى نیز به نوبه خودمستلزم آشنایى با روشهاى علمیو محاسباتى خاص مىباشد که از عهده شرکتهاى لیزینگ بر میآید. در این راستا، میتوان ادعا نمود که شرکتهاى لیزینگ میتوانند به درستى به عنوان بازوى اجرایى بانکها، موسسات مالى و اقتصادى داراى سرمایه، عمل کنند.
۲ - سرعت عمل:
یکى از ویژگىهاى صنعت لیزینگ علاوه بر ضرورت صحت عملیات و دانش فنى آن، سرعت عمل در اخذ تصمیم براساس تحقیق و بررسى جوانب امر مبتنى بر شناخت لازم و کافى نسبت به رشته مورد نظر است، به طریقى که ضمن پذیرش حداقل ریسک، پاسخگویى به تقاضاى متقاضیان باید در حداقل زمان، صورت پذیرد. این ویژگى در اغلب موارد به رغم شرایط نسبتا سختتر شرکتهاى لیزینگ خصوصا از نقطه نظر نرخ سود و زمان بازپرداخت اقساط و فراهم نبودن شرایط دوران مشارکت، موجب جلب و جذب متقاضیان شده است.
۳ - تمرکز فعالیت:
شرکتهاى لیزینگ به دلیل ماهیت فعالیت آنها و در صورت در اختیار داشتن نیروهاى متخصص و کارآمد، نیاز به سازمان گسترده و پیچیدهاى ندارند و امکان متمرکز کردن کلیه واحدهاى سازمان در یک محل میسر و ممکن بوده و در نتیجه، به تبع امکان دستیابى به نتیجه سریعتر، متقاضیان استقبال بیشترى از این گونه شرکتها خواهند نمود.
۴ - انعطاف پذیرى:
یکى از خصوصیات دیگر عملیات لیزینگ انعطاف پذیرى آن است، به طورى که براساس مکانیسمهاى خاص خود و در رابطه با قراردادهاى متنوع، میتواند خود را با شرایط متقاضى مطابقت دهد. این خصوصیت در رابطه با پرداخت اقساط، تعدیل مرحلهاى قرارداد و تسویه زودتر از موعد و جایگزینى مستاجر، قابل ذکر و بررسى است. هرچند با اندکی بدبینی با توجه به شرایط فعلی بازار در واقع انعطافپذیری بیشتر برای مشتریان مطرح میشود تا برای فروشندگان خدمات لیزینگ
۵ - محدودیتهاى اعتبارى:
شرکتهاى لیزینگ به جهت عدم تبعیت از مصوبات شوراىعالى بانکها و با عنایت به پوشش قابل قبول ریسکهاى احتمالى، میتوانند درخواست متقاضیان را از لحاظ میزان اعتبار مورد نظر به نحو مطلوبى پاسخ داده و بر اساس توانایی خود عمل نمایند.
۶ - جلوگیرى از صورى بودن عملیات بانکى:
عملیات لیزینگ و نحوه عقد قرارداد و تملک شرکتهاى لیزینگ بر موارد اجاره و نیز تحویل و تحول عینى و واقعى موارد اجاره، از بروز هرگونه سوءاستفاده احتمالى و صورى بودن عملیات اعتبارى جلوگیرى مینماید.
مزایاى عملیات لیزینگ
معدودى از مزایاى عملیات لیزینگ به شرح زیر قابل توجه و ذکر است:
۱ - غیر ربوى بودن:
در روش اجاره اعتبارى (لیزینگ) موضوع بهره مطرح نیست و موجر براى تجهیزات و یا دستگاهها و ماشینآلاتى که به اجاره میدهد، اجاره بهاى عادلانهاى را تعیین مینماید و اقساط اجاره از دو جز زیر تشکیل شده است:
اول، آن بخشى از قیمت تمام شده مورد اجاره
دوم، درصدى بابت هزینههاى اجرایى و سود عادلانه شرکت موجر
۲ - غیر وثیقهاى بودن:
چون شرکت لیزینگ در طول مدت اجاره مالک تجهیزات و دستگاهها باقى میماند بنابراین، در شرایط معمول از مستاجر وثیقهاى مطالبه نمیکند، مگر در موارد خاص. به این ترتیب، دارایىهاى مستاجر به عنوان وثیقه براى اخذ تسهیلات
مالى / بانکى آزاد باقى خواهد ماند. لذا در مواردى که مستاجر وثیقه با ارزشى نداشته باشد، از دریافت تسهیلات به صورت اجاره و در قالب روشهاى لیزینگ محروم نخواهد شد.
