دنیای اقتصاد: بانک مرکزی گزارش وضعیت بودجه عمومی دولت به همراه خلاصه دارایی‌ها و بدهی‌های سیستم بانکی کشور مربوط به پنج ماه نخست سال ۱۳۹۵ را منتشر کرد. بر اساس آمارهای منتشر شده بانک مرکزی، از رشد نقدینگی در مرداد ماه کاسته شده است و این متغیر به حدود ۱۰۹۹ هزار میلیارد تومان در پایان پنجمین ماه از سال جاری رسیده است. کاهش نسبی نرخ رشد ماهانه نقدینگی در مردادماه در حالی است که نرخ رشد سالانه این شاخص همچنان بالا و حدود ۲۹ درصد مانده است. طبق آمارهای بانک مرکزی، درپنج ماه نخست سال جاری هم پول و هم شبه پول نزدیک به ۸ درصد افزایش داشته‌اند و توازنی بین اجزای رشد نقدینگی برقرار بوده است. از سوی دیگر، نگاهی به حساب‌های مالی دولت در پنج ماه نخست سال جاری نشان می‌دهد که در پنج ماه نخست سال جاری، حدود ۸۰ درصد از درآمدهای مالیاتی مصوب، «محقق» شده است که رشدی ۲۶ درصدی را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد و از افزایش درآمدهای «واقعی» مالیاتی در این مدت خبر می‌دهد. این در حالی است که روند درآمدهای نفتی نیز نشان می‌دهد پس از افت درآمدها در بهار که گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر پیشخور کردن درآمدها در سال گذشته برای آن مطرح شده بود، از خردادماه تا مردادماه مجددا روند درآمدهای نفتی صعودی بوده است.

کاهش رشد ماهانه نقدینگی

آخرین آمارهای بانک مرکزی حاکی از این است که میزان نقدینگی در یک ماه اخیر با افزایش ۱۸ هزار میلیارد تومانی به حدود ۱۰۹۹ هزار میلیارد تومان رسیده است که رشد ماهانه ۶/ ۱ درصدی را ثبت کرده است و با توجه به روند رشد نقدینگی در ماه‌های اخیر، نرخ رشد این شاخص در مرداد ماه کاهش داشته است. رشد نقدینگی در تیرماه به میزان ۹/ ۲ درصد گزارش شده بود. با این وجود، نقدینگی در ۵ ماه نخست سال ۹۵ رشد ۱/ ۸ درصدی را ثبت کرده است. رشد یکساله نقدینگی در بازه زمانی منتهی به مرداد‌ماه امسال نیز معادل ۲/ ۲۹ درصد بوده است. همچنین، آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در یک سال منتهی به مرداد ماه، رشد پول ۷/ ۲۹ درصد بوده و در پنج ماهه نخست سال جاری نیز این شاخص به میزان تقریبا ۹/ ۷ درصد رشد کرده است. این روند در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته رقم کل پول در شبکه بانکی کشور ۸/ ۵ درصد کاهش یافته بود. از سوی دیگر میزان شبه پول نیز در یکساله منتهی به مردادماه سال جاری با رشد ۱/ ۲۹ درصدی همراه بوده و به ۹۵۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. رشد شبه‌پول نیز در پنج ماه نخست سال جاری حدود ۱/ ۸ درصد بوده است. در ادبیات اقتصادی، مقدار نقدینگی به‌عنوان حاصل جمع «پول» و «شبه‌پول» تعریف می‌شود که در این تعریف، «پول» از دو بخش «اسکناس و مسکوک» و «سپرده‌های دیداری» (جاری) تشکیل می‌شود و «شبه پول» نیز، معادل با «سپرده‌های غیردیداری» (مدت‌دار) بانک‌ها است که از نقدشوندگی نسبتا پایین‌تری برخوردار است.

کاهش دارایی‌های خارجی بانک مرکزی

مطابق این گزارش، بدهی بخش دولتی به شبکه بانکی از ابتدای سال تا پایان مردادماه، از حدود ۵۲ هزار میلیارد تومان به حدود ۶۳ هزار میلیارد تومان رسیده است که افزایشی حدودا ۱۱ هزار میلیارد تومانی را نشان می‌دهد. علاوه بر این، درصد تغییر بدهی‌های بخش دولتی طی یک سال حدود ۹/ ۲۳ درصد گزارش شده است. دیگر تغییر قابل توجه در بین این اجزا، به دارایی‌های خارجی بانک مرکزی مربوط می‌شود که در ۵ ماه نخست سال جاری افتی حدود ۲/ ۳ درصد داشته است و به رقم ۶/ ۳۴۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. این در حالی است که این جزء از ترازنامه بانک مرکزی در مدت مشابه سال قبل با رشد ۲/ ۸ درصدی مواجه بوده است. از سوی دیگر، در بین اقلام بدهی‌های بانک مرکزی، اسکناس و مسکوک در دست اشخاص از ابتدای سال تا پایان مرداد ماه رشد منفی ۱۳ درصد داشته، در حالی که اسکناس و مسکوک نزد بانک‌ها با رشد ۵/ ۲۳ درصدی رو‌به‌رو بوده است. با این وجود رشد «اسکناس و مسکوک» در ۵ ماه نخست سال ۹۵، بدون تغییر گزارش شده است. دیگر تغییر قابل توجه در بین این اجزا، «سپرده‌های شبکه بانکی نزد بانک مرکزی» مربوط می‌شود که در ۵ ماه ابتدای سال جاری رشد حدود ۱/ ۹ درصدی داشته است. این در حالی است که اجزای این سپرده‌ها روند کاملا متضادی را طی کرده‌اند. در مدت مذکور، «سپرده‌های قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی» حدود ۷/ ۱۰ درصد افزایش داشته است، در حالی که در همین بازه زمانی، «سپرده‌های دیداری بانک‌ها نزد بانک مرکزی» حدود ۱/ ۱۹ درصد کاهش یافته است. علاوه بر این، سپرده دیداری بانک‌ها نزد بانک مرکزی در بازه یکساله تا مردادماه سال ۹۵ با افت ۶/ ۰ درصدی به حدود ۶/ ۴ هزار میلیارد تومان رسیده است این در حالی است که در بازه زمانی مشابه در سال گذشته رشد ۱/ ۱۸ درصدی داشته است.

