گروه بنگاه‌ها - فاطمه بهادری: حجم فعالیت صنعت لیزینگ کشور در سال ۲۰۱۴ حدود ۶ هزار میلیارد تومان بوده است. در حالی که مانده تسهیلات اعطایی بانک‌ها و موسسات اعتباری در عقد اجاره به شرط تملیک با کاهش ۳۷ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۳به رقم یک هزار و۷۶۰میلیارد تومان رسید. حال با این تفاسیر ونقش لیزینگ‌ها در تامین نیازهای جامعه، به نظر می‌رسد کمتر به گسترش فعالیت و سودآوری بیشتر این صنعت پرداخته شده است. در چند سال اخیر لیزینگ‌ها در پی گسترش فعالیت‌هایشان وورود به بازارهای سودآوری مانند مسکن در تلاشند تا با ورود به بازارهای جدید، فعالیت‌هایشان را گسترش دهند. در دوره‌ای هم فعالیت لیزینگ‌ها عمدتا بر حوزه خودرو متمرکز بود و عمده شرکت‌های لیزینگی سودآور متعلق به شرکت‌های خودروسازی بوده است. این صنعت در چند سال اخیر علاوه بر خودروهای داخلی بر لیزکردن خودروهای خارجی برای سودآوری بیشتر متمرکز شده‌اند. اما فارغ از حضور لیزینگ‌ها در حوزه‌های جدید مانند لیزینگ عملیاتی نیز سودآوری بیشتری برای شرکت‌ها در پی خواهد داشت. در عین اینکه اخیرا توسط بخش خصوصی، انتشار اوراق مشارکت به رئیس‌جمهوری پیشنهاد و مورد استقبال وی واقع شده است. این روش تامین مالی نیز می‌تواند در حوزه لیزینگ بررسی و مورد استفاده قرار گیرد. اما سه تن از کارشناسان و مدیران صنعت لیزینگ درخصوص سودآوری بیشتر در شرکت‌های لیزینگ اظهارنظر کرده‌اند. علی زارعی، مدیرعامل و عضو هیات‌مدیره شرکت لیزینگ پارسیان، شیوه‌های عمده خدمات لیزینگ در بازارهای جهانی را شامل لیزینگ مالی و لیزینگ عملیاتی دانسته که در لیزینگ عملیاتی طبق قرارداد صرفا حق بهره‌برداری از دارایی به اجاره‌کننده اعطا شده و مالکیت دارایی واگذار نمی‌شود. وی با برشمردن برخی شرایط لیزینگ عملیاتی اعلام کرده که لیزینگ عملیاتی از انعطاف‌پذیری بالاتر وریسک پایین‌تری در پاسخگویی به نیازها برخوردار است. مشروح نظرات وی و سایر کارشناسان را در پی بخوانید:

سه راهکار پیشنهادی برای سودآوری

محمدهادی موقعی
دبیرکل انجمن ملی لیزینگ ایران

قبل از اینکه به پاسخ این سوال بپردازیم، لازم است تا به مفهوم سود نگاهی بیندازیم. سود از دیدگاه حسابداران، اقتصاددانان و مدیران متفاوت است. البته دیدگاه اقتصاد‌دانان و مدیران خیلی به‌هم نزدیک است. منظور از مدیران، صاحبان و رهبران موفق کسب‌وکار است. همه این گروه‌ها یک معادله اصلی را برای سود قبول دارند. این معادله عبارت است از: هزینه - قیمت = سود. همه بنگاه‌های اقتصادی سود را با همین فرمول محاسبه می‌کنند و شرکت‌های لیزینگ هم از این قاعده مستثنی نیستند. البته در این نوشتار فقط به شرکت‌های لیزینگ در ایران با مقررات ناظر فعلی اشاره شده است و سایر فعالیت‌هایی که در قالب لیزینگ و اجاره‌داری قابل ارائه می‌باشند، به‌دلیل محدودیت‌های مقرراتی و نظارتی مدنظر قرار نداده‌ایم. ابتدا باید ببینیم قیمت در لیزینگ چگونه تعیین می‌شود؟ سپس به چگونگی وقوع هزینه در این فعالیت بپردازیم. قبل از آن باید تصمیم بگیریم که سود در صنعت لیزینگ را از دیدگاه حسابداری بررسی کنیم یا دیدگاه اقتصادی؟ سود از دیدگاه حسابداری تفاوت بین قیمت و هزینه‌های واقعی رخ داده و قابل استناد در بنگاه است ولی سود از دیدگاه اقتصادی علاوه‌بر سود حسابداری، ارزش افزوده اقتصادی است که برای سرمایه‌گذار ایجاد شده است.اگر بخواهیم عملکرد مدیریت را ارزیابی کنیم سود حسابداری شاخص خوبی است ولی اگر بخواهیم قضاوت یک سرمایه‌گذار را دریابیم سود اقتصادی شاخص کامل ومناسبی است.

