حمید ابدالی

رئیس هیات مدیره کانون شرکت‌های لیزینگ ایران

اهمیت این موضوع زمانی برای فعالان اقتصادی مشخص می‌شود که موضوعات مرتبط و متاثر از بهای تمام شده پول را همچون یک رشته زنجیر که در حقیقت زنجیره کسب‌وکار را به‌وجود می‌آورد، بشناسیم و در ذهنمان جانمایی کنیم. در تشریح این زنجیره بهتر است از اینجا آغاز کنیم که امروزه در جهت خروج از رکود اقتصادی و ایجاد رونق کسب‌وکار، نقش و اهمیت بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME) نه‌تنها در کشورهای درحال توسعه بلکه در کشورهای توسعه یافته نیز مورد بحث است.

از مزایای اصلی این شرکت‌ها به تحریک و تشویق کارآفرینی با پتانسیل رشد سریع، بازدهی بالا و تاثیر زیادش در تولید ناخالص یک کشور می‌توان اشاره کرد. براساس مطالعات انجام شده این بنگاه‌ها بیش از نیمی از نیروی انسانی شاغل در اقتصاد جهان را به‌کار گمارده‌اند و در حدود ۴۵ درصد تولید ناخالص ملی و ۵۰ درصد محصولات نوآورانه توسط آنها ایجاد می‌شوند. از طرف دیگر سهم این بنگاه‌ها از تسهیلات بانکی به‌دلیل ساختار و عملکرد بانک‌ها، ناچیز بوده و در بسیاری از موارد هدف‌گذاری بانکی در این بخش منجر به انحراف شده است.

اینجاست که لیزینگ به‌عنوان حلقه تامین‌کننده مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط به‌دلیل مزیت‌های متعدد کاربردی خود معرفی می‌شود. اول اینکه لیزینگ ابزار تامین مالی و سرمایه‌گذاری بدون استفاده از سرمایه اولیه زیاد است. دوم اینکه باعث افزایش فروش محصولات تولیدکنندگان از طریق تسهیل تامین مالی خریداران می‌شود. علاوه براین لیزینگ ابزاری سریع و چابک و با حداقل صرف زمان برای تولیدکنندگان به‌شمار می‌آید.

مطالعه و تحقیقات موسسه آکسکو در اروپا روی (SME)‌ها نشان می‌دهد که حدود ۳۹ درصد از آنها برای تامین مالی از لیزینگ استفاده کرده‌اند.

حلقه دیگر در ارتباط با خروج از رکود و ایجاد رونق از طریق بنگاه‌های کوچک و متوسط و با استفاده از تامین مالی توسط لیزینگ‌ها، «نرخ تامین مالی» این بنگاه‌ها است. بدیهی است که هرچه نرخ تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی پایین‌تر باشد رونق کسب‌وکار و انگیزه تولید بیشتر خواهد بود.

بنابراین تامین مالی ارزان‌تر برای لیزینگ‌ها مساوی با تامین مالی ارزان برای «SME»‌ها و در نتیجه رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال خواهد بود.

در این مرحله بحث بهای تمام شده پول در لیزینگ‌ها اهمیت پیدا می‌کند و حال می‌توان به‌صورت «موضوعی» به آن پرداخت.

عوامل تشکیل‌دهنده قیمت تمام شده پول در لیزینگ به‌عنوان یک بنگاه خدماتی را می‌توان به دو قسمت تقسیم و تشریح کرد:

۱- عوامل برون‌زا شامل هزینه‌های بهره‌ای: هزینه‌هایی که لیزینگ برای تامین منابع بهره‌ای متحمل می‌شود مانند هزینه مالی (نرخ سود) تسهیلات دریافتی، هزینه مالی انتشار اوراق مشارکت و صکوک و...

۲- عوامل درون زا شامل هزینه‌های غیربهره‌ای: سایر هزینه‌های شرکت‌های لیزینگ از قبیل، هزینه حقوق و دستمزد، هزینه اداری، هزینه استهلاک، هزینه مطالبات مشکوک‌الوصول و... .

با بررسی و دقت در عناصر تشکیل‌دهنده قیمت تمام شده پول به‌عنوان یک متغیر مهم و اثرگذار بر فعالیت بنگاه‌های اقتصادی که به دو دسته عوامل برون‌زا و درون‌زا تقسیم می‌شود، می‌توان راه‌حل‌های کاهشی قیمت تمام شده پول را بهتر و کاربردی‌تر مورد توجه قرار داد.

