محمد حسین شاوردی: روی کار آمدن یک دولت کاملا جدید در ایران سیاستگذاری را با روندهای جدیدی روبه‌رو می‌سازد. ۱۵ اقتصاددان و پژوهشگر اجتماعی با ارسال دیدگاه‌های خود برای «باشگاه اقتصاددانان» تاکید کردند کشور بدون تغییر مسیر جدی در بسیاری از روندها قادر نخواهد بود از وضعیت فعلی خارج شود. به‌جز سیاست خارجی و استفاده از رویکرد تعاملی در مواجهه با کشورهای رقیب این گروه تاکید دارند بهبود ظرفیت دولت از طریق استفاده از کارشناسان توانمند راهی است که تحقق اهداف کلان را امکان‌پذیر می‌سازد. به موازات این موضوع باز کردن درهای جهان به روی تجار و صنعتگران ایرانی در کنار استفاده از تجارب بین‌المللی کشور را قادر خواهد کرد تا امکان بازیابی سرمایه اجتماعی ناشی از انتخابات را به دست آورد.

آقای دکتر مسعود پزشکیان، ریاست‌محترم جمهوری اسلامی ایران، مردم ایران کارشان را کردند و رای اعتماد به صداقت و شجاعت شما دادند. حالا نوبت شما و همه سیاستمداران است که دین‌‌‌‌تان را ادا کنید و مرهمی بر رنج‌‌‌‌های این ملت خسته باشید.پیشنهاد می‌‌‌‌کنم در پاسخ به اعتماد مردم در اولین گام فیلترینگ را بردارید تا کسب‌وکارهای مجازی رونق بگیرند.

رای به مسعود پزشکیان را باید رای به تغییر روندهای موجود و مستقر تعبیر کرد نه تداوم و ادامه راه گذشته؛ «تغییر» یک مطالبه عمومی از دولت چهاردهم است که کاندیدای پیروز از روزی که بر مسند تکیه زند اخلاقا آن را به جامعه بدهکار است. به دلایل متعددی تغییر در سیاست خارجی نسبت به سیاست داخلی ضروری‌‌‌تر می‌‌‌نماید. روند رفت و برگشتی یا پاندولی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در نقاط عطف تغییر دولت‌ها از تهاجمی به تنش‌زدایی و بالعکس در طی چهاردهه اخیر نیز نشان می‌دهد که توقع در تغییر سیاست خارجی با روی کار آمدن دولت چهاردهم توقعی بجاست.

تنها سه‌سال زمان نیاز بود برای اینکه دولت در ایران، مجددا به دست میانه‌‌‌رو‌ها سپرده شود. این عبارت را می‌‌‌توان به شکل‌‌‌های گوناگونی تفسیر کرد. برجسته‌‌‌ترین بخش این روند تحولی، اما شاید متعلق به محمدجواد ظریف است؛ دیپلماتی آرام اما آتشین؛ کسی که همیشه در دورترین فاصله از کشمکش‌‌‌های سیاست داخلی می‌‌‌ایستاد، این بار اما معرکه‌‌‌گیر میدان بود. شخصیتی که رئیس‌جمهور منتخب، احتمالا بیش از هرکسی وامدار اوست. اما چه شد کسی که در دوران وزارت خود، چند بار به صورت آشکار و نهان، در پی استعفا بود و در اظهارنظری جنجالی و در گفت‌‌‌وگویی که حال و هوای ظریف، سرشار از کلافگی و نارضایتی می‌‌‌نمود، نقش خود در سیاست خارجی ایران را «صفر درصد» اعلام کرد، به بازیگر اصلی این رقابت بدل شد؟ چه شد که پس از سه‌سال ورق برگشت؟

پیروزی آقای پزشکیان در انتخابات اخیر، ‌‌‌ حاکی از پیروزی طرز تفکری مشخص در حوزه فعالیت‌‌‌های اقتصادی است. چنان‌که مشخص است، اقتصاد محور اصلی چالش‌‌‌های انتخاباتی بوده و بارزترین شاخص‌‌‌های این مساله، موضوعاتی نظیر ارتباط اقتصادی شفاف و بی‌‌‌واسطه با جهان، برجام و پذیرش یا قبول FATF از سوی ایران است. می‌‌‌توان ادعا کرد در این فقره دو دیدگاه کاملا متضاد در مقابل هم در انتخابات ریاست‌جمهوری صف‌‌‌آرایی کردند که یکی از آنها باوری مبنی بر بستن فضای اقتصاد و حل چالش‌‌‌ها با استفاده صرف از توانمندی‌‌‌های داخلی بود؛ رویکردی که به نوعی ادامه اعمال سیاست جایگزینی واردات در همه زمینه‌‌‌هاست.

