کرونا کارآمدی دولت‌ها و قابلیت انعطاف آنها را در برابر شرایط بحرانی به چالش جدی کشید و بدیهی است که عملکرد هر دولت پس از کنترل و مهار این ویروس بارها و بارها مورد نقد و بررسی قرار خواهد گرفت و با توجه به نقش اساسی مدیریت بحران در چنین شرایطی، یقینا مدیریت صحیح دولت‌ها به منظور کنترل شرایط با توجه به تدابیر متخذه می‌تواند اعتباری قابل توجه و سرمایه سیاسی قابل ملاحظه‌ای را برای آنها و نظام‌های حکومتی در پی داشته باشد و بالعکس عدم مدیریت موثر، عدم چابکی نظام سلامت، خلل در تهیه و نظارت بر توزیع اقلام ضروری در شرایط حاکم، پنهانکاری، تعلل در تصمیمات ضروری و پیاده‌سازی ناکارآمد آن و... می‌تواند ضمن ایجاد فضای بی‌اعتمادی و رشد آمار مبتلایان و تلفات آن، کشورها را مدت‌ها درگیر این بحران کند.

تاثیر این ویروس بر اقتصاد کشورها و اقتصاد بین‌الملل غیرقابل انکار است و شاید بررسی دقیق آن مستلزم عبور از مرحله مدیریت و کنترل ویروس کرونا باشد، اما آنچه مشخص است صنایعی که بخش عمده‌ای از آنها در پی شیوع این ویروس آسیب دیده‌اند کم نیستند که این موضوع می‌تواند منجر به تعدیل نیروی انسانی و تعطیلی برخی کسب‌وکارها شود و به تبع آن هزینه‌های اجتماعی این بحران را بیش از گذشته نماید. اعمال قرنطینه یا طرح‌های گوناگون در این راستا، رکود و توقف کسب‌وکارهای مختلف را در پی دارد و مردم در چنین شرایطی چشم به تدابیر و حمایت‌های دولت‌ها دوخته‌اند. در حقیقت مسوولیت سنگین دولت‌ها علاوه بر مدیریت و مهار این بحران، مدیریت انتظارات مردم درخصوص پیاده‌سازی تدابیر اندیشیده شده درخصوص کنترل شرایط حاکم است که از جمله آنها می‌توان به سیاست‌های اقتصادی حمایتی در حوزه‌های مالیاتی، بانکی یا کمک‌های نقدی به واجدان شرایط اشاره کرد.

