رونق بورس تهران با افزایش نقدشوندگی

محسن عبدالهی مدیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردانی کارگزاری بانک کشاورزی هدف اصلی بازارهای مالی ساختاریافته و بورس‌ها، ایجاد شفافیت اطلاعاتی و انعکاس سریع و دقیق اطلاعات و اخبار در قیمت اوراق بهادار است؛ به‌طوری‌که فرضیه بازار کارا (Efficient Market) که زیربنای بسیاری از تئوری‌های مالی است، مطرح شد. بر اساس این فرضیه، بازارهای مالی تمام اطلاعات موجود را به‌طور کامل در قیمت منعکس می‌سازند و ممکن نیست بتوان در این بازار، بازدهی غیرعادی کسب کرد. یکی از نقیض‌های این فرضیه (Abnormality)، فراواکنش است؛ یعنی واکنش بیش از اندازه فعالان بازار به اخبار و اطلاعات؛ بنابراین سرمایه‌گذاران به محض شنیدن خبر، سهم را بیشتر (یا کمتر) از آنچه به‌طور ذاتی محاسبه می‌شود قیمت‌گذاری می‌کنند.

محسن عبدالهی مدیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردانی کارگزاری بانک کشاورزی هدف اصلی بازارهای مالی ساختاریافته و بورس‌ها، ایجاد شفافیت اطلاعاتی و انعکاس سریع و دقیق اطلاعات و اخبار در قیمت اوراق بهادار است؛ به‌طوری‌که فرضیه بازار کارا (Efficient Market) که زیربنای بسیاری از تئوری‌های مالی است، مطرح شد. بر اساس این فرضیه، بازارهای مالی تمام اطلاعات موجود را به‌طور کامل در قیمت منعکس می‌سازند و ممکن نیست بتوان در این بازار، بازدهی غیرعادی کسب کرد. یکی از نقیض‌های این فرضیه (Abnormality)، فراواکنش است؛ یعنی واکنش بیش از اندازه فعالان بازار به اخبار و اطلاعات؛ بنابراین سرمایه‌گذاران به محض شنیدن خبر، سهم را بیشتر (یا کمتر) از آنچه به‌طور ذاتی محاسبه می‌شود قیمت‌گذاری می‌کنند. بورس‌های دنیا برای روبه‌رو شدن با تبعات این روحیه در سرمایه‌گذاران، روش‌های مختلفی اتخاذ می‌کنند.

یکی از مهم‌ترین این روش‌ها، وضع دامنه نوسان قیمت است. این تجربه پس از سقوط بازارهای مالی در سال ۱۹۸۷ ایجاد شد و رویه‌های توقف از آن زمان برای صیانت از روند کلی بازار و مقابله با تغییرات ناگهانی قیمت‌ها و حفظ ارزش سهام سرمایه‌گذاران شکل گرفت. «توقف نمادها» در بورس، «حجم مبنا» و «دامنه نوسان» سه مورد از این محدودکننده‌ها هستند. دامنه نوسان به حداکثر تغییر مجاز قیمت سهام در یک جلسه معاملاتی گفته می‌شود که قیمت سهام صرفا می‌تواند در این محدوده نوسان داشته باشد.

ویژگی‌های مثبتی که وضع دامنه نوسان در بورس تهران ایجاد می‌کند عبارتند از: الف- ایجاد فرصت برای سرمایه‌گذاران در وضعیت بحران برای اخذ تصمیم درست و معقول ب- ایجاد محدودیت برای قیمت‌ها جهت خروج سریعتر و پیش از کاهش بیشتر برای سرمایه‌گذاران؛ دامنه نوسان هیجان خرید/ فروش را آرام کرده و به سرمایه‌گذار فرصت می‌دهد تا درباره اثرات اخبار غیرمنتظره بر قیمت سهم بیشتر بیندیشد و رفتار آنها بیشتر به سمت عقلانیت اقتصادی کشش داشته باشد.

از سوی دیگر ویژگی‌های منفی که وضع دامنه نوسان در بورس تهران ایجاد می‌کند، عبارتند از: الف-تاخیر در رسیدن قیمت اوراق بهادار به ارزش ذاتی ب- مداخله در بورس که نماد اقتصاد آزاد است ج- توسعه نوسانات و انتقال روند منفی امروز به فردا و شاید روزهای آتی د-کاهش نقدشوندگی سهام و افزایش صرف ریسک نقدشوندگی.

بنابراین بر اساس تحلیل مسوولان بورس در اوایل سال ۱۳۷۸ و به‌دنبال نوسانات شدید قیمت سهام، تصمیم به وضع دامنه نوسان و محدود کردن نوسانات قیمت در یک روز معاملاتی گرفته شد. با این وجود پاسخ به این سوال که آیا افزایش دامنه نوسان (یا حذف آن) تاثیر مثبت یا منفی در بورس اوراق بهادار تهران می‌گذارد، یک پاسخ چند بعدی است؛ چراکه از نظر عقلانیت و قدرت تحلیل، بورس تهران به شدت دچار رفتار احساسی (Herd Mentality) بوده و سرمایه‌گذاران عمدتا تابعی از تصمیمات عده معدودی سرمایه‌گذار پیشرو هستند و بنابراین رفتارهای هیجانی خاستگاه مناسبی در بورس تهران دارد؛ چراکه نسبت به یک اقتصاد توسعه یافته، قدرت تحلیل و استنباط و درک روابط و سطح دسترسی به اطلاعات در سرمایه‌گذاران به نحو مطلوبی توزیع نشده است. بدیهی است در چنین شرایطی دامنه نوسان و سایر مولفه‌های محدودکننده می‌تواند تا حدودی در بستر زمان، این نقیصه را مرتفع کند. از طرفی افزایش ریسک نقدشوندگی و ایجاد صف‌های خرید و فروش که خود به رفتار هیجانی سرمایه‌گذاران دامن می‌زند، به‌عنوان یکی از موانع پیش روی دامنه نوسان در بورس تهران محسوب می‌شود. ولی به نظر می‌رسد راهکار بهینه، انجام مطالعاتی در جهت تاثیر دامنه نوسان بر رفتار سرمایه‌گذاران از جهات مثبت و منفی، تاثیر در خنثی‌سازی روحیه فراواکنشی سرمایه‌گذاران و همین‌طور ریسک‌های افزایش هیجان روند منفی (مثبت) و ریسک عدم نقدشوندگی است تا در هر مقطع زمانی و بر اساس شرایط و روحیات سرمایه‌گذاران و اقتضائات اقتصادی در آن مقطع، سازمان بورس بتواند سیاست درست و بهنگامی برای وضع یا رفع محدوده نوسان قیمت سهام داشته باشد؛ بنابراین استفاده از ابزار دامنه نوسان باید به مثابه ابزارهای سیاست پولی بانک مرکزی (مثل بازار باز، نرخ تنزیل و...)، در اختیار نهاد ناظر بوده و در شرایط مختلف به شکل پویا و به نفع بازار و سرمایه‌گذاران، اقدام به اخذ تصمیم بهینه کند.