مارپیچ تحریم‌های بانکی

تام کیتینگ

مشاور سرمایه‌گذاری اسبق جی پی مورگان

موعد لغو تحریم‌های ایران به سرعت در حال نزدیک شدن است. اما موسسات مالی که به دنبال کمک به مشتریانی هستند که قصد بهره‌مندی از گشایش بازار ایران را دارند، با مسیری پر پیچ و خم مواجهند.

شرکت‌های صنعتی امیدوارند با دسترسی مجدد به صنعت پرسود نفت و گاز ایران و جمعیت ۸۰ میلیون نفری مشتاق این کشور، سود خوبی نصیب خود کنند. همچنین، بانک‌های خارجی نیز علاقه‌مندند روابط خود با بانک‌های ایرانی را احیا کنند.

ارتباطات در زمینه تامین مالی مبادلات تجاری باید مجددا برقرار شود، وام‌های تامین مالی پروژه‌ها باید مورد توافق قرار گیرد و وام‌های ساخت و ساز نیز باید مورد مذاکره قرار گیرد. باید این نکته را به‌خاطر داشت که بدون تامین مالی، احیای اقتصاد ایران آن‌گونه که بسیاری امیدوارند عملی نخواهد شد.

از طرفی دیگر، اتحادیه اروپا در تاریخ ۱۸ اکتبر قانونی را به تصویب رساند که بر اساس آن اجازه داده می‌شود تحریم‌ها علیه ایران از جمله تحریم مربوط به سوئیفت لغو شود. سوئیفت اعلام کرد؛ بانک‌هایی که در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران تحریم هستند بعد از طی شدن اقدامات هسته‌ای ایران به‌صورت اتوماتیک به سیستم سوئیفت متصل خواهند شد. سوئیفت همچنین گفته است که بانک‌هایی که خارج از چارچوب تحریم‌های هسته‌ای تحت دیگر تحریم‌ها قرار دارند همچنان از طرف سوئیفت، تحریم باقی خواهند ماند.

سوئیفت به زودی مجددا ارتباط خود با بانک‌های ایرانی را برقرار خواهد ساخت و این موضوع از نظر تئوری مشکلی ندارد.

اما به رغم نیت مثبت و لغو ظاهری موانع تجارت و حتی اگر خاطره جریمه بانک‌ها به دلیل همکاری با ایران به فراموشی سپرده شود. یک موضوع اساسی همچنان باقی است. یک کارگروه مالی که وضعیت کشورها در زمینه مبارزه با پولشویی، مقابله با تامین مالی تروریسم را مورد ارزیابی قرار می‌دهد، ایران را در زمره پرریسک‌ترین کشورها قرار داده است. این کارگروه در نشست ماه گذشته خود در پاریس یک بار دیگر خاطرنشان کرد که همچنان به‌صورت ویژه و استثنایی نگران کوتاهی ایران در مورد مقابله با ریسک‌های مربوط به تامین مالی تروریسم و تهدیدات جدی متوجه سیستم مالی بین‌المللی است.

بانک‌هایی که در اندیشه برقراری ارتباط مجدد با سیستم مالی ایران هستند، باوجود چراغ سبز حاصل از برنامه اقدام مشترک، همچنان باید بیشترین احتیاط ممکن را به خرج دهد. رتبه ایران از نظر سازمان بین‌المللی شفافیت از نظر شاخص فساد، ۱۳۶ است و این کشور از نظر شاخص سهولت کسب‌وکار که توسط بانک جهانی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد در رتبه ۱۱۸ قرار دارد. بنابراین برقراری ارتباط مجدد بین ایران و سیستم مالی جهانی نیازمند اقداماتی بیش از اجرایی شدن برنامه اقدام مشترک است.

سامانه سوئیفت، خدمات بین‌المللی تراکنش‌های مالی، دریافت و پرداخت را میان ۹۷۰۰ بانک از ۲۰۹ کشور جهان برقرار می‌کند. در پی اشتیاق شرکت‌های غربی برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و سایر بخش‌های اقتصاد ایران، دولت اوباما به‌طور محرمانه به دولت‌های خارجی و بانک‌های آمریکایی هشدار داد تا زمانی که تهران به‌طور کامل به مفاد توافق هسته‌ای ژوییه عمل نکند، تحریم‌های این کشور همچنان به قوت خود باقی خواهند ماند.

همچنین، منابع دیپلماتیک و دولتی اعلام کردند: «وزارت خارجه آمریکا اخیرا پیامی را به سفارتخانه‌ها در سراسر جهان مخابره کرده است تا تاکید کند تحریم‌ها علیه ایران به قوت خود باقی مانده‌اند.» در این پیام تاکید شده است تا زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌طور کامل پایبندی ایران به مفاد توافق هسته‌ای را تایید نکرده است، تحریم‌ها علیه این کشور برداشته نخواهند شد. زمان برداشته شدن لایه‌های تحریم‌های غربی هنوز معلوم نیست، اما کارشناسان اظهار کرده‌اند اگر تایید شود تهران به تعهداتش عمل کرده است، بعضی از مبادلات مالی بین‌المللی با ایران در سال آینده میلادی امکان پذیر خواهد شد.قانون آمریکا به دولت این کشور اجازه می‌دهد با هدف گرفتن موسسات مالی در کشورهایی که با شرکت ملی نفت ایران یا زیرمجموعه‌های این شرکت همکاری دارند، تحریم‌ها را اجرا کند.

شرکت‌هایی که این تحریم‌ها را نقض کنند با جریمه، بلوکه شدن دارایی و محروم شدن از دسترسی به سیستم بانکی آمریکا روبه‌رو هستند.

آمریکا در سال ۲۰۱۴ بانک فرانسوی بی ان پی پاریبا را که تحریم‌ها علیه سودان، کوبا و ایران را نقض کرده بود به پرداخت حدود ۹ میلیارد دلار جریمه محکوم کرد.برنامه جامع اقدام مشترک که در ۱۴ ژوییه میان ایران و ۶ قدرت جهان ازجمله آمریکا امضا شد، در ازای برداشته شدن تحریم‌ها، محدودیت‌هایی را برای برنامه هسته‌ای ایران تعیین کرده است.

همچنین، انتظار می‌رود برداشته شدن تحریم‌ها به رشد اقتصادی قوی‌تر ایران کمک کند. از زمان امضای توافق هسته‌ای در سه ماه گذشته، هیات‌های تجاری تحت ریاست دولتمردان اقتصادهای بزرگ دنیا از جمله آلمان، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، اتریش و هند به تهران سفر کرده‌اند تا درباره فرصت‌های تجاری بیشتر با ایران گفت‌وگو کنند.

همچنین شماری از بزرگترین شرکت‌های نفتی جهان از جمله رویال داچ شل، توتال فرانسه و انی ایتالیا مذاکرات سطح بالایی با مقامات بخش انرژی ایران به منظور توسعه ذخایر نفتی و گازی این کشور داشته‌اند. علاوه بر این پیام، مقامات آمریکایی اخیرا میزگردی با مدیران صنعت نفت و بانکداران در واشنگتن و نیویورک برگزار کرده‌اند تا تاکید کنند تحریم‌ها علیه ایران همچنان حفظ شده‌اند.