در سود اقتصادی ارزش‌های از دست رفته به‌دلیل حضور یک سرمایه‌گذار در صنعت لیزینگ و عدم سرمایه‌گذاری در یک فعالیت دیگر اندازه‌گیری می‌شود. به عبارتی هزینه سرمایه در محاسبات سود لحاظ خواهد شد. پس در شاخص هزینه، مولفه‌های قیمت تمام شده منابع مالی، هزینه‌های عملیاتی و عمومی و هزینه فرصت از دست رفته و یا همان هزینه سرمایه را باید لحاظ کنیم. برای شاخص قیمت نیز باید به مولفه‌های ارزش‌آفرینی و مدیریتی (مدل کسب وکار) رجوع کنیم. از این‌رو باید ارزش‌هایی که در خدمات ارائه شده به مشتریان قراردارند در قیمت تبلور یافته تا مشتری با طیب خاطر آن قیمت را بپردازد. اکنون بهتر می‌توانیم شاخصه‌های یاد شده را با ساز وکار حاکم بر شرکت‌های لیزینگ در ایران مقایسه کنیم. همان‌طور که می‌دانید شرکت‌های لیزینگ در ایران طبق مقررات ناظر بر شرکت‌های لیزینگ و واسپاری، خدمات خود را در قالب دونوع قرارداد مبادله‌ای اجاره به شرط تملیک و فروش اقساطی ارائه می‌کنند. شاخص قیمت همان نرخی است که در قرارداد بابت سود تسهیلات لحاظ می‌شود و شاخص هزینه نرخی است که بابت منابع مالی تامین شده باید بپردازیم. حاشیه سود حاصل از تفاضل این دو شاخصه به علاوه قیمت مندرج در ارزش ایجاد شده برای تامین‌کنندگان می‌باشد. اگر یک شرکت لیزینگ بتواند قیمت را بالاتر از سطح متوسط قیمت‌های بازار و رقبا تعیین کند سودآور خواهد بود. اگر شرکت لیزینگ دیگری بتواند هزینه‌ها را در سطحی پایین‌تر از رقبا تحمل کند، آن شرکت نیز سودآور خواهد بود. سوال مهم اینجاست که چگونه؟

اول از شاخص قیمت شروع کنیم. شرکت‌های لیزینگ مجالی برای بازی با قیمت را ندارند زیرا قدرت چانه‌زنی کمی در مقابل مشتریان و تامین‌کنندگان دارند. چرا؟ زیرا ارزش‌های ایجاد شده در خدمات آنان فاقد مطلوبیت‌های مورد انتظار مشتریان آنهاست. مثلا نرخ و مدت تسهیلات لیزینگ برای جذب مشتریان بیشتر و بالا بردن فروش فروشندگان رقابتی نیست. شرکت‌های لیزینگ باید بتوانند ارزش متمایز و جذابی را در محصولات وخدمات خود تعبیه کنند تا فروشندگان ومشتریان به سمت آنها هجوم بیاورند. مثلا نرخ پایین و مدت طولانی‌تر در قرارداد‌ها از مشخصه‌های یک تمایز هستند. حال باید به شاخص دوم بپردازیم یعنی هزینه. اگر دو شرکت لیزینگ را در نظر داشته باشید که یکی تمام منابع خود را از محل سرمایه تامین کرده و دیگری با حداقل سرمایه طبق مقررات ناظر، بقیه منابع خود را از محل بدهی تامین کرده باشد؛ هر دو شرکت باید در محاسبات خود هزینه تامین پول را لحاظ کنند زیرا سرمایه‌گذار و تسهیلات‌دهنده مبنایی برای مطالبه قیمت مورد انتظار خود دارند. در بازار امروز سرمایه‌گذاران توقعی بالاتر از تسهیلات‌دهندگان دارند. یک پدیده رقابتی در قیمت و هزینه، فشار زیادی به لیزینگ‌ها وارد می‌کند. این پدیده صنعت بانکداری است. صنعت بانکداری دارای قدرت چانه‌زنی بالاتری در تعیین قیمت است زیرا به ازای کاهش قیمت خدمات خود، هزینه خود را نیز کاهش می‌دهد.