عوامل برون‌زا شامل نرخ سود تسهیلات دریافتی لیزینگ از بانک، نرخ کارمزد انتشار اوراق مشارکت و صکوک و... است که نیازمند اصلاح نرخ سود عقود مبادله‌ای و مشارکت از طرف مسوولان محترم بانک مرکزی و نرخ کارمزد توسط نهاد نظارتی بازار سرمایه است، البته تعیین سازو کار نرخ سود تسهیلات مورد استفاده لیزینگ‌ها به همت کارشناسان و مدیران این صنعت در قالب ارائه پیشنهاد به بانک ها، مسوولان بانک مرکزی و نهادهای نظارتی اجرایی به نظر می‌رسد. ساختار اصلی هزینه‌های بهره‌ای برپایه ابزارهای تامین مالی مبنی بر بدهی ساخته شده است. بنابراین شناخت این ابزارها و ارائه راهکارهای اجرایی آنها در شرکت‌های لیزینگ و همچنین پیشنهادهای کارشناسی به نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط درخصوص تسهیل امور مربوط به این ابزارها به لحاظ قانونی و عملیاتی همچون کاهش نرخ کارمزد درجهت کاهش بهای تمام شده پول بسیار موثر است. بنابراین، لازم به نظر می‌رسد در این یادداشت نقدی هرچند اجمالی به این موضوع نیز داشته باشیم.

این ابزارها شامل موارد زیر است:

۱- صکوک: از ابزارهای مالی اسلامی است. اوراق بهادار با ارزش مالی یکسان و قابل معامله در بازارهایی مالی هستند که بر پایه یکی از قراردادهای مورد تایید اسلام (مانند: اجاره، مرابحه، جعاله و...) طراحی شده‌اند.

شرکت‌های لیزینگ برای کاهش قیمت تمام شده پول و تامین مالی ارزان‌تر از تسهیلات بانکی می‌توانند براساس دارایی‌های خود مانند ساختمان مرکزی یا املاک تملک شده از محل مطالبات و... نسبت به انتشار اوراق صکوک مبادرت ورزند.

ضمن اینکه با تعامل سازنده بازار سرمایه، تسهیل قوانین و مقررات مربوط به انتشار اوراق، اعمال مالیاتی شرکت‌های واسط و مواردی از این دست می‌تواند با کاهش قیمت تمام شده پول از طریق انتشار اوراق بهادار اسلامی کمک کند.

۲- اوراق مشارکت: یکی دیگر از ابزارهای تامین مالی یا مدیریت نقدینگی، انتشار اوراق مشارکت است لیزینگ‌ها در جهت کارسازی این ابزار، نیاز به هدف‌گذاری در واحدهای مربوطه (سرمایه‌گذاری) در ساختار سازمانی خود درخصوص بررسی‌های قانونی، مشاوره‌های مالی و شناخت روش‌ها و اسباب انتشار اوراق دارند.

۳- استفاده از ابزارهای مالی ترکیبی مانند اوراق قرضه تبدیل شونده نیز در صورت اجرایی شدن می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های مالی شود.

در این راه رعایت دستورالعمل‌های صادره شورای پول و اعتبار در خصوص نرخ سود تسهیلات از سوی بانک‌ها نیز عامل بسیار مهم و حائز اهمیتی است.

عوامل درون زای موثر بر قیمت تمام شده پول در لیزینگ‌ها که شامل هزینه‌های پرسنلی و اداری، هزینه‌های استهلاک و مطالبات مشکوک‌الوصول است نیز با مدیریت صحیح منابع و مصارف، کنترل ضریب نقدینگی، کاهش ریسک اعتباری و سایر ابزارهای مدیریتی قابل کاهش است.

مسلما با کاهش بهای تمام شده پول از طریق مساعدت سیاست‌گذاران پولی و مالی و پیگیری عوامل صنعت در جهت اصلاح نرخ سود تسهیلات دریافتی (به‌عنوان مهم‌ترین عامل برون‌زا) و مدیریت صحیح هزینه‌ها (به‌عنوان مهم‌ترین عامل درون‌زا) باعث کاهش هزینه‌های تولید برای بنگاه‌های اقتصادی و در نتیجه رشد و شکوفایی و رونق اقتصادی خواهد شد.