خرید سهام کمپانی‌های بزرگ دارویی جهان

محمدرضا شانه‌ساز

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری دارویی تامین (تیپیکو)

ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی با چند چالش اساسی از جمله جنگ تحمیلی و چالش‌های وضعیت اقتصادی کشور پس از جنگ مواجه بود؛ اوج مشکلات اقتصادی نیز در دوران تلاش برای دستیابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای در کشور بروز پیدا کرد.

ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی با چند چالش اساسی از جمله جنگ تحمیلی و چالش‌های وضعیت اقتصادی کشور پس از جنگ مواجه بود؛ اوج مشکلات اقتصادی نیز در دوران تلاش برای دستیابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای در کشور بروز پیدا کرد. بی‌شک برخورداری از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای همچون موضوع ملی شدن صنعت نفت در اقتصاد ایران تاثیر بسیار بسزایی دارد، اما حواشی دستیابی به این انرژی مشکلات زیادی برای اقتصاد کشور به دنبال داشت که موجب شد مراودات بانکی و بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی در ایران به سختی انجام شود.

نتیجه این مساله نیز بالا رفتن هزینه تمام شده در صنعت و کاهش قدرت رقابت تولیدکنندگان داخلی با رقبای خارجی به ویژه کشورهای آسیایی که جزو اقتصادهای نوظهور محسوب می‌شدند، بود. تولیدکنندگان صنعت دارو در سال‌های تحریم همواره بر استراتژی نگهداری مواد اولیه پافشاری کردند، به این معنی که باید به دلیل تحریم‌های مختلف از جمله حوزه حمل‌ونقل و پرهیز از قرار گرفتن در بحران نبود مواد اولیه، همواره دو یا سه برابر مواد اولیه مورد نیاز را در انبار نگهداری کنیم، که این خود منجر به تحمیل هزینه‌های زیادی به تولیدکننده می‌شد. «افزایش هزینه سربار» ناشی از انبار کردن مواد اولیه مازاد و «پرداخت هزینه گزاف برای مواد اولیه» منجر به کاهش رقابت پذیری تولیدکنندگان داخلی دارو در مقابل تولیدات خارجی شد. در سال‌های تحریم قدرت رقابت تولیدکنندگان ایرانی هم در داخل و هم در بازارهای بین‌المللی به شدت کاهش پیدا کرد. صادرات داروی تولید ایران در اواخر سال ۹۰ و ۹۱ با ارز ۱۰۰۰ تومانی از حدود ۲۰۰ میلیارد تومان در سال به حدود ۴۰ میلیارد تومان در سال ۹۱ کاهش پیدا کرد، این موضوع نشان از کاهش قدرت رقابت‌پذیری ایران در عرصه بین‌المللی داشت در حالی که صنعت داروی ایران ظرفیت بسیار بالایی برای تولید و صادرات دارد.

بیشتر خطوط دارویی ایران بین ۵/ ۲ تا ۴ برابر نیاز کشور مازاد ظرفیت دارند که این ظرفیت تولید قابلیت جذب و مصرف داخلی ندارد. بر این اساس باید از این ظرفیت بالقوه برای صادرات دارو بهره برد و این موضوع تنها با رفع تحریم‌ها ممکن خواهد بود. در سال‌های گذشته به دلیل وجود تحریم‌ها قیمت دارو در کشور بسیار بالا رفت، هزینه سازمان‌های بیمه‌گر و مردم افزایش فوق‌العاده‌ای پیدا کرد و در نتیجه صنعت دارو با چالشی جدی مواجه شد. در نتیجه این موضوعات، تفاوت قیمت داروهای تولید داخل با اقلام وارداتی به میزان معناداری کاهش پیدا کرد و تراز به نفع واردات تغییر کرد.

استراتژی شرکت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه دارو نیز در سال‌های تحریم به سمت تغییر فضا برای دوران پس از تحریم بود، به‌طوری که مجموعه تیپیکو تلاش کرد تا از ظرفیت‌های موجود برای دوران پسا تحریم استفاده کند.