به عبارتی ابزار‌های قانونی و سیاست‌های پولی و مالی سیاست‌گذاران راه را برای قیمت‌گذاری در بانکداری هموار می‌کنند. لیزینگ از این مزیت برخوردار نیست. در حال حاضر در ایران یک شرکت لیزینگ برای جبران این ضعف باید بر فعالیت‌های دیگری در زنجیره ارزش خود تمرکز کند. گرچه این تمرکز منجر به افزایش هزینه خواهد شد. شاید قرار گرفتن یک شرکت لیزینگ در زنجیره ارزش یک بنگاه اقتصادی دیگر وی را از یک رقابت کشنده دور سازد. مثلا یک شرکت خودروسازی می‌تواند یک شرکت لیزینگ را در مسیر زنجیره خدمات به مشتریان خود قرار دهد و به عبارتی حلقه‌های خدمت‌رسانی خود را با ابزار لیزینگ کامل کند. یک بانک ویا موسسه اعتباری نیز می‌تواند از ابزار لیزینگ برای تکمیل حلقه‌های خدماتی خود به مشتریان استفاده کند. در این حالت قیمت ارزش‌های نهفته شده در خدمات لیزینگ، در قیمت محصول واگذار شده به مصرف‌کننده نهایی قرار دارد.

راهکار‌های پیشنهادی برای سودآوری لیزینگ

توانایی قیمت‌گذاری: همان‌طور که گفته شد در معادله سود به محض تعیین قیمت بالاتر، سود خلق می‌شود. شرکت‌های لیزینگ باید بتوانند یک یا چند مزیت را به خدمات خود اضافه کنند تا بتوانند قیمت بالاتری را تعیین کنند. مشتری نیز باید این مزیت را درک کند. مثلا قدرت یک لیزینگ در ارائه تسهیلات تامین دارایی به مدت 5 سال یا بیشتر باید امکان دریافت نرخ بالاتر در قیمت را فراهم کند. اگر شرکت لیزینگ دیگری بتواند در زنجیره ارزش خود خدمات اضافی به مشتری ارائه کند باید امکان دریافت کارمزد این خدمات را داشته باشد. مثلا ارائه خدمات سریع در تکمیل پرونده بدون مراجعه حضوری مشتری به طوری‌که مشتری بابت کاهش و یا حذف هزینه‌های اداری و پی گیری و...حاضر به پرداخت وجهی اضافی بابت این خدمات باشد. آزاد بودن لیزینگ‌ها در قیمت‌گذاری به تناسب ارائه خدمات ارزشمند منجر به سودآوری آنان خواهد شد. از طرفی شرکت‌های لیزینگ باید بتوانند سیاست‌های قیمت‌گذاری شناور و انعطاف‌پذیر برای دسته‌های مختلفی از مشتریان داشته باشند. مشتریانی که ارزش‌های بیشتر و بهتری از لیزینگ دریافت کنند قطعا مایل به پرداخت قیمت آنها هستند.

