مشکل قیمت تمام شده پول در قسمت لیزینگ

دکتر شیروانی دبیرکل کانون شرکت‌های لیزینگ ایران و مدیرعامل شرکت لیزینگ ایران انجام هر گونه اقدام اقتصادی مستلزم تامین منابع مالی لازم است. بعد از گذر بشر از دوران مبادلات کالا به کالا و رواج پول و ایجاد نظام مالی، هرگونه اقدامی‌از خرید یک عدد نان گرفته تا خرید هواپیماهای غول‌پیکر و خطوط تولید کارخانه‌های عظیم یا هر گونه فعل اقتصادی دیگر، در ابتدا نیازمند تامین مالی است. با وقوع انقلاب صنعتی و سرعت پیشرفت‌ها در زمینه‌های اقتصادی و ورود صنعت به‌صورت گسترده به عرصه زندگی مردم، به مرور منابع مالی افراد برای سرمایه‌گذاری‌های گوناگون به‌ویژه خرید کالاهای سرمایه‌ای، پاسخگو نبود. پر واضح است که انسان همیشه به‌دنبال ابداع و به‌کارگیری روش‌های نوین در جهت افزایش رفاه و آسایش خویش است.

در همین راستا و با توجه به محدودیت منابعی که ایجاد شد، بشر به روش‌های گوناگونی درخصوص تامین مالی دست یازید.

در پی تلاش‌هایی که بعد از انقلاب صنعتی جهت تامین مالی بنگاه‌ها و اشخاص صورت پذیرفت، متفکران غربی با مطالعاتی که داشتند به این نتیجه رسیدند که یکی از شیوه‌های مفید و موثر درخصوص تامین مالی، استفاده از روش واسپاری است که در ایران باستان انجام می‌پذیرفته است. آنها این روش را مجددا احیا کرده و آن را لیزینگ نامیدند.

امروزه مطابق بررسی‌های موسسات مطالعاتی اقتصادی معتبر جهان، روش تامین اعتبارات از طریق لیزینگ در بین مکانیزم‌های گوناگون اعتباری بعد از وام‌های مستقیم بانکی در مرتبه‌دوم قرار گرفته است و این صنعت به دلیل اثرات مثبت در چرخه اقتصادی کشورها و ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا و درنهایت ایجاد توازن منطقی در موازنه پرداخت‌های جوامع صنعتی و رو به رشد توسعه، به‌عنوان ضرورتی غیرقابل انکار در اقتصاد جهان شناخته می‌شود.

یکی از مهم‌ترین اهداف هر نظام اقتصادی در جهان افزایش سطح تولید ناخالص داخلی است و در این راه بهره‌گیری از توانایی‌های صنعت لیزینگ که جایگزینی مناسب در سیاست تزریق پول به بخش تولید است، این هدف را تا حدود زیادی محقق خواهد کرد.

معمولا زمانی که زیربنای مصرف اضافه در جامعه به وجود نیاید، هزینه تولید بالا می‌رود و تولیدکننده هم از این اتفاق متضرر می‌شود. همیشه دهک‌های بالای جامعه توان مصرف دارند، اما برای گسترش رفاه باید توان گروه‌های متوسط و پایین را افزایش داد.

با وارد شدن لیزینگ‌ها به این بازار انبساط مالی فراهم می‌شود و با توزیع مصرف در جامعه، علاوه‌بر اینکه بخش‌های تولید تامین می‌شوند، رفاه نسبی نیز در جامعه به‌وجود می‌آید.

کشورهای پیشرفته همگی از ساختار اقتصادی مناسبی برخوردارند و تامین مالی شرکت‌های بزرگ از طریق بورس، شرکت‌های متوسط از بانک‌ها و شرکت‌های کوچک از طریق لیزینگ صورت می‌پذیرد؛ درحالی‌که در ایران بخش اعظم تامین مالی به بانک‌ها وابسته شده است.

رتبه جهانی ایران در به‌کارگیری صنعت لیزینگ با رتبه ۴۶ جهانی و فاصله آن با رتبه جهانی اقتصاد ایران که ۱۸ است، بسیار زیاد است؛ درحالی‌که بسیاری از کشورهایی که از لحاظ رتبه اقتصادی خیلی از ما پایین‌ترند از لحاظ رتبه لیزینگ از ما بالاترند.

همان‌طور که می‌دانیم شرایط فعلی اقتصاد کشور، به دلیل کاهش تقاضا که نتیجه کاهش توان خرید مردم است، از حالت تعادل خارج شده است.

در شرایط رکود به دلیل اینکه قیمت تمام شده کالا بالا و از عهده توان خریدار خارج است، هم خرید و هم تولید کاهش می‌یابد و این به معنای کاهش عرضه و تقاضا و ایجاد محرومیت مردم در داشتن کالاها و خدمات است و در اینجا لیزینگ می‌تواند به‌عنوان ابزار کمک به فروش عمل کند.

