توجیه اقتصادی استفاده از صنعت CNG

کیومرث مبلغ‌ناصری

مدیر عامل شرکت آسیا‌ناما عضو هیات مدیره انجمن CNG

سرمایه‌گذاری مورد توجه در تفکر توسعه سی‌ان‌جی سبب پیشروی و دستاوردهایی شده که بازگشت به عقب یا توقف آن، چیزی جز اتلاف وقت و نادیده گرفتن فرصت‌های موجود و ثروت ملی نخواهد بود.

امروز آن‌قدر در ترویج بهره‌مندی از سوخت پاک پیشرفت کرده‌ایم که اگر در حفظ آن غفلت شود، مورد سرزنش نسل‌های آینده قرار می‌گیریم. چنانکه به منابع فراوان و ارزان در دسترس گاز طبیعی و به سرمایه‌گذاری سنگین انجام شده نمی‌توان کم توجه بود. نادیده گرفتن ظرفیت‌ها و فرصت‌های این صنعت، نه تنها از عمق مشکلات آن نخواهد کاست بلکه با شدت و معضلات بزرگ‌تری مواجه خواهد شد. امنیت و ایمنی و منافع اقتصادی مورد انتظار در مصرف سی‌ان‌جی و همچنین تعدد مراجع و متولیان امر از تامین تا توزیع و تجهیز خودرو به سامانه سی‌ان‌جی، نیاز به یک مرکز واحد و مدیریت همسو دارد.

تشکیل نهادهای خودجوش غیردولتی به دلیل ایجاد حساسیت و نبود متولی، چند شاخه شده و وقـت آن است که این فرصـت ذی‌قیمت که در حفظ محیط‌زیـست و بهره برداری بهینه از منابع و سلامت نسل‌های آینده مثمر ثمر خواهد بود، با رفع موانع، مورد توجه بیشتری قرار گیرد. استفاده از گاز طبیعی به‌عنوان سوخت خودرو، دارای تاریخ نسبتا طولانی است و عمده ترین دلیل آن حفظ محیط زیست، عوامل اقتصادی، رفاهی و پایداری بیشتر ذخایر گاز طبیعی نسبت به فرآورده‌های نفت خام است. همچنین در ایران، عوامل دیگری همچون قیمت ارزان گاز طبیعی، اهمیت جایگزینی گاز نسبت به سایر سوخت‌های فسیلی به تبع سیاست‌های کلان اقتصادی دولت، وجود زیر‌ساخت‌های لازم از جمله تاسیسات پالایشگاهی و خطوط انتقال، توانمندی‌های فنی و مهندسی مورد نیاز و امنیت بیشتر استفاده از سی‌ان‌جی به نسبت استفاده از بنزین و یا گازوئیل در جریان حوادث رانندگی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به منظور دستیابی به اهداف و سیاست‌های بین‌المللی مانند پیمان کیوتو از دلایل عمده انتخاب گاز طبیعی به‌عنوان سوخت خودرو در مقایسه با سایر سوخت‌های مایع است.

ظهور سوخت سی‌ان‌جی در ایران به سال ۱۳۵۰ می‌رسد، زمانی که بحث تنوع‌سازی مصرف انرژی مطرح شد. در این سال در قالب یک آزمایش در شهر شیراز ۱۲۰۰ خودرو به این سوخت مجهز شدند و ۱۶ سال بعد در سال ۱۳۶۶ این تست در شهر مشهد با دوگانه کردن همین تعداد خودرو پیگیری شد و سپس در سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۴ برای شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه، این طرح پیشنهاد شد که در نهایت در سال ۱۳۷۵ به سرانجام رسید. در حال حاضر تعداد خودروهای دوگانه سوز به مرز ۴ میلیون دستگاه خودرو رسیده است و جایگاه‌های سی‌ان‌جی در نظرگرفته شده برای این خودروها ۲۲۹۴ ایستگاه در کل کشور است که وظیفه شارژ این سوخت را برعهده دارند.

