راهی سخت برای رسیدن به کیفیت جهانی

فرهاد امینیان

رئیس انجمن برگزارکنندگان نمایشگاه‌های بین‏ المللی ایران

طی سال‏های اخیر نمایشگاه‌ها چه از نظر کیفیت و چه از نظر کمیت به سطح خوبی رسیده‏اند. از نظر کمیت می‏توان گفت هم تهران و هم مراکز اصلی نمایشگاهی استانی تقریبا به حد اشباع هم رسیده‏اند، ولی بحث کیفیت موضوعی است که همیشه جای ارتقا و پیشرفت برای آن وجود دارد. همیشه در باب کیفیت نمایشگاه‌ها ناخودآگاه بحث مقایسه پیش می‏آید و به‌ویژه هر زمان نقاط ضعف یک نمایشگاه مطرح می‏شود بلافاصله همه آن را با نمایشگاه‌های کشورهای پیشرفته نمایشگاهی مقایسه می‏کنند.

در ابتدا باید ببینیم که کیفیت نمایشگاه‌هایمان را با کدام کشورها مقایسه می‏کنیم. ما به هر میزان که در زمینه بهبود کیفیت برپایی نمایشگاه‌ها تلاش کنیم باز هم با کشورهایی که در صنعت نمایشگاهی پیشرفت قابل ملاحظه‏ای داشته‏اند فاصله معنی‌داری داریم که علت آن را باید از دو جنبه مختلف ولی کاملا وابسته به هم بررسی کرد؛ یک جنبه به سخت‏افزار و تاسیسات نمایشگاه مربوط است و جنبه دوم به نرم‏افزار و نحوه اجرای نمایشگاه برمی‏گردد.

آنچه همواره در هر نمایشگاه نمود عینی و سطح اولیه کیفیت برپایی هر نمایشگاهی را در هر نقطه دنیا منعکس می‏کند، امکانات سخت‏افزاری محل برپایی است. هر نمایشگاه جدای از سایت محل برگزاری، سه ضلع اصلی دارد که به ترتیب برگزارکننده، شرکت‌کننده و بالاخره بازدیدکننده یا مخاطب این سه ضلع را تشکیل می‏دهند. از منظر بازدیدکنندگان، این کیفیت محل برپایی نمایشگاه است که در وهله نخست سطح کیفی نمایشگاه را نشان می‏دهد.

بازدیدکننده در ابتدا از جزئیات اجرای نمایشگاه و نحوه برگزاری آن مطلع نمی‏شود. بنابراین به محض ورود به نمایشگاه اگر محل برگزاری آن را مطلوب و مطابق استاندارد بداند و از تهویه و گرمایش و سرمایش سالن‏ها، کیفیت نور و صدا، دسترسی آسان به سالن‏ها، امکانات رفاهی مناسب، سیستم ارتباطی و اینترنت و موارد مشابه اینها راضی باشد، نمایشگاه را باکیفیت ارزیابی می‏کند. این نحوه ارزیابی با درصد بسیار بالایی در مورد برگزارکننده و شرکت‌کننده نیز صدق می‏کند. بنابراین تا زمانی که سایت محل برگزاری از استانداردهای بالایی برخوردار نباشد، هرقدر هم نحوه اجرای آن عالی باشد بازهم از دید شخصی که از بیرون به آن نگاه می‏کند یک نمایشگاه عالی محسوب نمی‏شود. حال با توجه به این حقیقت که درحال حاضر در کشور ما سایت‏های نمایشگاهی از کیفیت درجه یک برخوردار نیستند پس نباید ادعا کنیم که نمایشگاه‌هایمان درجه یک هستند.

از جنبه نرم‏افزاری و اجرا اما نمایشگاه‌های ما پیشرفت خوبی داشته است. البته این پیشرفت هم همگام با توسعه تکنولوژی حاصل شده است، بنابراین چنانچه نتوانیم خود را با روند پیشرفت تکنولوژی هم‌تراز و همپای آن حرکت کنیم، آنگاه از نظر نرم‏افزاری و اجرا نیز نمایشگاه‌هایمان کیفیت درجه یک نخواهند داشت. در یک کلام اگر بخواهیم نمایشگاه‌هایمان را از نظر کیفی با کشورهای پیشرفته نمایشگاهی مثل آلمان، آمریکا، انگلیس، ژاپن، کره‌جنوبی، فرانسه، ایتالیا، سنگاپور و خیلی از کشورهای دیگر مقایسه کنیم، در سطح کیفی بالایی قرار نخواهیم گرفت. اما اگر مقایسه را کنار بگذاریم و فقط داشته‏ها و بضاعت خودمان را ملاک قرار دهیم بازهم فقط می‏توانیم بگوییم که نسبت به گذشته نمایشگاه‌های با کیفیت‏تری داریم. ولی نکته مهم این است که کشور ما ظرفیت و امکان ارتقای کیفی نمایشگاه‌ها و رساندن آنها به استانداردهای جهانی را دارد، ولی متاسفانه اراده لازم برای تحقق آن وجود ندارد.

