بخش اول
داریوش حسن‌زاده
کارشناس ارشد حسابداری
مقدمه:
عموم دانش‌آموختگان علوم مالی، مدیران و صاحب‌نظران ذی‌ربط با نسبت‌های مالی کلیدی که معمولا در تجزیه و تحلیل‌های مالی موسسات به کار می‌رود، آشنا هستند و مطالبی راجع به این نسبت‌ها می‌دانند.

اما نسبت‌های مالی کلیدی که باید در صنعت بیمه مبنای تجزیه و تحلیل‌ مالی موسسات بیمه قرار گیرد و نیز مقایسه بین آنها را میسر سازد، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. نوشته حاضر، نسبت‌های مالی کلیدی شرکت‌های بیمه غیرزندگی را که با استفاده از آنها وضعیت این‌گونه موسسات به ویژه ثبات (Security) آنها ارزیابی و تحلیل می‌شود، مورد اشاره قرار می‌دهد.
به علت اینکه حجم فعالیت‌ موسسات بیمه ایرانی عمدتا در حوزه بیمه‌های غیرزندگی تمرکز دارد (حدود 90درصد)، نسبت‌های مالی کلیدی در شرکت‌های بیمه غیرزندگی، موضوع این مقاله قرار گرفت. طبیعتا اگر در آینده جهت‌گیری به سمت بیمه‌های زندگی پیش رود و این حوزه از فعالیت‌ها دارای وزن مهمی شود، تاثیر خود را در نسبت‌های مالی خواهد داشت.
تعریف اصطلاحات:
حق‌بیمه ناخالص (Gross Premium)
عبارت است از کل حق‌بیمه‌های مربوط به بیمه‌نامه‌هایی که شرکت بیمه صادر کرده است، به علاوه حق بیمه اتکایی قبولی ریسک از شرکت‌های بیمه دیگر.
حق بیمه اتکایی واگذاری (Reinsurance Premium)
بخشی از حق بیمه ناخالص که یک شرکت بیمه بابت واگذاری ریسک‌هایی که به دیگر شرکت‌های بیمه انتقال داده، می‌پردازد.
حق بیمه خالص (Net Premium)
عبارت است از حق بیمه‌ ناخالص منهای حق بیمه اتکایی واگذاری.
به عبارت دیگر حق بیمه ریسک‌هایی که شرکت بیمه آنها را برای خود نگه می‌دارد.
سود بیمه‌ای (Underwriting Earning)
عبارت است از سود حاصل از معاملات و رویداد‌های عملیاتی یک شرکت بیمه. به عبارت دیگر، حاصل جمع جبری درآمد‌ها (حق‌بیمه صادره، حق بیمه قبولی اتکایی، کارمزد واگذاری، کارمزد منافع) با هزینه‌های مستقیم بیمه‌ای (خسارت، حق‌بیمه اتکایی واگذاری، کارمزد فروش و...) و ذخایر فنی و هزینه‌های عملیاتی.
سود سرمایه‌گذاری‌ها (Investment Income)
خالص سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده توسط شرکت بیمه، خواه از محل سرمایه‌گذاری‌‌ در ابزار‌های مالی باشد یا ابزار‌های پولی یا سایر دارایی‌ها (به استثنای دارایی‌های نامشهود و مشهود بلندمدت). به علاوه تفاوتی نمی‌کند که منابع این سرمایه‌گذاری‌ها از ارزش ویژه تامین شده باشد یا حاصل عملیات بیمه‌ای باشد.
ذخائر فنی (Technical Reserve
عبارت است از جمع جبری مبلغ حق بیمه عاید نشده (مشابه درآمد انتقالی به سنوات آتی در صنایع دیگر) بدهی بابت خسارت (شامل خسارات معوق، هزینه‌های آتی تصفیه خسارت و امثال آنها) و هر گونه مبلغ دیگری که در فرآیند برآوردهای خاص در صنعت بیمه به‌عنوان حقوق بیمه‌گذاران یا افراد ذی‌نفع نسبت به دارایی‌های موسسه بیمه شناسایی می‌شود.توضیح اینکه ذخائر فنی و اجزای آن در موسسات بیمه ایرانی در آیین‌نامه شماره 22، مصوبه شورای‌عالی بیمه تعریف و مشخص شده است.
دارایی‌های سریع‌المعامله (Marketable Assets)
عبارت است از آن دسته از دارایی‌ها که به سهولت و بلادرنگ قابل فروش و تبدیل به وجه نقد باشند. در ایران اوراق مشارکت، سپرده‌های بانکی و سهام سهل‌البیع بورسی را می‌توان در این زمره دانست.
نمادها:
NP : حق بیمه خالص
E : ارزش ویژه - حقوق صاحبان سهام
RP: حق بیمه اتکایی واگذاری
GP : حق بیمه ناخالص (حق بیمه صادره و قبولی)
Eu : سود بیمه‌ای
Ei : سود سرمایه‌گذاری‌ها
TR : ذخایر فنی
MA : دارایی‌های سریع‌المعامله
EBT : سود قبل از مالیات