گروه بنگاه‌ها- فاطمه بهادری: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تاسیس موسسات اعتباری را سومین تحول بزرگ در نظام بانکی کشور پس از ملی شدن بانک‌ها و تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا اعلام کرده؛ اما چندی است معضل تعاونی‌های غیر‌مجاز در شبکه بانکی چالش‌هایی را بر سر راه بخش پولی کشور ایجاد کرده است.براساس اطلاعات موجود در سایت بانک مرکزی، پنج موسسه اعتباری نور، ملل، کوثر، توسعه و کاسپین دارای مجوز از بانک مرکزی هستند. در عین حال سپرده‌های این موسسات بنابر تکلیف بانک مرکزی در صندوق ضمانت سپرده‌ها بیمه هستند و این صندوق امنیت این سپرده‌ها را تضمین کرده است. در این گزارش «دنیای‌اقتصاد» جهت آشنایی بیشتر خوانندگان با نگاهی گذرا، این ۵ موسسه را معرفی کرده است.

موسسه اعتباری نور

موسسه‌ اعتباری نور که مجوز فعالیت خود را ۲۷ اسفندماه ۱۳۹۱ از بانک مرکزی دریافت کرده است، از تجمیع سه تعاونی اعتباری و صندوق قرض‌الحسنه شامل تعاونی‌های اعتباری کارسازان آینده، پیشگامان کویریزد و صندوق قرض‌الحسنه ریحانه گستر مشیز استان کرمان شکل گرفته است. موسسه نور مجوز نهایی فعالیت خود را از بانک مرکزی ۱۱ تیرماه ۱۳۹۴ دریافت کرد و از آن تاریخ رسما در فهرست موسسات اعتباری مورد تایید بانک مرکزی قرار گرفت. این موسسه چشم‌انداز فعالیت‌های خود را تاثیرگذاری بر پیشرفت کشور و توسعه‌ ملی، ارائه‌ خدمات نوین بانکی و توانمندسازی عموم افراد جامعه از طریق فراهم کردن بالاترین امکانات مشارکت اجتماعی و اعتباری ترسیم کرده‌است.موسسه اعتباری نور در راستای ساماندهی بازار غیرمتشکل پولی و با حمایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی در ساماندهی تعاونی‌های مذکور مشارکت کرده و با اخذ مجوز فعالیت از بانک مرکزی جمهوری اسلامی، فرآیند انتقال موسسات مذکور به موسسه نور را آغاز کرد. این در حالی است که به‌رغم پیچیدگی فرآیند انتقال موسسات، هیچ خللی در پرداخت سود سپرده‌ها و ارائه خدمات بانکی رخ نداد.در حال حاضر موسسه اعتباری نور به لحاظ حجم منابع، در رتبه دوازدهم شبکه بانکی کشور قرار دارد و ۳۳۶ شعبه این موسسه در سراسر کشور تحت نظارت بانک مرکزی فعالیت می‌کنند.

علاوه‌بر این، بانک مرکزی با توجه به توانمندی این موسسه و به‌واسطه سرعت بخشی به تکمیل انتقال موسسات ادغامی در موسسه اعتباری نور، مجوز عضویت این موسسه در شبکه شتاب را صادر کرد و این موسسه با پیوستن به شبکه شتاب و سامانه‌های ساتنا و پایا و همچنین اتصال به درگاه‌های خدمات الکترونیکی متصل به شبکه شتاب از جمله همراه‌بانک، تلفن‌بانک و اینترنت‌بانک امکان استفاده از بانکداری الکترونیکی را برای مشتریان خود فراهم کرده است.موسسه اعتباری نور به‌زودی با اضافه کردن پایانه‌های فروشگاهی pos، به چرخه خدمات بانکداری الکترونیکی و همچنین اخذ مجوز نهایی برای راه‌اندازی سامانه سپام برای صدور ضمانتنامه‌های ریالی و اعتبار اسناد داخلی و پیوستن به سامانه چکاوک، خدمات بانکداری خود را گسترش می‌دهد؛ بنابراین بدیهی است که تمام فعالیت‌های موسسه اعتباری نور در چارچوب قوانین و مقررات بانک مرکزی قرار دارد و بانک مرکزی بر تمام فعالیت‌های بانکی و همچنین روند انتقال دارایی‌ها و بدهی‌های موسسات گروه ادغامی نظارت کامل دارد. همچنین به‌زودی نماد موسسه اعتباری نور در بازار سرمایه باز می‌شود. در حال حاضر مدیرعامل این موسسه پرویز اربابی است.

