شرکت‌های کوچک؛ برندگان بزرگ

دیوید اسمیث

تحلیلگر گاردین
کارشناسان آمریکایی هشدار داده‌اند، شرکت‌های آمریکایی باید ریسک از دست دادن فرصت طلایی در ایران را بپذیرند. این در حالی است که روسا و مدیران اجرایی شرکت‌های اروپایی با عجله در حال استفاده از فرصت طلایی سرمایه‌گذاری در ایران هستند. شرکت‌هایی از آسیا و اروپا آماده کسب‌وکار‌ در اقتصاد نوظهور ایران هستند. هرچند لغو تحریم‌های این کشور منوط به تعهد تهران درخصوص اقدامات هسته‌ای این کشور است. درست است که توافق هسته‌ای با همکاری دیپلماسی وزارت خارجه اوباما به دست آمد، اما شرکت‌های آمریکایی آخرین شرکت‌هایی هستند که از تجارت با ایران منتفع خواهند شد و تنها تحریم‌های مرتبط با پرونده هسته‌ای ایران لغو خواهد شد. باید یاد آور شد که خطر بازگشت تحریم‌ها همواره در صورت نقض تعهدات ایران وجود دارد.

گرچه شرکت‌های آمریکایی و شرکت‌های تابع آنها می‌توانند با ایران تعامل تجاری و اقتصادی داشته باشند که از دید بسیاری از سرمایه‌گذاران این کار با پیچیدگی‌ها و قوانین بسیار همراه است. با این حال، سرمایه‌گذاران آمریکایی نگران این موضوع هستند که رئیس‌جمهوری آینده آمریکا اگر از حزب جمهوری‌خواه باشد احتمالا ممکن است دیگر تعهدی به ادامه اجرای برجام نداشته باشد.

کشور‌های دیگر ایران را غول خفته می‌پندارند که با توافق به دست آمده شانس تجارت با این کشور را خواهند داشت. آدام اسمیت، کارشناس حقوق اندیشکده «شورای‌آتلانتیک» درخصوص رونق کسب‌وکار در ایران می‌گوید:« اگر به دنبال این هستید که اوضاع از چه قرار است، به فرودگاه دبی در ساعت ۸ صبح بروید. ده پرواز در روز میان تهران و دبی در جریان است و روابط تجاری در حال رونق است.» وی در ادامه می‌افزاید: «همه در حال آغاز بحث و تبادل نظر با ایران برای سرمایه‌گذاری در آن کشور هستند از شرکت‌های کوچک گرفته تا شرکت‌های متوسط و بزرگ». سرمایه‌گذاران،درخصوص تجربیات خود پیرامون سفر اخیر خود به ایران درحضور «آدام اسمیت» می‌آیند و تعریف می‌کنند.

اسمیت درخصوص اقتصاد ایران این نکته را اشاره می‌کند که این کشور، سال‌ها منزوی بوده است و می‌افزاید:« اما من بر این گمانم که برای فهم این موضوع که اوضاع از چه قرار است باید با ناهماهنگی‌ها و ناپایداری‌های این کشور کنار بیایید. این در حالی است که از سوی دیگر، هیجان ملموسی را نیز در ایران احساس می‌کنید.»

اسمیت تاکید کرد: «شرکت‌های بسیاری سوال‌هایی درخصوص ایران دارند از قبیل اینکه بانک‌ها چه کار می‌کنند؟ بیمه گر چه کار می‌کند؟ سرمایه‌گذار چه تفکری دارد؟ این سوالات در واقع از نگرانی‌های سرمایه‌گذاران است.»

آمریکایی‌ها به نحو مشخصی از عدم امکان سرمایه‌گذاری در ایران ناراحت هستند و یک فعال ایرانی در آمریکا می‌گوید: «هر زمانی که با آمریکایی‌ها صحبت می‌کنید با بدبینی می‌گویند که احتمالا امکان سرمایه‌گذاری در ایران برای آنها وجود ندارد.» آمریکایی‌هایی که به ایران سفر می‌کنند، می‌گویند که برخلاف آنچه پیش از آن تصور می‌کردند شگفت‌زده شده‌اند که زندگی در ایران خوب است و فقر همگانی نیست و فروشگاه‌های زیادی در تهران و شهرستان‌های آن کشور وجود دارند.

به‌رغم دیدار اوایل سال جاری حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران از نیویورک و تلاش او برای متقاعد کردن مدیران ارشد آمریکایی در این باره که درهای ایران به روی سرمایه‌گذاران خارجی باز شده و انتشار این خبر که یک محموله از اورانیوم با غنای پایین به روسیه انتقال یافته است با این حال، دولت آمریکا کماکان مصمم است که تحریم‌های مرتبط با مسائلی چون حقوق بشر یا مسائل موشکی را علیه ایران حفظ کند.