۳ - آزاد کردن منابع مالى مستاجر:
استفاده از روش اجاره اعتبارى (لیزینگ) منابع مالى مستاجر را براى تامین هزینههاى جارى و یا هزینههاى سرمایهاى آزاد میگذارد و بدین طریق با مشخص بودن مبلغ مالالاجاره امکان پیشبینى گردش نقدینگى دقیقتر و بیشتری براى مستاجر فراهم میشود.
۴ - امکان تملک تجهیزات و دستگاهها:
در بعضى از روشهاى لیزینگ (اجاره اعتبارى ) مستاجر میتواند در پایان مدت قرارداد با پرداخت مبلغ کمی که در تاریخ عقد قرارداد تعیین شده است و به آن ارزش اسقاط میگویند
(Residual Value) تجهیزات یا دستگاههاى مورد اجاره را به مالکیت خود درآورد. در مواردى که مستاجر به دلایلى از جمله از رده خارج شدن تجهیزات و دستگاهها یا عدم نیاز به ادامه استفاده از آنها و غیره، تمایلى به تملک تجهیزات و دستگاهها نداشته باشد، میتواند از این حق استفاده نکرده و مورد اجاره را به موجر عودت دهد.
۵ - ایجاد اشتغال:
لیزینگ یکى از روشهاى بسیار موثر در ایجاد اشتغال محسوب میشود، زیرا میتواند شرایط لازم کار براى متخصصان یا افرادى که توانایى انجام کار دارند لیکن، از امکانات و تجهیزات لازم برخوردار نیستند را فراهم نماید. همچنین، کمک به شرکتهاى تولیدى از طریق کمک فروش و افزایش تولیدات و روان نمودن چرخه تولید آنان به ایجاد اشتغال و حفظ آن کمک شایان توجهى خواهد نمود.
۶ - ضد تورمی بودن:
روش لیزینگ به دلیل عدم تزریق مستقیم منابع مالى به بازار و پیشگیرى و بازدارندگى این روش از ورود مستقیم منابعى که به صورت تسهیلات واگذار میشود به بازار بورس، داراى خاصیت ضدتورمیاست. از یکسو، (خصوصا در روش لیزینگ کمک فروش) به چرخه تولید و افزایش حجم آن کمک مینماید و در نتیجه، سطح تولید داخلى را بالا میبرد و از سوى دیگر، از طریق واگذارى تسهیلات براى خرید محصولات تولیدى و ایجاد اشتغال و افزایش عرضه محصولات مورد نیاز جامعه، ضمن بالابردن میزان تولید ناخالص داخلى، به عنوان یک اهرم ضد تورمی عمل مینماید.
۷ - جایگزینی و ارتقای سیستمهای تولید و تکنولوژی:
در روش لیزینگ امکان جایگزینى دستگاهها، ماشین آلات و وسایط نقلیه به منظور هماهنگ شدن با صنعت و تکنولوژى روز و نیز بر اساس نیاز و ضرورت بنگاههاى اقتصادى براى متقاضیان فراهم میشود.
۱ -لیزینگ ابزار توسعه سرمایهگذاری ملی:
لیزینگ به جهت تطبیق نسبی با بانکداری بدون ربا و ریشههای فقهی و اسلامی آن ابزار مناسبی برای تامین مالی سرمایهگذاریهای ملی به شمار میرود به عبارتی بهتر لیزینگهای اهرمی( اجاره سه جانبه) - لیزینگ بینالمللی ابزار تامین مالی پروژههای کلان است لیزینگ میتواند به عنوان جایگزین قراردادهای فاینانس در کشورهای اسلامی باشد.
