چین و هند جلوتر از بانک‌های اروپایی
جف دایر
تحلیلگر فایننشال تایمز
مدیران و مقامات اروپایی هشدار داده‌اند که بانک‌های اروپایی درخصوص روابط جدید خود با بانک‌های ایرانی حتی با لغو تحریم‌ها نیز محتاط خواهند بود. بانک‌هایی که تحریم علیه ایران را نقض کرده‌اند، همچنان زخم جریمه‌های آمریکایی را به تن خود احساس می‌کنند و بسیاری از بانک‌های اروپایی نگران مبادلات تجاری خود هستند که مشمول تحریم‌های آمریکا نشوند. یکی از پیامدهای تحریم‌ها این بود که مبلغ هنگفتی از درآمدهای نفتی ایران در بانک‌های بین‌المللی مسدود شد که اینک باید آزاد شوند. خزانه‌داری آمریکا این رقم را حدود ٥٠ میلیارد دلار برآورد می‌کند، در حالی که بانک مرکزی ایران این رقم را ٢٧میلیارد دلار اعلام کرده است. در ضمن مشخص نیست، چه مقدار از این پول به اقتصاد ایران تزریق خواهد شد. بعضی از کارشناسان عنوان می‌کنند ایران شاید از بیشتر این پول به‌عنوان ذخایر ارز خارجی استفاده کند تا به این وسیله بتواند از ارزش ریال خود محافظت کند.

رغبت کم بانک‌های اروپایی برای هدایت کسب و کارهای مربوط به ایران، اجرا شدن برجام را کمی سخت می‌کند و ممکن است در این حین، بین ایران و اتحادیه اروپا و آمریکا اختلاف به وجود آید. در این خصوص یک مقام ارشد اروپایی می‌گوید: «بانک‌های اروپایی درخصوص مراودات تجاری با ایران محتاط خواهند بود.» وی در ادامه افزود: «این موضوع برای کشور‌های اروپایی خسته‌کننده است چرا که تلخی تحریم‌های ایران را کشور‌های اروپایی تحمل کردند نه آمریکا.» یک مقام ارشد در بزرگ‌ترین بانک اروپایی گفت: «بانک‌های بزرگ برای مدتی تمایل به از سرگیری روابط خود با بانک‌های ایرانی نشان نخواهند داد؛ اما این بانک‌ها از نزدیک شرایط را نظاره می‌کنند و منتظر می‌مانند. ممکن است این روند حداقل تا پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به طول انجامد.»

بسیاری از شرکت‌های چند ملیتی در تمام حوزه‌های صنعتی از شرکت‌های عظیم نفتی گرفته تا کسب و کار‌های خرد، مشتاق بازگشت به بازار ایران هستند. موسسه استاندارد چارترد یکی از چند موسسه خارجی وام دهنده دارای گواهینامه بود که در ایران فعالیت می‌کرد، اما به دلیل نقض تحریم‌های آمریکا این موسسه دوبار و در مجموع یک میلیارد دلار جریمه شد و به همین دلیل این موسسه برای بازگشت عجله‌ای ندارد. «اچ اس بی سی» در سال گذشته 9/ 1 میلیارد از سوی آمریکا درخصوص نقض تحریم‌های ایران جریمه شده است. سایر بانک‌ها از جمله دویچه بانک و کریدیت اگریکول جریمه‌های کمتری متحمل شدند. «رودی لنگ»، رئیس موسسه حسابداری بریتانیایی «مازارز» در این باره می‌گوید: «جریمه بسیاری از بانک‌ها توسط آمریکا به این معنا است که بسیاری از این بانک‌ها نباید با کسانی که پاسپورت یا شرکت‌های ایرانی دارند تراکنش‌های مالی انجام دهند.» وی در ادامه گفت: «این موضوع برای همه خسته‌کننده است، چرا که همواره خطر نقض تحریم‌های آمریکا وجود دارد و در حال حاضر ریسک معامله با ایران به منفعت آن می‌چربد.»

یک مقام ارشد اروپایی درخصوص تعابیر و تفاسیری که از قوانین می‌شود ابراز نگرانی کرد و گفت: «حتی اگر وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز درخصوص معامله‌ای با ایران مهر تایید بزند، اما معلوم نیست که دادستانی در نیویورک همان نظری را از قانون داشته باشد که خزانه‌داری آمریکا دارد.» وی در ادامه افزود: «شرکت‌های اروپایی از تهدیدهای کاندیدا‌های ریاست‌جمهوری آمریکا مبنی بر ملغی کردن توافق هسته‌ای می‌ترسند و در این محیط سیاسی که آمریکا به وجود آورده است، سرمایه‌گذاری در ایران را با اما و اگر روبه‌رو کرده است.» در این گیر و داری که شرکت‌های اروپایی در حال بحث و گفت‌وگو درخصوص مخاطرات ورود به بازار‌های ایران هستند، برخی کشور‌های دیگر از این فرصت استفاده می‌کنند مانند هند و چین. بانک‌های چینی و هندی قوی‌ترین حضور را در ایران دارند. گروه بانک توسعه چین و بانک ایالتی هند از اینکه سریع‌تر از همتایان غربی خود در ایران فعالیت می‌کنند منتفع خواهند شد. موسسه روسی «رنسانس کپیتال» یکی از معدود بانک‌های خارجی است که به‌طور فعال در ایران به کسب و کار مشغول است. بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری نیز در تهران کار می‌کنند که در گذشته برای موسسات غربی کار می‌کردند. یکی از مقامات غربی چنین استدلال می‌کند: «نهایتا بانک‌های اروپایی نقش مهمی را ایفا خواهند کرد، هرچند ممکن است در ابتدا اوضاع را پیچیده کنند، اما این وضعیت پایدار نیست.»