موسسه اعتباری ملل

این موسسه اعتباری با قدمت ۳۰ سال از سال ۱۳۶۶ با نام صندوق قرض‌الحسنه عسکریه فعالیت خود را آغاز کرد. این موسسه پس از اتمام مراحل پذیره‌نویسی و بررسی و تایید بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار در ۱۲ تیرماه ۱۳۹۰ نزد اداره‌کل ثبت شرکت‌ها به‌عنوان موسسه مالی و اعتباری سهامی‌عام ثبت شد و معامله سهام موسسه نیز در شرکت فرا بورس ایران در حال انجام است. نام این موسسه چندی قبل از عسکریه به ملل تغییر یافت (عسکریه در زبان عربی به معنای ارتش است و برای حضور این موسسه در مجامع بین‌المللی ناگزیر به تغییر نام بوده است).سیدامین جوادی، مدیرعامل موسسه اعتباری ملل نیز در اواخر بهمن‌ماه گذشته اعلام کرده بود که با بانک یک کشور اروپایی مذاکراتی برای تبادل سهام موسسه ملل انجام شد که اخیرا این مذاکرات با تحولات مثبتی همراه شده است.

به گفته جوادی در این مذاکرات موسسه ملل خواهان دریافت ۵۱ درصد سهام بانک اروپایی و واگذاری حداکثر ۳۰ درصد سهام موسسه ملل است.وی با اشاره به اینکه امکان حضور سرمایه‌گذاران در مالکیت حداکثر ۴۰ درصد بانک‌ها و موسسات مالی وجود دارد، تحقق این هدف را نیمه دوم سال آینده اعلام کرد که در این صورت موسسه ملل می‌تواند اولین موسسه مالی ایرانی باشد که سهام آن با یک بانک خارجی تبادل می‌شود.به گفته وی، مانده سپرده‌های موسسه اعتباری ملل ۱۱۰ هزار میلیارد ریال و مانده مصارف و سرمایه‌گذاری موسسه ۷۸ هزار میلیارد ریال و نسبت مصارف به منابع این موسسه ۷۸ درصد است.جوادی درباره نسبت کفایت سرمایه موسسه توضیح داد: نسبت کفایت سرمایه قبل از افزایش سرمایه از ۵۵۰ به ۶۰۶ میلیارد تومان، حدود ۸/ ۷ درصد بود که بعد از افزایش سرمایه به ۹ درصد رسیده و معقول است.بر اساس گزارش حسابرس مستقل نسبت به اولین پیش‌بینی درآمد هر سهم مالی منتهی به ۲۹ اسفندماه ۱۳۹۶ که حسابرسی شده است این موسسه اعلام کرده که توانسته در سال ۹۵ بیش از ۴ هزار و ۶۲۹ میلیارد ریال درآمد کسب کند که ۱۸ درصد بیشتر از سال قبل از آن است.

موسسه اعتباری کوثر

اولین شعبه صندوق پس‌انداز قرض‌الحسنه کوثر در سال ۱۳۸۷افتتاح شد و این موسسه توانست در دوم آذر ماه ۱۳۸۸ موافقت اصولی تبدیل به موسسه اعتباری را از بانک مرکزی دریافت کند. سرانجام این موسسه در تاریخ ۱۷ بهمن‌ماه ۱۳۹۱ با سرمایه یک هزار و۵۰۰ میلیارد ریال در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت شد. نماد موسسه (وکوثر) نیز در تاریخ نهم اسفندماه ۱۳۹۱در تابلوی فرابورس درج شد.سرمایه ثبت شده این موسسه شش هزار میلیارد ریال است. عیسی رضایی، مدیرعامل موسسه اعتباری کوثر نیز پیش‌تر اعلام کرده که در صورت موافقت بانک مرکزی، موسسه کوثر آمادگی تبدیل شدن به بانک را دارد.در بهمن‌ماه ۱۳۹۱ موسسه قرض‌الحسنه جوانان خیر تحت کفالت موسسه اعتباری کوثر قرار گرفت.این موسسه ارائه خدمات حمایتی به کارکنان وزارت دفاع و بازنشستگان نیروهای مسلح را از تعهدات خود می‌داند.

