چالش‌های تولید؛ موانع صادرات

مهندس امیرحسین کاشی‌ها مدیرعامل تیراژ دیزل در بحث چالش‌های روز صنعت ماشین‌آلات سنگین، باید گفت، نبودن کار در دست کاردان، عدم اجرای قانون اصل ۴۴ و واگذاری تولید و صنعت به افراد غیرمتخصص به جای مدیران باتجربه بخش خصوصی، از معضلات بزرگ بخش تولید در این حوزه به‌شمار می‌رود. کارخانه‌های دولتی و غیردولتی در زمینه تولید کامیون، هنوز به خودکفایی نرسیده‌اند و قادر نیستند نیازهای داخلی را به طول کامل برطرف کنند؛ به همین دلیل لازم است بخش‌های دولتی براساس اصل ۴۴ به بخش خصوصی واگذار شوند تا با تعیین یک بازه زمانی معین در تولید محصولات داخلی خود، بتوانند با کشورهایی مانند ترکیه و کره به رقابت بپردازند.بر این اساس، عدم اجرای قانون اصل ۴۴ یکی از چالش‌های بزرگ بخش صنعت به‌ویژه در حوزه ماشین‌آلات سنگین است و به‌رغم تمام تبلیغاتی که برای واگذاری‌ شرکت‌ها به بخش خصوصی انجام می‌شود، بخش خصوصی در حاشیه قرار دارد و وضعیت‌ آن هم روز به روز بدتر می‌شود. در این میان قطعا اگر شرکت‌های ایرانی در شرایط پساتحریم می‌خواهند جایی در بازارهای جهان داشته باشند، ابتدا باید مشکلات داخلی از سر راهشان برداشته شود.

نظارت بر مناقصه‌ها

از سوی دیگر باید بر اعمال نظارت جدی بر روند برگزاری مزایده‌ها و مناقصه‌ها نیز تاکید کرد؛ چراکه نباید افراد و شرکت‌هایی که تخصص دارند، از این مسیر بی‌بهره بمانند و در مقابل، شرکت‌ها و افرادی که هیچ‌گونه تخصصی در زمینه مربوطه ندارند مناقصه را به‌دست آورند و در نهایت هم به‌دلیل عدم تخصص در زمینه مربوطه، ناگزیر کار را به افراد متخصص واگذار ‌کنند. در مجموع با این کار، هم کارخانه‌ها خودشان متضرر می‌شوند و هم متخصصان مربوطه که کار را به‌صورت نیمه‌کاره تحویل گرفته‌اند، متضرر خواهند شد، زیرا مزد واقعی کارشان را به‌دلیل اینکه کار را نیمه‌کاره تحویل گرفته‌اند دریافت نمی‌کنند.

نکته دیگری که می‌خواهم به آن اشاره کنم، شرایط تحریم است. تحریم برای تولید‌کنندگان صنایع داخلی فرصت‌هایی را پدید می‌آورد تا آنها که دنبال کار هستند، ساختارشان را بالا ببرند و کالاها و قطعاتی را که در داخل قادر به ساخت آن هستیم و تا زمان تحریم به آن بی‌توجه بودیم بسازیم.

البته در زمان تحریم باید بستر مناسب ایجاد و هدف را مشخص کرد و با تعیین زمان مشخص به هدف مدنظر دست یافت. برای هر پروژه‌ای زمان، امکانات و بستر مناسب لازم است که من فکر می‌کنم در بخش ماشین‌های سنگین و کامیون، امکانات کافی در ایران موجود است، از این رو برای عبور خوش‌بینانه از این شرایط، لازم است ساخت هر قطعه‌ای از یک محصول، به سازندگان و شرکت‌های مختلف خصوصی واگذار شود؛ به‌عنوان مثال ساخت گیربکس به یک شرکت و اتاق راننده به شرکتی دیگر واگذار شود و از تکراری‌سازی و مشابه‌سازی در کارخانه‌های مختلف ممانعت به عمل آید. کارها تقسیم‌بندی شود و به این ترتیب، هر شرکت و کارخانه‌ای در تولید یک محصول تخصص یافته و قابلیت‌هایش را در یک رشته افزایش دهد.

