تورم ماهانه تولید‌کننده در مهر امسال ، سومین رکورد در 23 سال گذشته است
گروه بازار پول- بانک مرکزی، تازه‌ترین آمار از «شاخص بهای تولیدکننده» در مهر ماه سال‌جاری را منتشر کرده که بر اساس آن، هزینه‌های تولید نسبت به مهر ماه سال گذشته ۱/۳۳ درصد افزایش یافته است. ضمن اینکه رشد شاخص بهای تولید‌کننده در طول یک ماهه شهریور تا مهر امسال به رقم بی‌سابقه ۲/۸ درصد رسیده است.

اگر رقم 3/15 درصدی دی ماه 89 که به‌دلیل تعدیل قیمت حامل‌های انرژی رخ داد استثنا شود رشد ماهانه مهر ماه بالاترین رقم در 10 سال گذشته است. شاخص بهای تولید‌کننده از فروردین 69 از سوی بانک مرکزی محاسبه شده است. اطلاعات کمی نشان می‌دهد پس از رشد 3/8 درصدی در اردیبهشت 74 و رشد 3/15 درصد در دی ماه 89 این رقم بالاترین رقم رشد ماهانه در 23 سال گذشته به حساب می‌آید. برخی کارشناسان معتقدند: با توجه به آنکه در آذر ماه 89 دولت تعدیل قیمت در حوزه انرژی انجام داده جنس رشد در دی ماه آن سال با دو ماه دیگر متفاوت است. نوسان ارزی در سال 74 و سال 91 از علل اصلی ثبت چنین رکوردی در افزایش هزینه‌های تولید به حساب می‌آید. این آمارها پس از وقفه ای دو ماهه منتشر می‌شود؛ چرا که بانک مرکزی آخرین بار در آذر ماه امسال، شاخص بهای تولیدکننده در شهریور ماه 91 را منتشر کرد. حال جزئیات جدیدی از این شاخص مهم در وب‌سایت بانک مرکزی در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است. شاخص بهای تولید‌کننده متوسط قیمت کالاها و خدماتی است که بنگاه‌ها به ازای تولید کالا و خدمات دریافت می‌کنند. به تعبیری دیگر، این شاخص، تغییرات قیمت کالاها و خدمات تولید و عرضه شده به عمده‌فروشان، مصرف‌کننده نهایی یا صادرکننده به کشورهای خارجی توسط تولیدکننده را نشان می‌دهد. این شاخص در سه گروه کشاورزی، صنعت و خدمات مورد ارزیابی بانک مرکزی قرار می‌گیرد و تغییرات قیمت کالاها و مواد خام خریداری شده توسط کارخانه‌ها را نشان می‌دهد.از آنجا که این شاخص زودتر از شاخص قیمت مصرف‌کننده منتشر می‌شود، یک شاخص «پیشرو» محسوب می‌شود. به طور کلی افزایش شاخص قیمت تولیدکننده منجر به افزایش شاخص تورم می‌شود و افزایش تورم نیز به طور خودکار بر تصمیمات بانک مرکزی تاثیر مستقیمی دارد؛ بنابراین هر چقدر شاخص بهای تولیدکننده نسبت به پیش‌بینی‌ها افزایش یابد انتظار تقویت قیمت‌ها وجود دارد. به عبارت دیگر، نوسان شاخص مورد اشاره به گفته کارشناسان در آینده‌ای نه چندان دور خود را در شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (نرخ تورم) نشان خواهد داد.
نگاهی کلی به آمارها
شاخص بهای تولیدکننده در مهر ماه امسال نسبت به شهریور ماه در حالی رشد بالایی را تجربه کرده که در طول 10 سال گذشته ( به‌جز دی‌ماه 89) هیچ گاه چنین رشدی دیده نشده است. به عبارت دیگر، رشد ماهانه این شاخص در مهر ماه رکورد افزایش هزینه‌های ماهانه تولید را در کل سال جابه‌جا کرده است. بر اساس آن چه که بانک مرکزی اعلام کرده است؛ شاخص بهای تولید‌کننده در هفت ماه اول امسال نسبت به هفت ماه اول سال گذشته، بیش از 22 درصد رشد کرده است. این در حالی است که در شهریور ماه سال‌جاری، این میزان 5/20 درصد بوده است. بر اساس گزارش بانک مرکزی، شاخص قیمت تولید‌کننده در دوازده ماه منتهی به مهر ماه 91 نسبت به دوازده ماه منتهی به مهر ماه 90 تا میزان 4/24 درصد رشد کرده است. تیر ماه امسال، زمانی که بانک مرکزی در آمارهای خود مشخص کرد که بنگاه‌ها طی یک ماه اسفند 90 تا فروردین 91، با افزایش هزینه‌های تولیدی روبه‌‌رو شده اند؛ دلیل شتاب گرفتن هزینه‌های تولید، اجرای هدفمندی یارانه‌ها و افزایش هزینه حامل‌های انرژی و برخی دیگر از کالاها و مواد اولیه عنوان شد. اما در همان زمان، به گفته یک منبع آگاه در بانک مرکزی «در فاصله فروردین تا تیرماه امسال، همزمان با توقف اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، عوامل تاثیرگذار افزایش قیمت‌ها از این ناحیه، تخلیه و موجب افت شاخص قیمت تولیدکننده در اردیبهشت و خرداد ماه شد.» به گفته این مقام آگاه در بانک مرکزی، از تیرماه امسال بار دیگر یکی از عوامل افزایش هزینه‌های تولید به کار افتاد؛ این عامل نوسان نرخ ارز بوده که باز هم موجب شتاب گرفتن روند شاخص بهای تولیدکننده شده است.»