محدودیت‌ها بیشتر از جانب آمریکا است. گمان می‌شود که جهان بیش از آنکه به ایران نگاه کند در حال تماشای واکنش‌ها در آمریکا است. در ایران نگاه‌ها خوش‌بینانه است، زمانی که به تهران می‌روید پیدا کردن یک اتاق در هتل نیز غیرممکن است. وضعیت در شهرستان‌ها هم همین‌گونه است.

در حالی که کنگره آمریکا همچنان به توافق هسته‌ای به دست آمده حمله می‌کند، شرکت‌های آسیایی و اروپایی در زمینه مراودات تجاری با ایران از محدودیت کمتری برخوردار هستند. وزیر دارایی بریتانیا، جورج ازبورن اعلام کرده است که تجار بریتانیایی را سال آینده به تهران خواهد آورد. گلنمور ترنیر هاروی، تحلیلگر بریتانیایی که در هیات تجاری بریتانیا درماه اکتبر به تهران سفر کرد، گفت: « هیات تجاری بریتانیا جزو آخرین هیات‌های تجاری بود که به ایران سفر کرد. در نتیجه کشور‌های دیگر از ما جلو تر بودند.» وی در ادامه می‌افزاید: «آمریکایی‌ها در حال حاضر در انتهای صف هستند. همان‌طور که همیشه این‌گونه اتفاق‌ها می‌افتد سیاست‌مداران، راه تجار را سخت می‌کنند. »

ایران با جمعیتی ۸۰ میلیون نفری به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای نوظهور دنیا مطرح می‌شود. برخلاف ذخایر بسیار نفت و گاز ایران شرکت‌های آمریکایی با احتیاط با ایران مراوده تجاری انجام می‌دهند. مدیر شرکت نفتی بین‌المللی « اس وی بی» درخصوص شرکت‌های آمریکایی می‌گوید: «من واقعا نمی‌توانم تصور کنم که در سال ۲۰۱۶ هیچ غول نفتی آمریکایی به ایران نرود.»

وی در ادامه اشاره می‌کند که یکی دیگر از دلایل عدم سرمایه‌گذاری قابل توجه شرکت‌های آمریکایی در ایران موضوع امنیت است و تصریح می‌کند: «برای شرکت‌های آمریکایی بسیار مهم است که امنیت در ایران تضمین شود. حتی اگر تمام تحریم‌ها نیز برداشته شود. شما اگر برای مثال، کارمند شرکت اکسون موبیل باشید، برای اعزام به ایران باید از وضعیت امنیتی و حفاظت از خود و سایر پرسنل آمریکایی مطمئن باشید. تنها راه حل برای این موضوع، عادی‌سازی روابط بین دو کشور است». اما جمعیت جوان ایران، دسترسی بسیار به اینترنت و وجود مصرف‌کنندگان بسیار از طبقه متوسط، عوامل موثری برای بنگاه‌هایی که به سرمایه کمتر نیاز دارند، هستند. جف فورمن رئیس هیات مدیره بستنی‌سازی «بناند جری» می‌گوید: «این صرفا یک گمانه‌زنی است؛ اما به باور من شرکت‌هایی که نیاز کمتری به سرمایه‌گذاری دارند، احتمالا با ریسک کمتری برای سرمایه‌گذاری در ایران مواجه هستند و همچنین برندهایی مانند استارباکس و مک دونالد با ریسک کمتری مواجه هستند تا ساخت یک هتل در این کشور.» سخنگویان هتل هیلتون و فروشگاه‌های مک‌دونالد و استارباکس از پاسخگویی به پرسش‌ها درباره امکان سرمایه‌گذاری در ایران سرباز زده‌اند.

اما هر کس سرمایه‌گذاری در ایران را فرصت طلایی نمی‌پندارد. برای مثال، ایران در مقایسه با کوبا شانس کمتری درخصوص مراده با آمریکا دارد؛ چرا که کوبا از نظر جغرافیایی به آمریکا نزدیک‌تر است. کنث کاتزمن، کارشناس در امور خاورمیانه به شورای آتلانتیک گفت: «مشکل این است که اقتصاد آمریکا ۱۷ تریلیون دلاری است. اقتصاد اروپا هم ۱۴ تریلیون دلاری است، اما هیچ شرکت آمریکایی اجازه تجارت با ایران را ندارد. تحریم‌های شرکت‌های آمریکایی درخصوص ایران همچنان پا برجا مانده است و به جز شرکت‌های نفتی، شرکت‌های آمریکایی با ایران روابط تجاری عمیقی ندارند.» وی در در ادامه می‌افزاید: « تجارت با ایران به اندازه‌ای بزرگ نیست که بتوان ریسک آن را پذیرفت. ایران بسیار دور و ناآشنا است و در میان مدیران شرکت ها، تردیدهای زیادی در باره این کشور وجود دارد.»