اگر هم این اراده باشد آنقدر قوانین دست و پاگیر داریم که عملی شدن طرح‌ها و برنامه‏ها را ناممکن می‏کند. مگر اینکه بتوانیم این قوانین را هم تغییر دهیم. بنابراین رسیدن نمایشگاه‌های ما به سطح کشورهای پیشرفته نیازمند تغییرات بنیادین و ساختاری است. ضمن اینکه عدم حضور گسترده کشورهای خارجی در نمایشگاه‌های ایران موجب شده تا ما به همین شرایطی که داریم قانع باشیم، درحالی که اگر درصد زیادی از فضای نمایشگاه‌های ما را شرکت‌های خارجی به خود اختصاص دهند ناچار خواهیم شد خود را بیش از پیش با معیارهای جهانی تطبیق دهیم. حضور کشورهای خارجی هم نیازمند تبلیغات وسیع و همه‌جانبه است که این امر بر عهده برگزارکنندگان نمایشگاه‌ها است اما با سطح درآمد فعلی، انجام آن غیرممکن است. درحال حاضر بازدهی مالی برای واحدهای برگزارکننده در حدی نیست که بتوان به واسطه آن اقدامی در جهت ارتقای نمایشگاه‌ها انجام داد.

البته این به هیچ وجه مساله لاینحلی نیست، ولی متاسفانه این موضوع هم از آن دست مواردی است که در سیستم قانون‌گذاری دولتی نادیده گرفته می‌شود و این امر برعهده وزارت صنعت، معدن و تجارت و شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‏المللی ایران است که به عنوان نهادهای قانون‌گذار در صنعت نمایشگاهی کشور، نظرات کارشناسی دست‏اندرکاران این صنعت را جهت ارتقای آن مد نظر قرار دهند تا با پرهیز از اتخاذ تصمیمات یکجانبه، راهکارهای موثری برای بهبود شرایط صنعت نمایشگاهی کشور ارائه شود. بدون هیچ تردیدی چه در بعد سخت‏افزاری و چه در بعد اجرا و نرم‏افزار، صنعت نمایشگاهی نیازمند منابع مالی قوی است در غیر این صورت بهتر است هیچ‌گاه با امیدواری به ارتقای کیفی نمایشگاه‌هایمان دلخوش نباشیم.

از سوی دیگر در چند سال گذشته افزایش تعداد نمایشگاه‌ها این توهم را در بسیاری از دست‏اندرکاران صنعت نمایشگاهی به وجود آورده که کلا کشورمان در صنعت نمایشگاهی پیشرفته شده است. درحالی که با این فکر درحقیقت فقط خودمان را فریب می‏دهیم. در صنعت نمایشگاهی کمیت و کیفیت دو مقوله کاملا متفاوت هستند. تازه این شرایط نه چندان خوشایند مربوط به تهران و سایت‏های بزرگ و اصلی نمایشگاهی در بعضی از شهرهای کشورمان است. برگزاری نمایشگاه‌ها در مقطع کنونی متاسفانه به یک اپیدمی تبدیل شده است. هم اینک ما شاهد هستیم در بعضی از شهرهای کوچک نمایشگاه‌هایی با عناوین پرطمطراق و به ظاهر بین‏المللی برگزار می‌کنند که کوچک‌ترین قرابتی با یک نمایشگاه بین‏المللی استاندارد حتی با معیارهای داخلی و بومی خودمان ندارد و آن شهر نه کشش برگزاری نمایشگاه را دارد و نه اصولا نیازی به این هست که به یک شهر نمایشگاهی تبدیل شود. ولی به دو دلیل در آنها نمایشگاه برپا می‏شود؛ یکی به‌دلیل انتفاع مالی و دیگری برای اینکه مسوولان شهری نشان دهند که برای توسعه و پیشرفت شهرشان تلاش می‏کنند و قرار است به یک قطب نمایشگاهی در کشور تبدیل شوند.

درحالی‌که هیچ‌گاه بدون ایجاد زیرساخت‏های منطقی و علمی نمی‏توان یک شهر را قطب نمایشگاهی کرد. این در حالی است که در بسیاری از شهرها حتی امکان ایجاد زیرساخت‏های لازم نمایشگاهی هم وجود ندارد. در کشورهای کاملا پیشرفته نمایشگاهی هم فقط چند شهر هستند که برگزاری نمایشگاه‌ها بر عهده آنها گذاشته شده و اصراری به اینکه همان نمایشگاهی که مثلا در آلمان و در برلین برگزار می‌شود در شهر بن که قبلا پایتخت سیاسی آن کشور بوده است هم برپا شود را ندارند. کلام آخر اینکه ما در انجمن برگزار‏کنندگان نمایشگاه‌های بین‏المللی ایران به‌عنوان اصلی‏ترین تشکل نمایشگاهی کشور، هم‌اینک همه تلاش و سعی خود را برای ارتقای کیفی نمایشگاه‌ها به‌کار می‏بندیم، ولی اینکه به چه میزان در تحقق این امر موفق شویم نیاز به همان اراده‏ای دارد که در سطور پیشین به آن اشاره شد و فعلا از آن دور هستیم.