توانائی کاهش هزینه: هزینه بیانگر تمام منابعی است که در ارائه خدمات لیزینگ مصرف می‌شوند. سهم قابل‌توجه این منابع همان منابع مالی است. همان‌طور که گفته شد قیمت مورد انتظار تامین‌کنندگان منابع، عامل اصلی هزینه در لیزینگ قلمداد می‌شود. طبق دیدگاه‌های سیاست‌گذاران پولی ومالی، شرکت‌های واسپاری نباید به منابع بانکی متکی باشند بلکه باید از محل آورده سرمایه‌گذاران منابع خود را تجهیز کنند. با فرض امکان تامین منابع از محل تسهیلات بانکی، این تسهیلات قیمت بالایی دارند. به علاوه انتظار سهامداران از سرمایه‌گذاری در لیزینگ بالاتر از نرخ تسهیلات بانکی است. مشتریان به محض کاهش سود تسهیلات بانکی از لیزینگ‌ها نیز انتظار کاهش قیمت دارند و زمانی که با عدم کاهش قیمت از سوی لیزینگ مواجه می‌شوند، انگیزه‌های خود را برای استفاده از خدمات لیزینگ از دست می‌دهند. اینجاست که هزینه برای لیزینگ بالا بوده و فشار حاصل از این بحران قیمت را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. مراجعه به بازار بدهی برای تامین منابع توانائی لیزینگ در کاهش هزینه را افزایش می‌دهد. مولفه‌های دیگری نیز می‌توانند تاثیرات خود را در کاهش هزینه نشان دهند. یکی از این مولفه‌ها استفاده از حساب‌های پرداختنی تجاری و پیش‌دریافت‌هاست. منافع حاصل از این دو مولفه در توانایی لیزینگ برای کاهش هزینه موثر است.

کارآمدی: اگر شرکت لیزینگی بتواند قدرت چانه‌زنی خود را در تعیین قیمت در مقابل فروشندگان معتبر و مشتریان آنها افزایش دهد؛ نشان‌دهنده کارآمدی است. کارآمدی بدین معناست که مجموعه فعالیت‌هایی که حلقه خدمات‌رسانی را تشکیل می‌دهند منجر به ارائه خدمات ارزشمند به مشتری می‌شوند. توجه به زنجیره ارزش در خدمات‌رسانی لیزینگ بهترین راهکار برای افزایش قدرت چانه‌زنی در مقابل خریداران خدمات لیزینگ خواهد بود. دلیل این امر واضح است. زمانی که لیزینگ بتواند بر انجام فعالیت‌های خاص متمرکز شود می‌تواند هزینه‌ها را پایین‌آورده و قیمت را بالا ببرد. نظریه‌پردازان مدیریت استراتژیک مثل مایکل پورتر بر فعالیت‌های زنجیره ارزش تاکید دارند. گرچه فعالیت‌ها باید تفکیک شوند ولی باید ارتباط راهبردی بین آنها را کشف کرد. مثلا ارتباط فعالیت‌های تامین و تجهیز منابع مالی با فعالیت‌های پذیرش مشتری چیست؟ ارتباط بین فعالیت‌های پذیرش با فعالیت‌های انعقاد قرارداد چیست؟ ارتباط فعالیت‌های کاهش ریسک با فعالیت‌های خدمات پس از فروش چیست؟ سلسله مراتب و تقدم و تاخر فعالیت‌های طراحی محصول و خدمت، تامین کالا، تامین منابع مالی، انعقاد قرارداد با مشتری، تحویل کالا و نظارت بر قرارداد و خدمات به مشتری یک سیستم زنجیره ارزش در لیزینگ ایجاد می‌کند که قدرت شرکت لیزینگ را در قیمت‌گذاری و کاهش هزینه را افزایش می‌دهند.

لیزینگ و سودآوری برخی صنایع

محمدجعفر نوفلی
معاون عملیات لیزینگ شرکت لیزینگ پارسیان

سال گذشته بسته سیاستی- حمایتی دولت که در پی تحریک تقاضا برای خروج از رکود و همزمان کنترل نرخ تورم بود، با ارائه تسهیلات به بخش خودروسازی کشور، اجرایی شد. بدیهی است رکود در بازار خودرو به‌عنوان یکی از مهم‌تریم صنایع که حدود 60 صنعت دیگر را وابسته به خود دارد در کنار رکود سایر بخش‌های تولیدی تاثیر زیادی بر رکود کلی اقتصاد کشور داشته است. خودروسازی ایران در سالیان اخیر با توجه به شرایط حاکم بر سیاست و اقتصاد کشور، با چالش‌های متعددی مواجه شد که نتیجه آن تاکنون، کاهش تولید و سود و در نهایت تولید همراه با زیان و نزدیک شدن برخی خودروسازان به مرز ورشکستگی است. خودروسازی کشور در حال حاضر در کنار مشکلات عدیده با کمبود منابع مالی و مستهلک شدن تکنولوژی و سخت‌افزار مواجه است که این امر موجب می‌شود قیمت تمام شده محصولات این صنعت افزایش یابد بدون اینکه کیفیت محصولات ارتقا پیدا کند. براساس اظهارنظر کارشناسان صنعت خودرو، برای برون‌رفت این صنعت از مشکلات موجود، نیاز به حداقل 60 هزار میلیارد ریال منابع مالی است.

