داده‌های رسمی در تعطیلات نوروز نشان می‌دهد
اثر ابزار شناسایی در رشد آمار کرونا
تغییر روند داده‌ها از ۴ فروردین
در روزهای پایانی اسفند و روزهای آغازین فروردین، روند عجیبی در داده‌های کرونا در ایران شکل گرفته بود. تعداد مبتلایان روزانه در بازه ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ نفر تثبیت شده بود و تعداد فوتی‌ها از ۱۷ نفر در ۱۶ اسفند به ۱۴۹ نفر در ۲۹ اسفند رسید. در واقع با وجود ثبات در تعداد مبتلایان، تعداد قربانیان کرونا تا ۸ برابر افزایش یافته بود. به این ترتیب نرخ مرگ ومیر کرونا در ایران در یک جاده افزایشی قرار گرفت و از ۴/ ۱درصد در ۱۶ اسفند به ۲/ ۱۴ درصد در ۲۹ اسفند جهش کرد. در واقع در پایان اسفند، تقریبا یک هفتم مبتلایان جدید فوت شده بودند. در همان زمان کارشناسان تاکید کردند که سازوکار شناسایی کشور دچار عقب‌ماندگی است و نباید نسبت مرگ ومیر در این حد بالا باشد. در حقیقت توانایی شناسایی مبتلایان در کشور همان محدوده ۱۲۰۰ نفر در روز بود و کشور از داشتن کیت‌های بیشتر محروم بود. این فرضیه از سوی مقامات وزارت بهداشت هم مورد تایید است. اما هفته اول فروردین یک جهش در تعداد مبتلایان روزانه رخ داد. روز چهارم فروردین اولین رکورد شکست و تعداد مبتلایان ۱۴۱۱ نفر اعلام شد؛ رکوردها روز به روز به حدنصاب جدیدی می‌رسیدند. ظرف ۵ روز با رکوردشکنی‌های پیاپی، میزان مبتلایان روزانه از مرز ۳ هزار نفر در ۹ فروردین گذشت. به وضوح مشخص بود که توان نظام تشخیص در کشور افزایش یافته است. تعداد مبتلایان طی کمتر از ۱۰ روز، به ۳ برابر رسیده بود و خبر خوب این بود که تعداد فوتی‌های روزانه تغییر محسوسی ثبت نکرد.
این فرضیه مورد تایید وزارت بهداشت نیز بود و اظهارات مقامات تایید می‌کرد که هم نرخ مرگ و میر در اوایل فروردین از واقعیت فاصله داشت و هم نظام تشخیص قوای جدیدی یافته بود. کیانوش جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت در مورد آمار اسپانیا و ایتالیا در روز ۸ فروردین گفته بود: «همین امروز در اروپا سهم ۷ تا ۱۰ درصد مرگ و میر در کشورهای مختلف عدد ابتلای واقعی را نشان نمی‌دهد، بلکه نشان می‌دهد که آمار ابتلا بالاتر است و قطعا در آن کشورها هم هنوز نتوانستند افراد بدون علامت یا دارای علائم خفیف و متوسط را وارد آمار کنند. در روزهای آینده انتظار افزایش آمار را داریم، زیرا افراد بدون علامت یا با علامت خفیف هم به آمار اضافه می‌شوند.» جهانپور همچنین نهم فروردین درباره چرایی افزایش آمار مبتلایان در کشور گفته بود: « با توجه به اجرای بسیج ملی مقابله با کرونا و با توجه به اینکه بیماریابی‌مان فعال تر شده و افراد را زودتر و بیشتر شناسایی می‌کنیم، قطعا در آمار روزانه ما تاثیر داشته و به همین دلیل ظرف دو هفته اخیر شاهد افزایش نسبی در تعداد موارد ثبت شده بیماری هستیم که بخش عمده آن به بیماریابی فعال و شناسایی زودهنگام در قالب بسیج ملی مقابله با کرونا بازمی‌گردد.»
همچنین رئیس انستیتو پاستور ایران ۱۳ فروردین اعلام کرد که ظرف روزهای آتی ۱۰ هزار تست به ظرفیت تست‌های کشور افزوده می‌شود تا به ظرفیت بالای ۲۰ هزار تست در روز برسیم. علیرضا بیگلری روز سوم فروردین اعلام کرده بود که کشور توان انجام ۱۰ هزار آزمایش در روز را دارد. این در حالی بود که بیگلری در ۲۴ اسفند اعلام کرده بود که روزانه ۶ هزار تست کرونا در کشور انجام می‌شود. در واقع از ۲۴ اسفند تا ۳ فروردین، ۴ هزار کیت تشخیص به نظام شناسایی بیماران افزوده شده بود. این افزایش ۴ هزار تایی، موجب شده بود تا به‌طور میانگین قابلیت شناسایی ۲ هزار بیمار جدید در هر روز به‌وجود آید. حال اگر به ظرفیت تشخیص ۱۰ هزار مورد دیگر افزوده شود، تعداد مبتلایان چه تغییری خواهد کرد؟ پاسخ به این سوال در روزهای آتی مشخص خواهد شد.