۱. بالاخره ماراتن سخت و دشوار و پر از استرس و اضطراب یک‌ماهه انتخابات برای گروه‌های مختلف به پایان رسید و دکتر پزشکیان پیروز این رقابت مدنی شد. اما این موفقیت حاصل تلاش‌های فشرده گروه‌های مختلف مردم بود؛ به‌خصوص آنکه راضی کردن انبوهی از جوانان ناراضی از بی‌مهری‌های گذشته به مشارکت در انتخابی سرنوشت‌ساز، امری بسیار سخت و نفس‌گیر بود. امید که حاکمیت قدر این همراهی و مشارکت را بیش از گذشته بداند تا این تحول آغازی باشد برای حرکت در مسیر رشد و رفاه کشور در همه ابعاد زندگی و در نهایت توسعه ایران سربلند.

پس از خاتمه فرآیند نفس‌گیر رقابت‌های انتخاباتی، دکتر مسعود پزشکیان به ریاست‌جمهوری ایران برگزیده شد. آنچنان که ایشان عنوان کرد و آنچه از نگاه کارشناسی و تخصصی الزام‌آور است، سه‌ستون اصلی اداره امور قوه مجریه را که همه امور باید بر محور آنها باشند، از ایشان مطالبه می‌کنیم: اولا، تمام قدرت و توان خویش را برای برطرف کردن و برداشتن تحریم‌های ظالمانه به کار گیرید و همه قوا و توانمندی‌های کشور را در این مسیر هماهنگ کنید.

استفاده از کارشناسان، کلیدواژه پرتکرار دکتر پزشکیان در رقابت‌‌‌های انتخابات ریاست‌جمهوری بوده است؛ امری امیدوار‌کننده که نشان داد نیاز رجوع به کارشناسان و متخصصان پیش از هر گونه تصمیم‌گیری کلان در نگرش بخشی از مدیران و سیاستگذاران به‌خوبی احساس شده است. این موضوع هرچند از دید بخشی از رقبای ایشان در عرصه انتخابات به‌عنوان یک نقطه ضعف و مبتنی بر بی‌‌‌برنامگی تلقی می‌‌‌شد؛ اما غالب کارشناسان و عموم مردم این موضوع را نه‌تنها امری درست بلکه ضروری و حیاتی می‌‌‌دانستند که تاکنون کمتر مورد توجه بوده است.

پزشکیان در دوران باثباتی به پیروزی نرسیده است. مجموعه‌‌‌ای از آمارها از وضعیت وخیم کشور در ابعاد مختلف حکمرانی حکایت دارد. از نرخ مشارکت ۴۹.۸درصدی در دوره دوم انتخابات که عدم‌اقبال شمار قابل‌‌‌توجهی از شهروندان به صندوق رای را نشان می‌دهد تا کسری ۳۰۰‌هزار میلیارد تومانی بودجه دولت، نرخ تورم سالانه ۳۶.۱درصدی و افت ۹درصدی صادرات ایران طی سال گذشته. پزشکیان برای اینکه بتواند بر مسائل گوناگون پیش‌‌‌روی دولت خود فائق آید و در ماراتن حکمرانی پیروز شود، باید به چهار موضوع اولویت دهد.

این بار کسی رئیس‌جمهور ایران شد که از قبل هیچ آمادگی و برنامه‌ای برای این سمت نداشته و تخصصش ارتباطی به اقتصاد و توسعه ندارد؛ اما سرمایه‌اش صداقت و اعتقاد به تخصص است. آنچه در این فرصت کوتاه می‌توان گفت، دولت باید در یک سال اول مسوولیت، بر موارد زیر تمرکز کند:

در حالی که در دهه‌های اخیر، اغلب کشورهای درحال توسعه برای بهره‌برداری از ظرفیت‌های تجارت جهانی تلاش کرده‌اند، اما اقتصاد ایران با اتخاذ رویکرد درون‌گرایی (هم به‌واسطه فشار تحریم‌ها و هم سیاست‌های داخلی)، حمایت‌‌‌گرایی دائمی و استراتژی جایگزینی واردات، از تجارت جهانی و فرصتی که پراکندگی بین‌المللی تولید ایجاد کرده، تقریبا ثمره‌‌‌ای نبرده است. اکنون زنجیره‌های جهانی ارزش، فرصتی در اختیار کشورها قرار داده‌اند تا دیگر تخصص یافتن و داشتن مزیت نسبی در یک محصول نهایی و کل زنجیره ارزش یک کالا مهم نباشد، بلکه کافی است تنها در یک وظیفه یا مرحله از تولید (یک برش از زنجیره) تخصص داشت تا از منافع تجارت جهانی بهره‌برداری کرد. با این‌حال اقتصاد ایران در سه‌دهه اخیر تقریبا نقش معناداری در زنجیره‌های جهانی ارزش نداشته و عمده همان نقش اندک نیز در صادرات نهاده‌‌‌های خامی بوده که به‌عنوان نهاده تولید در کشورهای دیگر استفاده می‌شوند.

