دکتر محمدابراهیم محمدپورزرندی

مدیرعامل موسسه اعتباری ثامن

فعالیت‌های مالی در اسلام باید مبتنی بر دارایی‌های واقعی و همراه با خلق ارزش واقعی باشد. بانکداری اسلامی بر توزیع ریسک و مشارکت در کسب‌و‌کار واقعی با استفاده از عقود متنوع شرعی استوار است و مدیریت دارایی‌ها باید با هدف خلق ارزش واقعی صورت پذیرد. همین اصل موجب شده تا بحران‌هایی را که نظام اقتصادی رایج دنیا به‌صورت روزافزون با آن مواجه است، شاهد نباشیم. خداوند در آیه ۲۷۵ سوره بقره می‌فرماید کسانى که ربا مى‌‏خورند، (از گور در قیامت) برنمى‌‏خیزند مگر مانند کسی که بر اثر تماس شیطان، دیوانه شده‏. این به آن سبب است که آنان گفتند: داد و ستد صرفا مانند رباست‏ و حال آنکه خدا داد و ستد را حلال، و ربا را حرام گردانیده است‏. پس‏، هر کس‏، اندرزى از جانب پروردگارش بدو رسید و از رباخوارى‏ باز ایستاد، آنچه گذشته‏، از آنِ اوست و کارش به خدا واگذار می‌‏شود و کسانى که به رباخوارى‏ باز گردند، آنان اهل آتشند و در آن ماندگار خواهند بود.

اهمیت سلامت معاملات به‌طور عام و معاملات در موسسات پولی و مالی به‌طور خاص در آیه بالا به روشنی قابل درک است.به‌طور خلاصه، بانکداری اسلامی یعنی بانکداری که معاملاتش منطبق با شرع اسلامی باشد. به بیان دیگر، در بانکداری اسلامی تلاش می‌شود تمامی روابط و مناسبات با شریعت و فقه اسلامی سازگار باشد و با اهداف اصلی نظام اقتصادی اسلامی به‌ویژه عدالت و اخلاق اسلامی همسو باشد. ایده بانکداری اسلامی نخستین بار در دهه ۱۹۵۰ مطرح شد و در حال حاضر به یک واقعیت انکارناپذیر تبدیل شده است به نحوی که رشد آن به جوامع اسلامی محدود نیست و در بسیاری از اقتصادهای رایج دنیا نیز از ظرفیت‌ها، ابزارها و ساز و کارهای بانکداری اسلامی بهره‌برداری می‌شود. بانکداری اسلامی یکی از سنجه‌های مهم ارزیابی تحقق اقتصاد اسلامی به‌شمار می‌رود و به تعبیری یکی از وجوه متمایزکننده اقتصاد اسلامی است. به همین دلیل، پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، دستیابی به اصول بانکداری اسلامی در جهت استقرار اقتصاد اسلامی در جمهوری اسلامی ایران طراحی و به اجرا گذاشته شد که تصویب قانون بانکداری بدون ربا (قبل از سایر کشورهای اسلامی) مهم‌ترین اقدام عملی در جهت تحقق این هدف متعالی بود.

اکنون پس از گذشت بیش از سه دهه از اجرای این قانون و به‌رغم تلاش‌های قابل تقدیر در این مسیر، با بانکداری اسلامی ایده‌آل فاصله داریم که واکاوی کارشناسانه محدودیت‌ها، موانع و علل این موضوع در این برهه از زمان بسیار حیاتی است تا راهکارهای اساسی مبتنی بر کار کارشناسی برای حل و فصل مشکلات موجود استخراج شود. تغییر و تحولات ایجاد شده در اقتصاد کشور و عدم به‌روزرسانی این قانون یکی از مهم‌ترین دلایل وجود این فاصله است. تغییرات در دنیای امروز بسیار سریع رخ می‌دهد و بازنگری به موقع قوانین پایه بانکداری اسلامی و تدوین و اجرای آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های روزآمد ضرورت دارد.موسسه اعتباری ثامن با این باور که نظام بانکداری اسلامی نقش بسزایی در ثبات و کارآیی اقتصادی کشور دارد و راه‌حلی برای بسیاری از مشکلات موجود است، به نوبه خود سعی می‌کند با بهره‌مندی از نظرات علمای دینی و ظرفیت‌های دانشگاه‌ها و از طریق تعامل موثر با بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بانک‌ها و موسسات اعتباری و مشتریان خود در استقرار نظام بانکداری اسلامی به نحو مطلوب نقش‌آفرینی کند.