اجزای شاخص قیمت تولید‌کننده
اقلام مورد استفاده در شاخص بهای تولیدکننده بانک مرکزی، به هفت گروه اصلی و سه گروه اختصاصی تقسیم می‌شود. گروه‌های اصلی شامل کشاورزی، شکار و جنگل‌داری، ماهیگیری، ساخت (صنعت)، هتل و رستوران، حمل‌و‌نقل، انبارداری و ارتباطات، آموزش، بهداشت و مددکاری اجتماعی و در آخر سایر فعالیت‌های خدمات عمومی، اجتماعی و شخصی است. گروه‌های اختصاصی نیز از کشاورزی، شکار، جنگل‌داری و ماهیگیری، ساخت (صنعت) و خدمات تشکیل شده است. بررسی اجزای یاد شده از شاخص بهای تولیدکننده، مشخص می‌کند که در بین گروه‌های اختصاصی، بیشترین رشد ماهانه مربوط به گروه صنعت (ساخت) است که در مهر ماه نسبت به شهریور ماه امسال بیش از 10 درصد رشد کرده است.آمار بانک مرکزی همچنین نشان می‌دهد که شاخص قیمت این گروه، حدود 35 درصد نسبت به مهر ماه پارسال رشد داشته است. پس از آن بخش خدمات نیز در یک ماه شهریور تا مهر ماه امسال 4/7 درصد رشد شاخص قیمت تولید‌کننده رخ داده است. همچنین شاخص قیمت تولید‌کننده در گروه کشاورزی، شکار و جنگل‌داری نیز در مهر ماه امسال نسبت به مهر ماه سال گذشته حدود 43 درصد افزایش پیدا کرده است.
دلیل افزایش شاخص قیمت کشاورزی
بانک مرکزی در گزارش خود به این موضوع اشاره کرده که افزایش شاخص قیمت ماهانه گروه کشاورزی، شکار و جنگل‌داری به دلیل افزایش شاخص بهای اقلامی مثل برنج، نباتات علوفه‌ای، حبوبات ، میوه‌های نیمه گرمسیری، شیر، تخم مرغ و ماهیگیری بوده است. به گفته بانک مرکزی، شاخص بهای انواع برنج در مهر ماه نسبت به شهریور ماه امسال بین 4/1 تا 3/24 درصد نوسان رشد داشته است. در یک ماهه شهریور تا مهر امسال، شاخص بهای اقلامی مانند حبوبات بیش از 12 درصد، شیر 4/6 درصد، تخم مرغ 3/8 درصد و ماهیگیری به میزان 3/13 درصد، رشد کرده است.
دلیل افزایش شاخص قیمت صنعت
بانک مرکزی در بخش دیگری از این گزارش به دلایل افزایش شاخص قیمت گروه صنعت در مهر ماه امسال نسبت به شهریور ماه تا سطح بیش از 10 درصد پرداخته است. بانک مرکزی عنوان کرده است که بالا رفتن شاخص بهای اقلامی به مانند ساخت محصولات لبنی به میزان 2/8 درصد، ساخت قند و شکر تا سطح 5/7 درصد، روغن‌ها و روانکارهای صنعتی تا میزان 7/6 درصد، مواد شیمیایی حاصل از فرآیندهای شیمیایی صادراتی تا میزان 7/103 درصد، رنگ و حلال رنگ تا بیش از 20 درصد و ساخت وسایل و ابزار پزشکی تا سطح بیش از 30 درصد موجب افزایش این شاخص شده است. ضمن اینکه در میان این آمار افزایش بهای ساخت انواع آشامیدنی‌ها تا میزان 7/23 درصد، پلاستیک مصنوعی صادراتی تا میزان بیش از 50 درصد و محصولات پلاستیکی تا نزدیک 28 درصد قابل توجه است.
دلیل افزایش شاخص گروه خدمات
بانک مرکزی در بیان دلایل افزایش شاخص بهای گروه خدمات به افزایش شاخص بهای اقلام و گروه‌هایی چون رستوران و بوفه به میزان 6/4 درصد، حمل‌و‌نقل، انبارداری و ارتباطات تا نزدیک 11 درصد، شهریه مدارس بیش از 8 درصد و بهداشت و مددکاری اجتماعی به میزان 4/3 درصد اشاره کرده است.