با احتساب این آمار می‌توان یک تحلیل منطقی در رابطه با آینده صنعت سی‌ان‌جی متصور شد. فراهم شدن زمینه بسیار مناسب سوخت‌گیری در کشور با احداث و راه‌اندازی تعداد بالای جایگاه‌های سوخت سی‌ان‌جی هزینه‌های بالا، توانسته یک سوخت جایگزین مناسب به جای بنزین را در کل کشور فراهم کند. همچنین چهار میلیون خودرویی که هم اکنون وابسته به این جایگاه‌ها می‌باشند تاکیدی بر بقای استفاده از این سوخت در سال‌های آتی به جای بنزین است.

تورم ایجاد شده در سال‌های گذشته و مخصوصا تاثیر آن در بالا رفتن قیمت بنزین و حذف یارانه‌های دولتی برای این سوخت و آزاد شدن قیمت بنزین، از عواملی است که به‌طور مستقیم تقاضای مصرف‌کنندگان را از بنزین گران‌قیمت (سوخت فسیلی) به سمت مصرف گاز طبیعی هدایت می‌کند که این خود نشان از پررنگ شدن صنعت CNGدر آینده نزدیک دارد. هزینه سوخت بنزین به ازای هر کیلومتر ۱۰۰ تومان و هزینه سوخت گاز طبیعی به ازای هر کیلومتر ۴۵ تومان است. بنزین ۱۰۰۰ تومانی و گاز کیلوگرمی ۶۰۰ تومان فرض شده است. برای مثال برای یک خودرو که متوسط سالانه ۲۵۰۰۰ کیلومتر مسیر طی می‌کند اگر بنزین سوز باشد هزینه سوخت آن ۲.۵۰۰.۰۰۰ تومان خواهد بود که در صورت گاز سوز بودن، هزینه سوخت آن به ۱.۱۲۵.۰۰۰ تومان کاهش می‌یابد. تورم، از یک طرف باعث پایین آمدن ارزش ریالی شده که این خود فرصتی برای صادرات این محصول به کشورهای مصرف‌کننده را به وجود آورده و از طرف دیگر کاهش قیمت تمام‌شده مخازن تولیدی از ورق با کیفیت بسیار بالاتری نسبت به مخازن موجود در بازاربه خاطر در نظر گرفتن بومی‌سازی مواد اولیه اصلی مخازن CNG (ورق)، امکان رقابت با رقبای داخلی و حتی خارجی را فراهم می‌سازد.

برای مثال مخازن تولیدی از ورق که قبلا با قیمت جهانی ۳ دلار در ازای هر لیتر ارائه می‌شد (زمانی که دلار ۳۰۰۰ تومان بود) در حال حاضر این قیمت به خاطر افزایش نرخ دلار (۳۵۰۰ تومان) به ۵/ ۲ دلار به ازای هر لیتر رسیده و پس از بومی‌سازی این قیمت شناور شده و با توجه به سیاست‌های مدیریت ارشد شرکت‌های تولیدکننده مخازنCNGاین قیمت می‌تواند حتی به ۳/ ۲ دلار به ازای هر لیتر نیز برسد که این حاکی از توان رقابتی با سایر رقبای خارجی است. که مخازن صادراتی از نوع تولیدی از ورق می‌باشند که به علت فرم دهی کشش سرد از کیفیت بسزایی برخوردار بوده و می‌توانند در بازارهای خارجی و حتی اروپایی حرفی برای گفتن داشته باشند. با در نظر گرفتن این محاسبات می‌توان بازار خارجی را به‌عنوان فرصت ایده آل شناسایی و انتخاب کرد. از طرف دیگر باید تهدیدهایی چون دیزلی شدن خودروهای داخلی، عدم تحقق برنامه‌های خودروساز نسبت به اولویت بندی تولید خودروی دوگانه‌سوز، ورود خودروهای هیبریدی توسط شهرداری تهران، واردات بی‌رویه محصولات بی‌کیفیت چینی که باعث انفجار و رعب و وحشت مردم از خرید این نوع مخازن می‌شود را نیز در نظر داشت و نسبت به هر یک واکنش مناسب و درخور در پیش گرفت تا این صنعت با توجه به پیشینه خوبی که دارد متحمل شوک‌های ناگهانی نشود. در بازار داخلی، خودروسازان که به‌عنوان مشتریان اصلی این صنعت به حساب می‌آیند می‌توانند با اتخاذ یک سیاست مناسب و در نظر گرفتن سود جمعی نسبت به رونق این صنعت سهم ویژه‌ای داشته باشند.