موسسه اعتباری کاسپین

در راستای سیاست‌های شورای پول و اعتبار بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای ساماندهی به بازار غیر‌متشکل پولی و تاسیس و راه‌اندازی موسسات اعتباری و تبدیل تعاونی‌های اعتباری به این گونه موسسات، موسسه اعتباری کاسپین از تجمیع تعاونی‌های اعتبار فرشتگان، امید جلین گرگان، کشاورزان مازندران، حسنات اصفهان، دامداران و کشاورزان کرمانشاه، الزهرا مشهد، بدرتوس و پیوند شکل گرفت. سرمایه‌گذاران و داوطلبان مشارکت در تاسیس موسسه اعتباری کاسپین که اکثرا توسط این تعاونی‌ها معرفی شده‌اند از ابتدای سال ۹۲ با تشکیل ستاد راه‌اندازی و تاسیس موسسه اعتباری و پیگیری‌های مستمر و رعایت الزامات بانک مرکزی و طی کردن شرایط قانونی موفق شدند با گرفتن موافقت اصولی بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز پذیره‌نویسی را در آبان ۹۳ دریافت کنند.

اما مشکلات کاسپین که در حال حاضر دارای ۲۰ شعبه مجاز اعلام شده از سوی بانک مرکزی است، از تعاونی اعتبار فرشتگان آغاز شد.

براساس طرح ادغام، باید تعاونی‌های اعتباری به‌طور کامل منحل و حساب‌های آنها به موسسه اعتباری کاسپین منتقل می‌شد و سپس نسبت به تغییر تابلوها اقدام می‌کردند. اما در برخی تعاونی‌ها بدون انحلال و ارائه صورت‌های مالی به موسسه، به تغییر تابلوها به کاسپین اقدام کردند که باعث بروز مشکلاتی در صورت‌های آنها شد. این مساله زمانی تشدید شد که دادستانی از بدهی ۴ هزار میلیارد تومانی تعاونی فرشتگان خبر داد و اعلام این خبر دامن موسسه کاسپین را گرفت. حضور سپرده‌گذاران در شعب موسسه، موجی از نگرانی را در میان مردم در پی داشت. فرشاد حیدری، معاون نظارتی بانک مرکزی با اشاره به اینکه بزرگ‌ترین تعاونی غیرمجاز از نظر تعداد سپرده‌گذاران و مبلغ بدهی، تعاونی اعتباری فرشتگان بود، ادامه داد: ما در حال انتقال دارایی‌ها به موسسه کاسپین هستیم. در حین و بعد از انتقال این دارایی‌ها از سپرده‌گذاران برای مراجعه به شعب دعوت کردیم و تعیین تکلیف سپرده‌ها آغاز شده است.

موسسه اعتباری توسعه

گرچه بنیاد به‌عنوان اولین موسسه مالی و اعتباری بوده که در حال حاضر در قالب بانک سینا فعالیت می‌کند، اما اولین موسسه اعتباری دارای مجوز رسمی از بانک مرکزی، موسسه اعتباری توسعه است. موسسه اعتباری توسعه به‌عنوان نخستین موسسه اعتباری پس از اخذ مجوز از بانک مرکزی و با امضای مرحوم نوربخش، رئیس کل اسبق این بانک با هدف ارائه خدمات مالی اعتباری در عرصه نظام بانکی کشور، در پانزدهم شهریورماه ۱۳۷۶ آغاز به کارکرد. این موسسه با ۴۷ شعبه و دو باجه مجاز در حال خدمت‌رسانی است و به‌تازگی مجوزهای لازم برای گسترش فعالیت‌های ارزی خود را از بانک مرکزی دریافت کرد. در حال حاضر یک هیات پنج نفره که مامور بانک مرکزی هستند، فعالیت این موسسه را سرپرستی می‌کنند. چندی پیش خبری مبنی‌بر ادغام موسسه اعتباری توسعه و تعاونی اعتباری وحدت و تغییر تابلوهای تعاونی اعتبار منتشر شد که موسسه توسعه در اطلاعیه‌ای این اخبار را تکذیب کرد.