از مهم‌ترین چالش‌هایی که جهان توسط این ویروس با آن مواجه شده موضوع مسوولیت اجتماعی است. شاید بتوان به جرات اذعان کرد با توجه به ماهیت وقوع این بحران و قابلیت سرایت آن از طریق عامل انسانی، این موضوع می‌تواند مهم‌ترین مولفه مدیریت و کنترل ویروس کووید-۱۹ در تک‌تک کشورها و حتی در سطح جهان باشد. مسوولیت اجتماعی یک چارچوب اخلاقی است که پیروی از قوانین اجتماعی و برآوردن انتظاراتی است که جامعه از فرد دارد. این مفهوم تعاریف گسترده‌ای دارد اما در واقع مسوولیت اجتماعی، مجموعه‌ای از مهارت‌های اجتماعی است که فرد در آن طی فرآیند یادگیری آموخته شده و به‌طور مشخص در چارچوب هنجارهای اجتماعی و قوانین و مقررات، دست به انتخابی می‌زند که موجب ایجاد روابط انسانی مثبت و افزایش و بهبود تعاملات، موفقیت، رضایت خاطر و در نتیجه انتفاع جامعه می‌شود. آنچه مشخص است بحران کنونی علی‌الخصوص در کشور ما با توجه به رفتارهایی مذموم از قبیل حجم بالای مسافرت‌های غیرضروری در هفته اول تعطیلات نوروز و بی‌اعتنایی برخی به شرایط حساس کشور، نشان داد مسوولیت اجتماعی تا چه حد می‌تواند حائز اهمیت باشد و می‌طلبد در دوران پساکرونا توجه بیشتری به ترویج فرهنگ مسوولیت‌پذیری اجتماعی صورت پذیرد، زیرا جامعه‌ای که در این رابطه تقویت شود می‌تواند در حوزه‌های مختلف چالش‌ها و بحران‌های متعدد را با مدیریت کارآمدتری پشت‌سر بگذارد. البته ضمن تاکید بر نقش مسوولیت اجتماعی در جامعه، همان‌گونه که عنوان شد تصمیمات دولت‌ها به منظور مدیریت بحران بسیار بااهمیت است و نمی‌توان با ضعف در اتخاذ تصمیم‌های قاطع و مستمر و صرفا اتکا به درخواست، اعلام نگرانی و هشدارهای روزانه، تدابیر کج‌دار و مریز و از همه مهم‌تر عدم بسترسازی مناسب از جنبه‌های مختلف به جهت اعمال قرنطینه یا طرح‌های مشابه آن، مردم را مقصر قلمداد کرد.  هم اکنون ما درگیر بحرانی در سطح جهانی هستیم که شاید درک آن برای نسل‌های پس از ما دشوار باشد. کرونا موجب شد تا بیشتر به زندگی توجه کنیم، بیشتر درک کنیم که زندگی در این جهان چیزی فراتر از مسائلی مانند تفاوت‌های نژادی، فقیر و غنی، مسوول و غیرمسوول بودن و مسائلی از این دست است. کرونا برخی بی‌اخلاقی‌ها را در حوزه رسانه نیز نمایان نمود و در همین راستا برخی رفتارهای ناخوشایند رسانه‌ای نیز بیش از قبل به چشم آمد، چراکه از یک‌سو رسانه‌ای، درگیری و مصائب و معضلات انسانی سایر کشورها با ویروس کرونا را با لحنی همراه با طعنه، در صدر اخبار خود با هیجانی خاص منعکس می‌کند و از سوی دیگر رسانه‌ای در پوشش رفتار دلسوزانه خود حتی در این شرایط هم از هر حربه‌ای برای بدتر نشان دادن وضعیت و تزریق ناامیدی به مردم، دریغ نمی‌نماید.

قطعا جهان بعد از کرونا جهانی همراه با تغییر و تحول خواهد بود. از بعد سیاسی کشورهایی می‌توانند جایگاه مناسب‌‌تری داشته باشند که بحران مزبور را به‌درستی کنترل کرده و ضمن تقویت ظرفیت مولد اقتصادی خود بر مشکلات اقتصادی ناشی از این ویروس تا حد قابل قبولی فائق آیند. در حوزه اقتصاد نیز عده‌ای، آثار و پیامدهای اقتصادی این ویروس را با آثار رکود بزرگ سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ مقایسه می‌کنند، اما آنچه ضروری به‌نظر می‌رسد اینکه کشورها باید برای جلوگیری از آشفتگی اقتصادی، تعاملات بین‌المللی خود را افزایش داده و بهبود بخشند. از دیگر موضوعات حائز اهمیت در جهان پساکرونا لزوم توجه دو چندان به نظام سلامت و بهداشت (به‌ویژه زیرساخت‌های لازم و کادر درمانی) و همچنین لزوم ارتقای قوانین بهداشت شهری و فردی جامعه است. بدیهی است که با توجه به شرایط پیش آمده، توجه مردم بعد از گذر از بحران کرونا بیش از گذشته به کسب‌وکارها و خرید اینترنتی خواهد بود و انتظار می‌رود سیستم‌های آموزشی علی‌الخصوص در کشور ما با سرعت بیشتری به سمت بهبود زیرساخت‌های آموزش مجازی گام بردارند.

به‌طور کلی ظهور این ویروس در دنیای پساکرونا می‌تواند گامی موثر در تغییر جهان‌بینی انسان‌ها و حرکت در مسیر درست رسیدن به جایگاه واقعی آن در جهان هستی و تاکید دوباره بر نقش و مسوولیت فرد نسبت به جامعه باشد. تجربه حاصل از کرونا می‌تواند توجه ما انسان‌ها را به احتمال وقوع بحران‌های جهانی از جمله بحران‌های احتمالی ناشی از تغییر شرایط اقلیمی و آب و هوا که زندگی بشر را مانند این ویروس تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و حتی می‌تواند به مراتب عواقب سخت‌تری داشته، نسل‌های بیشتری را درگیر نموده و کنترل آن بسیار دشوارتر از یک ویروس باشد، جلب نماید.

اخبار مرتبط