به جرات می‌توانیم بگوییم حمایت از لیزینگ به افزایش عرضه، افزایش تقاضا، افزایش رفاه و رضایتمندی اجتماعی، رونق شرکت‌ها و ... منجر می‌شود و درنهایت، خروج از رکود اقتصادی به وقوع خواهد پیوست.

برای اینکه خود لیزینگ‌ها از رکود خارج شوند باید به‌نحو مناسبی تامین مالی شوند تا قیمت تمام شده پول کاهش یابد و لیزینگ‌ها بتوانند با نرخ سود پایین به ارائه تسهیلات به مشتریان بپردازند که تامین مالی لیزینگ‌ها از طریق بازار سرمایه، می‌تواند به‌نحو مطلوبی تحقق ‌یابد و نتیجه آن کاهش هزینه تامین مالی آنها است. در پی آن نرخ سود کاهش خواهد یافت و جذابیت بیشتری در جذب مصرف‌کنندگان به همراه خواهد داشت.

بدون تردید، صنعت لیزینگ موتور محرک سایر صنایع از جمله موارد زیر خواهد بود.

۱ـ ساخت‌و‌ساز و عمران (لیزینگ مسکن و لیزینگ ماشین‌آلات صنعتی)

۲ـ حمل‌و‌نقل عمومی (لیزینگ وسایل نقلیه سبک و سنگین)

۳ـ تولید (لیزینگ تجهیزات و سرمایه راه‌اندازی خط تولید)

۴ـ معادن (لیزینگ تجهیزات)

۵ـ سایر صنایع

علاوه‌بر این در بیان محاسن این صنعت باید به نکات زیر اشاره کرد:

ـ تمرکز فعالیت لیزینگ بر اموری است که مستقیم یا غیرمستقیم با امر تولید در ارتباط هستند. به آن معنا که لیزینگ یا واسطه فروش محصول نهایی تولیدکننده به مصرف‌کننده واقعی می‌باشد یا واسطه فروش کالای صنعتی یک تولیدکننده به مصرف‌کننده‌ای است که خود او نیز کالا را در راستای ایجاد و راه‌اندازی صنعتی دیگر به کار خواهد بست. از این رو، سرمایه تامین شده توسط این صنعت، تاثیر مستقیمی بر صنعت و افزایش تولید دارد.

ـ با توجه به مطالبی که در بند بالا ذکر شد لیزینگ سرمایه خود را دراختیار بخش‌های واسطه‌ای به‌ویژه (دلال بازی‌های شبکه‌های پنهان و غیررسمی‌عرصه تجاری) قرار نمی‌دهد. از این رو این صنعت نسبت به سایر بخش‌ها، کمترین تاثیر را در تشکیل شبکه‌های زیرزمینی و غیرقانونی اقتصادی دارد. شبکه‌هایی که هیچ‌گونه شفافیت در فعالیت آنها نیست، هیچ‌گونه مالیاتی به دولت‌ها نمی‌پردازند و در راستای تامین منافع خود هرگونه شیوه غیرموجه تحصیل سود را به کار می‌بندند.

ـ ارتباط مستقیم لیزینگ با امر تولید که پیش‌تر به آن اشاره شد، بدون شک افزایش تولید و متعاقبا اشتغال‌زایی مستقیم را درپی خواهد داشت. کارآفرینی به‌صورت مستقیم توسط کارآفرینان و تولیدکنندگان ایجاد می‌شود و لیزینگ با تامین سرمایه در این بخش و همچنین تامین سرمایه مصرف‌کننده برای خرید تولیدات کارآفرینان، رونق تولید و افزایش اشتغال را موجب می‌شود.

ـ با توجه به تاثیر این صنعت در اشتغال‌زایی و عدم تاثیر آن در افزایش تورم، به واقع لیزینگ صنعتی است که می‌تواند بازوی مستحکم دولت‌ها در عدم ابتلا به شرایط رکود تورمی باشد. باتوجه به شرایط اقتصادی حاکم بر نظام اقتصادی حال حاضر کشور ما، استفاده از این ظرفیت، ابزار شفابخشی در مسیر درمان بیماری رکود تورمی ‌خواهد بود. هیچ کس نمی‌تواند منکر تاثیر ویژه صنعت لیزینگ در دهه گذشته در نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی ‌باشد. تردیدی نیست که این مهم در عرصه مسکن نیز در توان این صنعت بوده و ورود این صنعت به بازار مسکن هم، متعاقبا چیزی جز تحقق خواسته‌های دولت را در پی نخواهد داشت.