اما آنچه مهم است استراتژی شرکت‌های هلدینگ دارویی پس از تحریم است؛ اما پیش از پرداختن به این استراتژی گریزی بزنیم به موضوع پول‌های بلوکه شده ایران که قرار است پس از تحریم امکان استفاده از آن وجود داشته باشد. در میان هزاران راه ارائه شده برای این ثروت بلوکه شده ما نیز پیشنهادی داریم که به نظر می‌تواند تاثیر بسزایی بر صنایع کشور داشته باشد من فکر می‌کنم این ثروت نه تنها نباید به کشور وارد شود بلکه باید در خارج از کشور سرمایه‌گذاری شده و منافع آن در قالب دانش فنی، تجهیزات و دستگاه‌های مدرن و با تاکید بر ایجاد ثروت و اشتغال در داخل، به کشور سرازیر شود. چرا که این موضوع می‌تواند تاثیر مثبتی در اقتصاد ملی ایران داشته باشد.

پیشنهادی که تیپیکو به‌عنوان یک شرکت سرمایه‌گذاری زیرگروه سازمان تامین‌اجتماعی برای این ثروت بلوکه شده ایران در خارج از کشور دارد، این است که با توجه به اینکه سازمان تامین‌اجتماعی همواره از دولت مطالباتی دارد بخشی از این پول‌های بلوکه شده در قالب مطالبات سازمان تامین‌اجتماعی در خارج از کشور در حوزه دارو به‌عنوان سهام کمپانی‌های بزرگ دارویی سرمایه‌گذاری شود. این به آن معناست که ایران می‌تواند از این طریق به اقتصاد کلان دارویی دنیا وارد شود و ما نیز سهامدار کمپانی‌های بزرگ دارویی دنیا شویم. این استراتژی «تیپیکو» را به یک هلدینگ توانمندتر از گذشته بدل می‌کند. سهامدار شدن ایران در کمپانی‌های بزرگ و صاحب برند در صنعت دارو کمک می‌کند تا بتوانیم از نیاز و ظرفیت تولید دارو در داخل کشور که ۵/ ۲ تا ۴ برابر نیاز داخلی است، استفاده کنیم.

اگر این پیشنهاد عملیاتی شود ما به‌عنوان سازمان تامین‌اجتماعی می‌توانیم تعهدات خود را در قبال مشتریانمان برآورده کنیم و این امکان در داخل کشور فراهم می‌شود که از صنایع پایین‌دستی خارج شده و به صنایع بالادستی و های‌تک دارو رو بیاوریم. از آنجا که بخش خصوصی نیز برای سرمایه‌گذاری در صنعت های‌تک دارو توان و علاقه‌ای برای پذیرش ریسک ندارد ما به‌عنوان یک شرکت سرمایه‌گذار بزرگ می‌توانیم وارد این موضوع شویم. از سوی دیگر صنایع محصولات قدیمی‌تر، معمولی و محصولات پایین دست دارو را به بخش خصوصی واگذار کنیم. سازمان‌های عمومی همچون تامین‌اجتماعی اگر به صنایع های‌تک که بخش عمده‌ای از آن از خارج از کشور تامین می‌شود، وارد شوند بسیاری از کارخانه‌های داروسازی داخل کشور به بخش خصوصی واگذار می‌شود و این واگذاری به منزله ارتقا و رشد بیشتر برای بخش خصوصی است.

قطعا ورود بخش خصوصی به صنایع معمولی و قدیمی‌تر دارو منجر به شکوفایی این بخش می‌شود و زمینه صادرات موفق‌تر را نیز فراهم می‌کند؛ به عبارت دیگر هرکس سر جای خودش قرار می‌گیرد. بسیاری از هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری استراتژی‌های خود برای دوران پس از تحریم را تدوین و زمینه اجرای آن را فراهم کرده‌اند.

این استراتژی‌ها با توجه به زیرساخت‌های موجود طراحی شده و به نظر می‌رسد شرایط هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری پس از تحریم بسیار خوب و آماده ورود به فضای بین‌المللی باشد. اگرچه به نظر می‌رسد فضای تحریم در سال‌های گذشته سرعت مورد نیاز برای رقابت در بازارهای بین‌‌المللی را از هلدینگ‌های ایرانی گرفته است اما مجموعه‌های سرمایه‌گذاری به شدت به دنبال چابک‌سازی خود و ورود به عرصه بین‌المللی هستند. به اعتقاد من به جز چالش‌هایی که ممکن است در موضوع قوانین بالادستی داشته باشیم به نظر می‌رسد که فضای هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری برای ورود به مرحله پساتحریم بسیار آماده است.