صنعت لیزینگ در بیشتر کشورهای دنیا به‌ویژه کشورهای پیشرفته از مهم‌ترین منابع تامین مالی برای کالاهای سرمایه و مصرفی بادوام به شمار می‌رود. در سال‌های اخیر ساز و کار جدیدی از لیزینگ، تحت عنوان «لیزینگ اسلامی» از طریق انتشار «صکوک‌ اجاره» در بازارهای پولی اسلامی و غیراسلامی، منطقه خاورمیانه، قاره آفریقا، آسیا و اروپا در سطحی وسیع ‌مورد اجرا‌ گذاشته شده است. به‌علاوه تنوع ابزارهای لیزینگ از «لیزینگ مالی» گرفته تا «لیزینگ عملیاتی»، «لیزینگ اهرمی»، «لیزینگ سندیکایی»، «لیزینگ کمک فروش»، «لیزینگ مرز‌گذر» و‌ ده‌ها نوع دیگر، گستره جهانی را در ‌نور‌دیده است. به نظر می‌رسد توسعه و گسترش خدمات لیزینگ و اهمیت به نقش و جایگاه آن در اقتصاد ایران نیز امری اجتناب‌ناپذیر به‌شمار می‌رود. به‌خصوص که با وجود تورم موجود در اقتصاد ایران، قدرت خرید مصرف‌کنندگان در خرید کالاها در معرض کاهش قرار دارد. شرکت‌های لیزینگ در ایران عموما از طریق قـراردادهای عاملیت با تولیدکنندگان و بانک‌ها و نیز اخذ اعتبارات از فروشندگان امکان انجام عملیات لیزینگ را میسر می‌کنند.

با توجه به مشکلات نقدینگی شدیدی که در صنعت خودرو وجود دارد، معاملات فروش (خرید) و اجاره مجدد زمینه مناسبی برای حل این مشکل است. به هر حال مشکلات نقدینگی به معنی وجود ریسک اعتباری است. لیزینگ‌ها با تکیه بر نیروهای متخصص و با تجربه و اشراف به مجاری حقوقی و قانونی پیگیری و وصول مطالبات معوق، از بالاترین نرخ‌ وصول مطالبات برخوردار بوده و با کمک گرفتن از به‌روزترین روش‌های اعتبارسنجی مشتریان، ریسک تسهیلات اعطایی را به حداقل رسانده‌اند. چه اینکه در کسب‌وکار لیزینگ دو فرآیند اصلی اعتبارسنجی و وصول مطالبات عوامل اصلی ارزش افزایی برای این بنگاه‌ها بوده و شرکت‌های لیزینگ موفق قطعا به‌واسطه عملکرد مطلوبشان در این دو کارکرد اصلی به جایگاه برتر در این صنعت دست یافته‌اند. صنعت خودروی کشور به شبکه قطعه‌سازی خود، بدهی قابل‌توجهی دارد که این موضوع با لیزینگ «زنجیره تامین» قابل حصول است. از طرفی تامین ماشین‌آلات کارخانه‌های تولیدی صنعت خودرو در قالب لیزینگ بین‌المللی فرصت دیگری در این بخش است و این می‌تواند به سودآوری شرکت‌های لیزینگ کمک کند.