ـ تنوع در ارائه خدمات لیزینگ موجب می‌شود که این صنعت نسبت به سایر روش‌های تامین مالی، از امتیاز ویژه‌ای برخوردار باشد.

وضعیت جهانی صنعت لیزینگ و مقایسه آن با ایران

در نخستین روز کاری پس از فرو ریختن برج‌های تجاری تجارت جهانی در سال ۲۰۰۱ ، رئیس بانک مرکزی وقت آمریکا، برنامه اقتصادی فوق را اعلام کرد: کاهش نرخ سود لیزینگ‌ها برای جلوگیری از رکود اقتصاد. رئیس فدرال رزرو از این می‌ترسید که کاهش تقاضا در بازار به صنایع آسیب بزند و به همین دلیل برای تشویق مردم به خریدهای قسطی با صرفه، دستور داد نرخ بهره در بانک‌های آمریکا تا حد ممکن که برخی به آن حد صفر می‌گفتند، پایین بیاید. هدف، توسعه این تفکر در مردم بود که الان کالا بخریم و پولش را بعدا قسطی و کم بهره بدهیم. اعمال این سیاست یکی از دلایل عدم سقوط اقتصاد ایالات‌‌متحده در ماه‌های پس از سپتامبر بود و لیزینگ نجات‌بخش اقتصاد شد.

براساس برآورد موسسه معتبر Global insight لیزینگ در آمریکا در بازه زمانی سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۲ توانسته است سالانه بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار به تولید خالص آمریکا اضافه کند و در این مدت ۳ تا ۵ میلیون فرصت شغلی نیز در این بازار پدید آورد.

سازمان گزارشگری جهانی لیزینگ وابسته به موسسه مطالعات یورومانی (Euromoney) که به گزارش‌های گروه وایت کلارک معروف است و وظیفه جمع آوری آمارها و تحلیل عملکرد بازار جهانی لیزینگ را برعهده دارد، در آخرین نشریه سالنامه لیزینگ بین‌المللی مربوط به سال ۲۰۱۳، اوضاع این صنعت عظیم جهانی را در سال ۲۰۱۱ مورد بررسی قرار داده است. (آمارهای مربوط به عملکرد جهانی صنعت لیزینگ در کلیه گزارش‌های گروه وایت کلارک مربوط به ۲ سال قبل از تاریخ انتشار هر سالنامه است) موسسه مذکور در تحلیل‌های خود به این نتیجه مهم اشاره کرده که فعالیت‌های مربوط به تامین مالی از طریق لیزینگ، در مواقعی که حجم کلی اعتبارات با تاثیرپذیری از اوضاع رکودی اقتصاد جهانی دچار فشار و مضیقه بوده‌اند، توانسته است نقشی تاثیرگذار در تسریع چرخه صنعت و تولید در سطح بین‌المللی داشته باشد، به‌طوری که حجم کسب‌و‌کارهای جدید لیزینگ در پایان سال ۲۰۱۱ توانسته است با رشدی برابر ۹/۲۱ درصد نسبت به سال قبل از آن به مبلغ ۳۵/۷۲۴ میلیارد دلار بالغ شود.

در حال حاضر رشد صنعت لیزینگ در جهان به‌گونه‌ای است که بخش عمده‌ای از دارایی‌های سازمان‌ها و موسسات اقتصادی اعم از انتفاعی و غیرانتفاعی و در تمام زمینه‌ها از خرید وسایل کوچک منزل، هواپیما و کشتی‌های غول‌پیکر با بهره‌گیری از روش لیزینگ تامین می‌شود.

مشاهده می‌کنیم که اهمیت و جایگاه این صنعت در بهبود چرخه تولید و افزایش رونق کسب‌و‌کار در سطح جهانی، امری اثبات شده است.

با توجه به جمیع مطالبی که ذکرشان رفت هیچ تردیدی باقی نمی‌ماند که استفاده از این صنعت ضمن تاثیر مستقیم در افزایش رفاه عمومی، افزایش اشتغال، رونق تولید و کاهش تورم، حجم عمده‌ای از بار‌ مسوولیت دولت را کاسته و فرصت پرداختن دولت به‌امور خطیرتر دیگری نظیر نظام سلامت، فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و توسعه زیرساخت‌ها را فراهم می‌سازد.

برای لیزینگ در ایران هیچ محدودیتی وجود ندارد. مهم‌ترین اصل این است که این صنعت هم ریشه در تاریخ ایرانی ما دارد و هم به لحاظ فقهی به‌طور کامل با مقررات شرعی منطبق است؛ به‌گونه‌ای که هیچ گونه شائبه‌ای از جمله ربوی بودن سود در آن وجود ندارد.

پس به سوی اتخاذ تصمیم‌های اصولی در این مسیر گام برداریم.