تنظیم نرخ‌ها با اوراق قرضه

دکتر فرشاد فاطمی

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف

موضوع اول این است که در حال حاضر نرخ ثابتی برای نرخ سود وجوه استقراضی بانک‌ها از هم وجود ندارد و در واقع هر بانکی با نرخ مورد نظر خود که می‌تواند هر نرخی باشد و هیچ سقف و کفی از طرف بانک مرکزی برای آن تعیین نشده به اعطای اعتبارات به سایر بانک‌ها بپردازد. در واقع در این بازار فعالیت بانک‌ها به صورت آزادانه انجام می‌گیرد. شیوه فعالیت در این بازاربه این صورت است که در صورتی که یک بانک در محاسبه منابع و اعتبارات خود با کسری مواجه شود، برای تامین اعتبار به بازار بین بانکی مراجعه کرده و از سایر بانک‌ها تقاضای دریافت وجه می‌کند و بانک قرض دهنده نیز با نرخی حدودا بین ۲۱ تا ۳۰ درصد مبلغ مورد درخواست را ارائه می‌کند. همان‌طور که گفته شد این نرخ بدون دخالت بانک مرکزی و به طور توافقی بین دو بانک تعیین می‌شود. پس از دریافت این پول از سوی بانک درخواست دهنده، بانک مرکزی وارد بازار شده و با بررسی عملکرد این بانک توانایی او را در بازپرداخت پول ارزیابی می‌کند و در صورتی که محاسبات آن نشان دهد اعتبارات بانک به حدی نیست که بازپرداخت را میسر سازد، در آن صورت بانک مرکزی با ارائه اعتبارات آنی کوتاه‌مدت (Over night) با نرخ ۳۴ درصد به کمک آن بانک می‌شتابد. به نظر می‌رسد اگر بانک مرکزی بتواند در همان مراحل اولیه وارد بازار شده و با به‌کار‌گیری ابزارهایی همچون اوراق قرضه نیاز بانک‌ها را تامین کند، بعد از آن بانک‌ها هم می‌توانند همان اوراق بانک مرکزی را مورد مبادله قرار دهند.

این امر باعث می‌شود وضعیت بسیار بهتری در بازار بین بانکی رقم بخورد که در تدوین بسته جدید اقتصادی، سعی شده است تا حدودی این ابزارها را در اختیار بانک مرکزی قرار دهند. با اجرایی شدن این ابزار می‌توان نرخ انتظارات تورمی در جامعه را بسیار دقیق محاسبه کرد. از طرف دیگر به طور مسلم با در اختیار داشتن این ابزار بانک مرکزی می‌تواند با توجه به شرایط اقتصادی، نرخ سود یا هزینه استقراض پول را بالا یا پایین برده و از این طریق بر نرخ‌های سود بانکی و تسهیلات اعطایی بانک‌ها تاثیر بگذارد. بنابراین این ابزار می‌تواند نقش بسیار زیادی در نظام پولی کشور ایفا کند و در تنظیم سیاست‌های پولی به کمک بانک مرکزی بیاید؛ دخالت بانک مرکزی در بازارها به این شکل، نه تنها مذموم نیست که می‌تواند تاثیر زیادی بر بهبود و کارآیی سیستم پولی کشور داشته باشد.