شیوه‌های عمده خدمات لیزینگ در جهان

علی زارعی
مدیر عامل و عضو هیات مدیره شرکت لیزینگ پارسیان

نگاهی اجمالی به انواع شاخص‌های ارزیابی محیط کسب‌وکار نشان می‌دهد که فضای کسب‌وکار در ایران نسبت به سایر کشورها، از شکاف قابل‌توجهی برخوردار است. به‌طور مثال بر مبنای شاخص «محیط کسب‌وکار» بانک جهانی برای سال 2016، ایران در میان 189 کشور رتبه 118 را کسب کرده است. محیط کسب‌وکار نامناسب، هزینه عملکرد بنگاه‌های اقتصادی را در ایران افزایش می‌دهد و باعث از بین رفتن انگیزه سرمایه‌گذاری و نیز عقب‌ماندن تولیدکنندگان کشور از رقبای جهانی می‌شود. در چنین شرایط محیطی، شرکت‌های لیزینگ قبل از آنکه نگران ابهام در میزان کاهش دستوری نرخ سود باشند بیشتر نگران فضای نامطلوب کسب‌وکار و کیفیت سودآوری خود هستند. شرکت‌های لیزینگ حضوری اثربخش در عرصه اقتصادی دارند. این اثربخشی به لحاظ مالی با دو شاخص قدرت نقدینگی و سودآوری سنجیده می‌شود. سودآوری به‌اصطلاح نشانه سلامت بنگاه و قدرت نقدینگی نشانه ادامه حیات بنگاه اقتصادی است. به‌عبارت‌دیگر، اگر شرکتی سودآور نباشد، بیمار است، ولی اگر نقدینگی نداشته باشد، بقای آن در خطر است. جایگاه و اهمیت سود به عنوان یکی از اقلام مهم صورت‌های مالی، واضح و مبرهن است و طی سال‌های متمادی سازمان‌ها در این عرصه همواره با دو واژه «مدیریت سود» و «کیفیت سود» از سوی کارشناسان و ارزیابان مالی مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. مدیریت سود وجوه اشتراک بسیاری با کیفیت سود در ارزیابی سلامت مالی شرکت دارد. منظور از کیفیت سود، زمینه بالقوه رشد سود و میزان احتمال تحقق سودهای آتی است. حال اینجا این سوال مطرح می‌شود که در چنین شرایطی، بهترین روش عملیاتی که شرکت‌های لیزینگ می‌توانند اتخاذ کنند تا ضمن حفظ بقا، از کیفیت سودآوری نیز برخوردار باشند، چیست؟

لیزینگ یا اجاره‌داری، خدماتی است که بر مبنای آن امتیاز بهره‌برداری از یک دارایی مطابق شرایطی از مالک دارایی به خدمات گیرنده یا موجر منتقل می‌شود. این دارایی به‌طورکلی می‌تواند شامل دارایی‌های ملموس مانند املاک و مستغلات، خودرو و وسایل حمل‌ونقل، تجهیزات و ماشین‌آلات و ... و دارایی‌های غیرملموس مانند سامانه‌های نرم‌افزاری باشد. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در دستورالعمل اجرایی تاسیس، نحوه فعالیت و نظارت بر شرکت‌های واسپاری (لیزینگ) کالاهای موضوع خدمات لیزینگ را در قالب کالاهای مصرفی بادوام محدود کرده است. شیوه‌های عمده خدمات لیزینگ در بازارهای جهانی شامل لیزینگ مالی (سرمایه‌ای) و لیزینگ عملیاتی است. در لیزینگ مالی یا سرمایه‌ای علاوه بر حق امتیاز، در پایان دوره قرارداد مالکیت دارایی نیز به خدمات‌گیرنده منتقل می‌شود. بنابراین پرداخت‌ها در لیزینگ مالی شامل ارزش فعلی دارایی و هزینه‌های مالی متناسب با طول دوره بازپرداخت است. استفاده از لیزینگ مالی در سطح جهان برای خرید کالاهایی مانند خودرو و مستغلات بسیار مرسوم است. گردش مالی بازار لیزینگ خودرو در آمریکا سالانه به 116‌میلیارد دلار می‌رسد. حاشیه سود شرکت‌های آمریکایی فعال در حوزه لیزینگ مستغلات، خودرو و تجهیزات صنعتی در سال 2015 به ترتیب 16درصد، 15/ 8درصد و 11/ 9درصد گزارش شده که از پربازده‌ترین کسب‌وکارهای این کشور بوده‌اند.در لیزینگ عملیاتی طبق قرارداد صرفا حق بهره‌برداری از دارایی به اجاره‌کننده اعطا شده و مالکیت دارایی واگذار نمی‌شود. بر این اساس اجاره‌کننده عمدتا هزینه استهلاک، بیمه و ... دارایی را به شرکت لیزینگ پرداخت می‌کند. این دارایی‌ها که عموما از عمرمفید نسبتا زیاد و قیمت بالا برخوردارند (مانند کشتی، هواپیما و ...) پس از پایان قرارداد ممکن است تمدید اجاره شده یا به اجاره‌کننده دیگری محول ‌شوند.