درآمدهای مالیاتی

بانک مرکزی گزارش وضعیت بودجه عمومی دولت (به استثنای درآمدها و پرداخت‌های اختصاصی) مربوط به ۵ ماه نخست سال ۱۳۹۵ را منتشر کرد. بر اساس آمارهای منتشر شده بانک مرکزی، در ۵ ماه نخست سال ۹۵ به مقدار ۶/ ۳۵ هزار میلیارد تومان از درآمدهای دولت (معادل ۵/ ۷۵ درصد) از محل درآمدهای مالیاتی کسب شده است. این در حالی است که براساس بودجه مصوبه دولت، باید در ۵ ماه نخست سال جاری معادل ۴۴ هزار میلیارد تومان از درآمدهای دولت از محل مالیات کسب می‌شد که به این ترتیب۸۰ درصد از میزان مصوب مالیات در پنج ماه نخست سال محقق شده است. درآمدهای مالیاتی در پنج ماه نخست سال قبل معادل ۳/ ۲۸ هزار میلیارد تومان بوده است. در نتیجه درآمدهای مالیاتی در پنج ماه ابتدای سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۶ درصد رشد کرده است که به این ترتیب سهم ۸/ ۴۵ درصدی در پوشش هزینه‌های دولت (نسبت درآمدهای مالیاتی به هزینه‌های جاری) داشته است. بررسی آمارهای ماهانه از ابتدای سال جاری تا مرداد سال ۱۳۹۵ نشان می‌دهد، در تیرماه امسال میزان درآمدهای مالیاتی دولت با ثبت رقم ۲/ ۱۱ هزار میلیارد تومان، بیشترین رقم را ثبت کرده و پس از آن در مرداد ماه با کاهش حدود ۴/ ۴۷ درصدی به رقم ۹/ ۵ هزار میلیارد تومان رسیده است. این کاهش در حالی است که بررسی روند تاریخی آمارهای ماهانه درآمدهای مالیاتی نشان می‌دهد درآمدهای مالیاتی در تیرماه هر سال به علت فرارسیدن موعد تسویه مالیات‌ها به بیشترین مقدار خود در سال می‌رسد. با این وجود آمارهای ماهانه حاکی از این است که درآمد دولت از مالیات در مرداد ماه امسال نسبت به مرداد ماه سال قبل با افزایش حدود ۲/ ۱۹درصدی رو‌به‌رو بوده است.

تداوم روند صعودی درآمدهای نفتی دولت

بخش مهم دیگر در درآمد‌های بودجه‌ای، منابعی است که از فروش نفت حاصل می‌شود. منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی نیز در پنج ماه نخست سال جاری به ۸/ ۱۶ هزار میلیارد تومان رسیده که به نسبت سال گذشته ۳/ ۲۶ درصد کاهش داشته است و حدود ۲۳ درصد از مصوب کل سال۹۵ را پوشش داده است. این در حالی است که در پنج ماه نخست سال ۹۴ نیز درآمدهای نفتی دولت افتی مشابه مدت مشابه امسال را تجربه کرده است و حدود ۴۳ درصد از مصوب مدت مشابه سال قبل را پوشش داده است. به این ترتیب به نظر می‌رسد با توجه به افزایش قیمت نفت در چند ماه اخیر همچنان درآمدهای دولت از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی از میزانی که پیش‌بینی و مصوب کرده‌اند کمتر است. برای روشن شدن این موضوع می‌توان به این نکته توجه کرد که درآمدهای حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی تا پایان مرداد ماه سال جاری تنها کمی بیش از نیمی از میزان مصوب شده را تامین کرده است. علاوه براین، با توجه به درآمد ماهانه نفت مربوط به اسفند ماه سال قبل که رقم آن ۶/ ۱۶ هزار میلیارد تومان عنوان شده است، می‌توان نتیجه گرفت که درآمدهای نفتی در پنج ماه نخست سال ۹۵ تنها کمی بیشتر از درآمد یک ماهه پایان سال ۹۴ بوده است.

با این وجود، بررسی آمارهای وضعیت بودجه عمومی دولت در مرداد ماه ۹۵ حاکی از این است که روند درآمدهای نفتی از خرداد تا مرداد ماه صعودی بوده است. به این ترتیب، منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی در خرداد ماه با افزایش چشمگیری به نسبت اردیبهشت ماه به ۷/ ۳ هزار میلیارد تومان رسید و در تیرماه با رشد ۴/ ۶۸ درصدی به رقم ۲/ ۶ هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین، در مرداد ماه نیز با رشد اندک یک درصدی نسبت به ماه قبل خود رو‌به‌رو بوده و در این ماه، ۳/ ۶ هزار میلیارد تومان از درآمدهای دولت با فروش منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های آن تامین شده است.