۲ -لیزینگ ابزار رونق اقتصادی:
لیزینگ از طریق کمک به فروش کالاهای سرمایهای و بادوام میتواند به رشد و شکوفایی سازمانها به ویژه در بخشخصوصی کمک شایان توجهی کند دکتر رحمانی در مقاله ارائه شده خود به اولین همایش صنعت لیزینگ فرصتها و چالشها لیزینگ را بعد از بورس به عنوان دومین دماسنج اقتصادی عمل میکند در زمان رونق اقتصادی تقاضا برای لیزینگ زیادتر میشود و در زمان رکود تقاضا برای خدمات لیزینگ کاهش مییابد.
۳ -لیزینگ ابزار تامین رفاه اجتماعی:
صنعت سالم لیزینگ شرایطی را فراهم میکند تا خانوادههای کم درآمد به کالاهای سرمایهای و بادوام دسترسی داشته و از محل درآمدهای آنها اقساط و هزینههای آن را تامین کنند
۴ -لیزینگ ابزار تامین تجهیزات و ابزار کار دولتی:
در کلان شهرها برخی از سازمانهای عمومی مانند شهرداری که بودجه کاملا وابستهای به دولت را ندارند میتوانند با توجه به نیاز و توان تامین منابع خود بخش عمدهای از تجهیزات مورد نیاز خود را از طریق لیزینگ تامین کنند .
۵ -کمک لیزینگ به سازماندهی بازار غیرمتشکل پولی:
شرکتهای لیزینگ خلا خاصی را که در بخشی از بازار تامین مالی وجود دارد و دارای ساختار ربوی است پر کردهاند و بخشی از نیازهای جامعه را که قبلا از طریق بازار سیاه پول تامین میشد پوشش دادند لیزینگ بخشی از اقتصاد زیر زمینی را متوقف کرده و با شفاف کردن آنها زمینه نظارت دولت و پرداخت مالیات را فراهم کردهاند
موانع و چالشهای صنعت لیزینگ در ایران
الف- لیزینگ یک صنعت ناشناخته است:
همانطور که به صورت تلویحی بارها به آن اشاره شد لیزینگ یک صنعت ناشناخته در ایران است و بسیاری از مردم با آن و کارکردهایش ناآشنا هستند و حتی خود شرکتهای لیزینگ نیز اطلاعرسانی قوی و قابل توجهی در مورد کار کردهای لیزینگ ندارند و بیشتر فعالیتهای خود را در زمینه خدمات خودروی لیزینگ تمرکز کردهاند. در تحقیق پیمایشی صورت گرفته از مجموع ۱۳۶۳ نفر پاسخگو ۹۲درصد تا به حال از روش لیزینگ برای خرید استفاده نکرده و تنها ۷۸درصد تمایل دارند که از خدمات لیزینگ برای خرید اقساطی استفاده کنند که با اندکی اغماض میتوان اظهار داشت که اکثریت پاسخگویان در مورد سایر کارکردهای لیزینگ اطلاع کافی نداشتند و اکثریت قابل توجهی (۲۲درصد) از پاسخگویان یکی از مهمترین دلیل عدم استفاده از لیزینگ را عدم اطلاع کافی دانستهاند.
ب- عدم انعطافپذیری شرایط لیزینگ در ایران:
یکی از مهمترین مشخصه یا ویژگیهای لیزینگ در سطح بینالمللی شرایط انعطافپذیر آن است حال آنکه در ایران قراردادهای لیزینگ به ویژه در بخش خرید اقساطی خودرو ثابت بوده و حتی شرایط رقابتی فعلی و تقاضای موجود نتوانسته شرایط را به نفع مشتریان انعطافپذیر کند از طرفی نظر سنجی در این زمینه درباره نظر پاسخگویان در زمینه میزان پیش پرداخت و اقساط ماهانه برای خرید اتومبیل حاکی از پراکندگی نظر پاسخگویان است بنابراین تنوع انتظارات آنها از لیزینگ زیاد است که این تنوع انتظارات با شرایط فعلی قراردادهای ثابت همخوانی ندارد که به نوعی حاکی از ضعف لیزینگ در ایجاد خدمات مالی و اعتباری متنوع در ایران است
ج-مشکلات ناشی از تامین مالی فعالیت شرکتهای لیزینگ
هر بنگاه اقتصادی برای ادامه فعالیتهای خود نیاز به منابع مالی دارد و شرکتهای لیزینگ نیز با توجه به ماهیت پولی و مالی خود نیاز مضاعفی برای سرمایهگذاریهای خود در زمینههای لیزینگ دارند و گرانی منابع مالی باعث میشود تا هزینههای تامین مالی شرکتها تا حد قابل توجهی بالا رفته و حاشیه سود آنها را کاهش دهد و در نتیجه نرخ تسهیلات اعتباری آنها افزایش یافته و این امر باعث نارضایتی مخاطبان و مشتریان آنها میشوند این مساله با اجرای سیاست تثبیت نرخ ۱۷درصد توسط بانک مرکزی تا حد زیادی تشدید شده است.