لیزینگ عملیاتی در شرایطی مناسب است که:

دارایی برای بلندمدت مورد نیاز نیست: صرف سرمایه برای کالایی که برای دوره کوتاهی مورد نیاز است توجیه‌پذیر نیست.

دارایی به سرعت منسوخ می‌شود: خصوصا در صنایعی که پیشرفت فناوری سریع بوده و نیاز به تغییر و به‌روزآوری مستمر تکنولوژی وجود دارد، با لیزینگ عملیاتی از ریسک ارزش دارایی کاسته می‌شود.

شرکت از لحاظ گردش وجوه نقد در مضیقه است: با اجاره عملیاتی می‌توان از درآمد حاصل از دارایی اجاره آن را پرداخت، بدون آنکه مبلغ بالایی برای تملک آن هزینه شود.

مزایای نحوه ثبت در ترازنامه: خرید یک دارایی در ترازنامه با افزایش بدهی و کاهش دارایی‌های جاری ثبت می‌شود، درحالی‌که اجاره عملیاتی نه به‌عنوان بدهی بلکه هزینه عملیاتی در صورت سود و زیان لحاظ می‌شود. در لیزینگ مالی کالای مورد قرارداد در دارایی و NPV تعهدات پرداختی آن در بدهی ترازنامه لحاظ شده و بنگاه علاوه بر استهلاک دارایی هزینه بهره آن را سالانه محاسبه و لحاظ می‌کند. به عبارت دیگر لیزینگ مالی در مقایسه با لیزینگ عملیاتی بدهی‌های ترازنامه را افزایش می‌دهد. در لیزینگ عملیاتی به‌دلیل عدم شناسایی تعهدات نسبت‌های اهرمی پایین‌تر و نسبت‌های بازدهی (ROA و ROE) بالاتر نشان داده می‌شود. مزایای لیزینگ عملیاتی چشمگیر است: از مهم‌ترین مزایای لیزینگ عملیاتی فواید مالیاتی است. هزینه اجاره عملیاتی به‌عنوان هزینه‌های عملیاتی لحاظ می‌شود که در مقایسه با خرید کالا، هزینه استهلاک و بهره آن، اثرات متفاوتی در مالیات پرداختی خواهد داشت.

ریسک نرخ بهره یا نوسان نرخ ارز وجود دارد. باتوجه به آنکه پرداخت‌ها در لیزینگ مالی شامل ارزش دارایی و نرخ بهره است، بنابراین نوسانات یا بالا بودن نرخ بهره و نوسانات نرخ ارز تاثیر مستقیمی بر جذابیت روش لیزینگ مالی خواهد داشت. به‌طور کلی لیزینگ عملیاتی از انعطاف‌پذیری بالاتر و ریسک پایین‌تری در پاسخگویی به نیازهای بنگاه‌ها برخوردار است. به‌دلیل مزایای لیزینگ عملیاتی بنگاه‌ها تمایل به ثبت همه لیزینگ‌ها به‌عنوان لیزینگ عملیاتی دارند، اما مطابق استانداردهای حسابداری آمریکا در صورت تصدیق هریک از شرایط زیر لیزینگ را لیزینگ مالی (سرمایه‌ای)‌ تلقی می‌کنند: اگر طول دوره قرارداد بیش از 75درصد طول عمر مفید دارایی را شامل شود، اگر مالکیت دارایی در پایان دوره قرارداد به خدمات گیرنده منتقل شود، اگر امکان خرید دارایی به قیمت توافقی در پایان دوره قرارداد وجود داشته باشد، اگر ارزش فعلی پرداخت‌های قرارداد NPV که با نرخ مناسب تنزیل شده است بیش از 90درصد ارزش بازار عرفی دارایی باشد. در استاندارد بین‌المللی گزارش دهی مالی علاوه بر موارد فوق، خاص بودن ماهیت کالا به طوری که فقط طرف قرارداد بتواند بدون تغییرات اساسی از آن بهره گیرد به‌منزله قرارداد لیزینگ مالی تلقی می‌شود. در نظر گرفتن ویژگی‌های روش‌های عمده لیزینگ، ما را به این نتیجه می‌رساند که برای نیازها و بازارهای مختلف وجود هر دو روش ضروری و در جهت تامین نیازهای خاص مشتریان است.

