لزوم تدوین برنامه استراتژیک فرش

دکتر عبدالله بهرامی‌

مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف کشور

جای بسی تاسف دارد با داشتن این برند و سرقفلی جهانی نتوانسته‌ایم از جایگاه و ارزش فرش دستباف ایران بهره‌برداری مفید و مستمری داشته باشیم. شناساندن قالی ایرانی به دنیا قدمت زیادی دارد؛ این مهم از دوران صفویه شروع شده و فرش از هدایای بسیار نفیسی بود که به پادشاهان و سفرای کشورهایی همچون عثمانی، پرتغال، لهستان و... تقدیم شده است.

این اقدامات در دوران‌های دیگر نیز انجام گرفته و باعث شده قالی دستباف ایرانی به‌عنوان مهم‌ترین و با ارزش‌ترین کالای هنری و کاربردی ایران زمین در جهان شناخته شود و کم کم جای خود را در رده‌های متوسط جوامع دیگر نیز باز کند. از این رو در بسیاری از موزه‌های جهان قالی ایرانی همچون نگینی می‌درخشد، اما در حال حاضر فرش دستباف ایرانی به دلایل مختلف از جمله تغییر دکوراسیون‌ها، تغییر فرهنگ و سلایق، سبک معماری ساختمان‌ها، کفپوش‌ها، فرش‌های ماشینی و... با رقبای زیادی روبه‌رو است. از یکسو همه این رقبا به علوم نوین بازاریابی و تبلیغات مجهز هستند و در مقابل متاسفانه فرش دستباف در همه مراحل خود شامل طراحی، تولید، عرضه و صادرات از یک فرآیند سنتی پیروی می‌کند. در حال حاضر شاهد سیر نزولی این تولید فاخر هستیم و به‌دلیل اینکه طرح‌ها و نقشه‌ها که مهم‌ترین گنجینه این هنر صنعت هستند به‌راحتی توسط رقبا قابل کپی و استفاده مجانی هستند رقبا با نیروی کار و مواد اولیه ارزان‌تر به رقبای قوی و جدی مبدل شده‌اند. همچنین طی سال‌های اخیر با تحریم‌ها و افزایش چند صد درصدی مواد اولیه و افزایش تورم و نرخ دستمزدها و مشکلات عدیده صادراتی نیز دست به گریبان بوده‌ایم و در عمل این صنعت بدون هیچ‌گونه حمایت و برنامه استراتژیک و مدونی دچار انزوا شده است.

برای احیا و حضور پررنگ‌تر این هنر صنعت در بازارهای جهانی، ضروری است به صورت جدی مورد حمایت قرار گرفته تا در اولین قدم خود به مقوله مغفول شده مشتری‌مداری بیشتر توجه شود؛ براین اساس در فرآیند تولید و صادرات و عرضه لازم است سه ویژگی کیفیت محصول، کیفیت خدماتی و قیمت رقابتی را در دستور کار خود قرار دهیم که متاسفانه در هر سه ویژگی خیلی عقب هستیم یا اصلا به آنها پرداخته نشده است و رقبا در حال بهره‌برداری از نقایص مورد نظر در این مولفه‌ها هستند. فرش دستباف ایرانی به عنوان یک کالای سرمایه‌ای و زینتی محسوب می‌شود، پس ضروری است تولیدکنندگان توانایی تولید سفارشی و ارائه خدمات پس از فروش مناسب را داشته باشند.

این موضوع یکی از ضعف‌های مهم هنر- صنعت فرش دستباف ایران است و تولیدکنندگان علاوه‌بر حمایت‌های مالی باید آموزش‌های مهارتی و علمی ‌زیادی را در این خصوص فرابگیرند چون بیشترین ارزش‌افزوده در کالاهای سرمایه‌ای همانا، گرفتن سفارش است و ما از این مهم‌ترین مزیت برخوردار نیستیم. فرش دستباف ایرانی برای اینکه وجه تمایز خود را نسبت به دیگر رقبا حفظ کند باید نسبت به تغییر ویژگی، تولید سفارشی، بهبود کیفیت، افزایش دوام، تغییر در سبک، تغییر طراحی و خدمات پس از فروش شامل تحویل، نصب، آموزش‌های نگهداری، خدمات مشاوره‌ای تولیدات اقدامات اثر بخش و ملموسی را انجام دهد. اگر می‌خواهیم در خط تولید و صادرات این هنر- صنعت بسیار مهم که تنها صنعت بومی‌سازی شده است، بمانیم باید برای آن برنامه استراتژیک قابل اجرا تدوین شود تا در این برنامه ماموریت‌ها و هدف‌ها مشخص شده و اساس آن آموزش و سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی علمی ‌و عملی انجام گیرد. در غیر این صورت با وضع کنونی راه به جایی نخواهیم برد و کم‌کم این مهم‌ترین مزیت تولید بومی ‌کشور از بین خواهد رفت.