فارغ از چگونگی برخورد با رفع تحریم‌‌‌ها و مدت زمان آن، اگر بپذیریم حداقل ۴۰‌درصد از مسائل و بحران‌های اقتصادی سال‌های اخیر، ناشی از سیاستگذاری‌‌‌های غلط و غیرکارشناسانه‌‌‌ای بوده است که متهم اصلی آن دولت‌‌‌ها بوده‌‌‌اند، می‌‌‌توان با بهره‌‌‌گیری از عقلانیت و علم اقتصاد در بدنه کارشناسی و سیاستگذاری، میزان قابل ملاحظه‌‌‌ای از مسائل و مشکلات را حل کرد و چرخ اقتصاد را به مسیر درست و باثبات‌‌‌تر هدایت کرد. در نگاه علمی به اقتصاد ایران، کاهش شدید رفاه و افزایش فقر به‌واسطه استفاده از اقتصاد دستوری و فقدان احترام به مالکیت خصوصی، قابل مشاهده است.

ایران امروز با چالش‌‌‌های درهم‌‌‌تنیده و پیچیده اقتصادی، سیاسی و اجتماعی روبه‌روست. هرچه زمان می‌‌‌گذرد، عمق و گستره چالش‌‌‌هایی همچون رشد اقتصادی پایین، فقر، نابرابری، ناترازی‌‌‌های مالی دولت، تحریم‌‌‌ها، خروج سرمایه از کشور، مهاجرت، تعامل با دنیای خارج و از همه مهم‌تر کاهش همبستگی و وفاق ملی بیشتر می‌شود. برای حداقل توقف این چالش‌‌‌ها و بعد حل آنها در آینه انتخابات کشور دو رویکرد کلی متمایز بود. رویکرد اول با روحیه ملی‌‌‌گرایی و عمدتا با تمرکز بر طرح‌‌‌های جزیره‌‌‌ای و مصادیق و مثال‌‌‌های خرد، در حد طرح‌‌‌های کسب‌وکار بر این باور بود که مشکلات اقتصادی به‌‌‌قدری ساده و پیش‌‌‌پاافتاده هستند که بدون حل مسائل سیاسی و اجتماعی داخلی و بین‌المللی قابل رفع هستند.

با برگزاری دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری و پایان فضای انتخاباتی، لازم است مهم‌ترین و ضروری‌‌‌ترین اقدامات لازم در حوزه‌‌‌های مختلف، مشخص ‌‌‌شده و برای اجرا در دستور کار رئیس‌جمهور قرار گیرد. از ‌‌‌نظر کارشناسی و در حوزه نظام پولی و بانکی می‌‌‌توان گفت که در دوران ریاست آقای فرزین بر بانک‌مرکزی و به ‌‌‌طور مشخص در زمینه سیاستگذاری پولی، به‌رغم نگاه‌‌‌های متفاوت کارشناسان، بانک مرکزی عملکردی نسبتا منسجم و با هدفی مشخص داشت؛ کنترل تورم با استفاده از تمام ابزارهای موجود و حتی به بهای برخی هزینه‌‌‌های جانبی. در شرایطی که در سال‌های پایانی دولت دوازدهم و سال‌های ابتدایی دولت سیزدهم، تورم وارد کانال‌‌‌ خطرناکی شده بود که از آن به عنوان تعادل جدید تورم بلندمدت یاد می‌شد، انتخاب هدف کنترل تورم به‌عنوان اولویت اول سیاستگذار پولی و سخت‌‌‌گیری در رسیدن به آن، در مجموع تصمیم درست و قابل دفاعی بود.

مردم ایران با انتخاب پزشکیان، پیام روشنی به جهان مخابره کردند؛ آنها خواهان ارتباطات بین‌المللی و خروج از انزوا هستند. مسیر فعلی اقتصاد ایران بی‌‌‌شک دشوار و پرچالش است، اما مردم با همت و امید به آینده، نشان دادند که آماده تغییر و بهبود شرایط اقتصادی هستند.