افول نرخ مرگ‌ومیر
سرعت فوتی گرفتن کووید-۱۹ نسبت به پیش از نوروز، تغییر محسوسی نکرده است. در آن زمان نیز تقریبا هر ۱۰ تا ۱۲ دقیقه، یک ایرانی جان خود را در اثر ابتلا به کووید-۱۹ از دست می‌داد و اکنون نیز سرعت مرگ و میر به همان صورت است. اما وضعیت ابتلا متفاوت است. در انتهای اسفند، هر ۸۰ ثانیه، یک نفر به کرونا مبتلا می‌شد؛ در حالی‌که اکنون هر ۲۸ ثانیه یک مبتلای جدید کرونا در کشور ثبت می‌شود. همین سرعت بیشتر شناسایی بیماران موجب شد تا نرخ مرگ‌ومیر کرونا نیز از هفته دوم فروردین در مسیر نزولی حرکت کند. اکنون مجموع تعداد مبتلایان ۵۳ هزار و ۱۸۳ نفر و مجموع تعداد قربانیان ۳۲۹۴ نفر است. نسبت قربانیان به مبتلایان در حدود ۲/ ۶ درصد است که کمترین نسبت در ۱۵ روز اول سال جاری به حساب می‌آید. این نسبت تا ۹/ ۷ درصد در چهارم فروردین صعود کرده بود. تعدیل نرخ مرگ‌ومیر نشان می‌دهد که تعداد مبتلایان در مسیر واقعی شدن قرار گرفته است.
بایکوت در آمار استانی
وزارت بهداشت از چهارم فروردین تصمیم گرفت که آمارهای استانی کرونا منتشر نشود. توجیه وزارتخانه این بود که با ارائه آمارهای استانی، سفرها به سمت استان‌هایی شکل گیرد که آمار ابتلای کمتری دارند. جهانپور، در آن زمان درباره منطق این تصمیم گفت: «زمانی اعلام آمارهای استانی اهمیت داشت که در برخی استان‌ها ابتلای قطعی به بیماری کووید- ۱۹ وجود نداشت، اما در حال حاضر ویروس کرونا در همه کشور وجود دارد. از طرفی برخی افراد با مقایسه آمارهای استانی به سمت استان‌هایی سفر کرده‌اند که آمار ابتلای کمتری از آنجا گزارش شده است. به‌طور مثال فقط ۱۰ درصد از سفرها به سمت استان همدان انجام شده است.» با این حال، برخی کارشناسان به این تصمیم وزارت بهداشت نقد داشتند. از نظر آنها اعمال قرنطینه خانگی علاوه بر پیش نیاز اقتصادی، نیاز به آمارهای جامع و صریح دارد تا هم امکان برنامه ریزی برای مردم فراهم شود و هم اعتماد مردم به تصمیم‌گیران را افزایش دهد. انتظار بر این بود که مانند کشورهای دیگر، جزئیات بیشتری از شیوع کرونا در استان‌های مختلف در دسترس عموم قرار گیرد، مانند تعداد قربانیان در هر استان، میانگین سن مبتلایان و قربانیان به تفکیک استان‌ها، وضعیت اقتصادی مبتلایان و قربانیان در استان‌ها و... اما وزارت بهداشت راه برعکس را برگزید و از ارائه آمار مبتلایان به تفکیک استانی هم خودداری کرد. پنهان ماندن سطح بحران در هر استان، همکاری و هماهنگی سازمان‌های مردم نهاد با نهادهای حاکمیتی، برای مواجهه با بیماری را می‌تواند مختل کند. در این مدت اگرچه آمارهای جسته و گریخته از سوی روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی اعلام شده، اما هیچ آمار متمرکزی از سوی وزارت بهداشت در مورد مبتلایان به تفکیک استان‌ها در ۱۰ روز اخیر اعلام نشده است. هر چند به گفته ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت، شیوع کرونا در ۱۳ استان کاهشی شده است. این گزاره با توجه به اوج گرفتن کرونا در کل کشور طی روزهای اخیر، به این معنی است که کرونا در باقی استان‌ها، در حال تکمیل موج اول شیوع است.