اگرچه جذابیت لیزینگ عملیاتی در وضعیت فعلی اقتصاد کشور فراوان است. لیزینگ عملیاتی از یک طرف انعطاف‌پذیری خوبی در تامین تجهیزات دارد، به‌طوری‌که بنگاه‌ها بر اساس نیازهای خود اعم از موقت یا میان‌مدت می‌توانند تجهیزات موردنیاز خود را با کمترین هزینه تامین کنند. از طرف دیگر با توجه به تسهیل مبادلات تجاری کشور در شرایط فعلی با صرف کمترین هزینه و انرژی، تکنولوژی خود را به‌روز نگه دارند. در شرایط امروز اقتصاد، بنگاه‌ها با مشکل گردش وجوه نقد نیز مواجه هستند، با کمک لیزینگ عملیاتی این امکان برای بنگاه‌ها وجود دارد تا با تامین ماشین‌آلات موردنیاز خود از محل درآمدهای آتی، هزینه‌های لیزینگ را بازپرداخت کنند. مهم‌تر از همه تاثیر حداقلی نرخ بهره بانکی بر قراردادهای لیزینگ عملیاتی است. ماهیت اجاره و بازپرداخت لیزینگ عملیاتی به گونه‌ای است که سودآوری بنگاه‌های ذی‌نفع را تامین می‌کند. اگرچه معایبی هم برای روش لیزینگ عملیاتی همچون ریسک ارزش دارایی برای شرکت لیزینگ متصور است، ولی می‌توان مزایای آن را بیشتر از معایبش در نظر گرفت. مزایای متعدد اشاره شده برای لیزینگ عملیاتی در کنار لیزینگ مالی و انطباق این مزایا با نیازهای روز بنگاه‌های کشور نشان می‌دهد که در صورت ارائه این خدمات، استقبال زیادی از این نوع خدمات لیزینگ را شاهد باشیم.به این ترتیب لیزینگ‌ها چه در افزایش حجم عملیات و چه در نرخ بازده، سودآوری مطلوبی از این دست قراردادها خواهند داشت. همان‌طور که بحث شد روش‌های لیزینگ عملیاتی به لحاظ توسعه کارکردهای لیزینگ، زمینه رشد سودآوری این شرکت‌ها را فراهم ساخته و ازآنجا ‌که این روش مشمول فعالیت‌های صنعتی مولد است با ریسک کمتری در تحقق سودهای پیش‌بینی‌شده همراه است که در نهایت کیفیت سودآوری شرکت‌های لیزینگ را تضمین می‌کند. عملیات لیزینگ در اقتصاد کشورها اثراتی مثبت در تعامل عرضه و تقاضا به‌جای گذاشته است. امید است قانون‌گذاران و سیاست‌گذاران اقتصادی کشور با حمایت از توسعه صنعت لیزینگ، در راستای شکوفا شدن همه ظرفیت‌های نهفته اقتصاد کشور عزیزمان ایران، بالاخص در تولید و اشتغال استفاده کنند.

منابع و مآخذ:

صعود ۱۲ پله‌ای ایران در رده‌بندی فضای کسب‌وکار؛ رتبه ۱۱۸ به ایران رسید. خبرگزاری تسنیم. ۰۶آبان ۱۳۹۴.

Biery, M. E. (n.d.). These Industries Generate The Highest Profit Margins. Retrieved June ۱۲, ۲۰۱۶, from http:/ / www.forbes.com/ sites/ sageworks/ ۲۰۱۵/ ۰۹/ ۰۶/ these-industries-generate-the-highest-profit-margins/ ۳۵۱D۲۶B