د- مشکلات حقوقی و قضایی استرداد دارایی مستاجر:
حفظ مالکیت دارای مورد اجاره برای موجر به ویژه در لیزینگ خودرو مزیت اصلی لیزینگ است که موجر را از نیاز به دریافت وثایق برابر رها میکند ولی در ایران به دلیل اطاله دادرسی و رویههای حقوقی خاص در صورت عدم ایفای تعهدات توسط مستاجر استرداد دارایی مورد اجاره با مشکلات زیادی همراه خواهد بود.
در نتیجه شرکتهای لیزینگ نیازمند اخذ تضمین و وثایق اضافی هستند که با مزیتهای لیزینگ در سطح جهانی در تناقض است
و- نبود قوانین شفاف و موثر برای فعالیتهای مالی و اعتباری لیزینگها
در هر صورت فعالیت شرکتهای لیزینگ به عنوان موسسات مالی و انتفاعی نیاز به تدوین قوانین موثر و کارآ و همچنین نظارت بانک مرکزی دارد ابطحی نماینده مردم خمینی شهر در مجلس تلویحا ضمن انتقاد از بانک مرکزی در این زمینه در گفتوگو با یکی از نشریات اشاره کرده است «بهرغم اینکه لیزینگ روش مطمئنی در تامین اعتبار و ایجاد تعادل در بازار عرضه و تقاضا به شمار میرود نبود نظارت و حمایت کافی در کشور باعث شده تا لیزینگ در کشور با نرخ بالا و غیر قابل تحمل به مردم عرضه شود.در واقع تولیدکنندگان و مصرفکنندگان از روی ناچاری از این شیوه اعتباری برای تامین منابع مالی استفاده میکنند به اعتقاد وی بانک مرکزی و شورای پول و اعتبار باید هر چه سریعتر با تدوین قوانین و مقررات مناسب و شفاف زمینه فعالیت موثر و مناسب لیزینگها را فراهم کنند.
ه- مشکلات مالیاتی:
بهرغم اشاره مستقیم به قراردادهای اجاره سرمایهای در پذیرش هزینه استهلاک در قانون مالیاتهای مستقیم مصوب سال ۱۳۸۰که بارها در مباحث مدیریت مالی به عنوان صرفهجویی مالیاتی از آن یاد میشد نحوه برخورد با هزینههای مالی مشمول یا عدمشمول مالیاتهای تکلیفی به اقساط اجاره مبهم و کاملا سلیقهای است که تنها با تدوین مقررات دقیق مالیاتی قابل حل است از مشکلات دیگر و نقاط ضعف این صنعت به شمار میرود در قانون مالیاتهای مستقیم مصوب ۲۷/۱۱/۸۰ لیزینگ سرمایهای به رسمیت شناخته شده است و نحوه محاسبه مالیات شرکتهای لیزینگ در قانون کاملا مشخص شده است اما از دید قانون فعلی هزینه تامین مالی قراردادهای اجاره در دفاتر اجارهکننده هزینه قابل قبول مالیاتی نیست. در مورد لیزینگ غیر منقول شرکتهای سازنده مسکن نیز در صورتی که مالیات نقل و انتقال قطعی پرداخت شده باشد در زمان انتقال سند رسمی مالیات دیگری مطالبه نخواهد شد اما در مورد دیگران به هر حال برای تسهیل لیزینگ غیرمنقول نیز باید قانون شفافتر شود.
ارسال نظر