تامین منابع مالی

از سوی دیگر از عمده چالش‌های صنعت ماشین‌آلات سنگین باید به موضوع تامین منابع مالی و تسهیلات بانک‌ها هم اشاره کرد. بانک‌ها معمولا رویکرد مناسبی نسبت به صنعت و تولید ندارند. برای دریافت وام، امکانات مالی‌ صنعتگر به وی اجازه نمی‌دهد که ضمانت بدهد؛ در نتیجه قراردادهایی را که با ضمانت‌نامه‌ است نمی‌تواند دریافت کند و به این ترتیب با دست خالی قادر به‌کار کردن نیست و فشار مالی اجازه نمی‌دهد استعدادهایش را بروز دهد و در نتیجه برخی از چرخه صنعت، حذف، ورشکست یا با بی‌علاقگی مواجه می‌شوند و به ناچار از دور خارج می‌شوند و کنار می‌کشند. از این رو، دولت یازدهم باید به ساماندهی این چالش مهم نیز نظر مساعد و همت عالی داشته باشد.البته از سوی دیگر، در حال حاضر سهم ماشین‌آلات سنگین از تامین تا نگهداری و عملیاتی کردن آنها، در هزینه‌های یک پروژه عمرانی به‌طور متوسط ۲۵ درصد است. اگر ما به‌عنوان تامین‌کنندگان ماشین‌آلات بتوانیم با کاهش هزینه‌های تولید و قیمت تمام شده ماشین‌آلاتمان، از سهم آنها در هزینه‌های یک پروژه عمرانی بکاهیم، علاوه بر صرفه‌جویی در سرمایه‌های ملی و تامین منافع ملی، منافع بنگاه‌های اقتصادی خود را نیز تامین خواهیم کرد.البته دستیابی به این موقعیت و کاهش هزینه‌ها تنها از طریق ساخت داخل ماشین‌آلات امکان‌پذیر خواهد بود و قطعا تولید ماشین‌آلات در داخل کشور برای ما ارزان‌تر تمام خواهد شد.

موانع پیش روی صادرات

همه این مشکلات در شرایطی بر سر راه صنعت ماشین‌آلات سنگین قرار گرفته که تولیدات این صنعت کاملا صادراتی است. در این زمینه در منطقه قابلیت خوبی داریم، اما مشابه تولیدات ما توسط دولت وارد می‌شود و در نتیجه این موضوع، صدمات زیادی در داخل به تولیدکنندگان وارد می‌شود.البته صادرات بستگی به روابط سیاسی دولت‌ها دارد. برای نمایش محصولاتمان در نمایشگاه‌های خارجی، لازم است دولت حمایت کند و مخارج این‌گونه‌ نمایشگاه‌ها را بپردازد. یک صنعتگر از نظر مالی، توانایی پرداخت هزینه‌های گزاف نمایشگاه‌های خارجی را ندارد.اساسا محصولات صنعت ماشین‌آلات سنگین در منطقه قابل رقابت است. عراق، افغانستان و آسیای میانه به محصولات ما نیاز دارند و ضروری است دولت کمک کند تا صنعتگر بتواند محصولش را در جهان معرفی تا تولیدش نیز مستمر باشد. در مجموع سخن اصلی این است که دولت حرف صنعتگر را بشنود تا مسیر حل این چالش‌ها هموارتر شود. کشور ما هنوز در ابتدای راه سازندگی است و حرکت خود را به سمت توسعه آغاز کرده و همین مساله نشان می‌دهد که ما در آینده با تقاضای گسترده ماشین‌آلات سنگین که در حقیقت کلیدی‌ترین ابزار پیشبرد پروژه‌های عمرانی هستند، مواجه خواهیم شد.