نقشه راه آینده سرمایه‌گذاری

کریس ویفر

مشاور سرمایه‌گذاری

توافق بسیار خوبی در خصوص فرصت‌های پیش رو برای سرمایه‌گذاران استراتژیک و پورتفولیو در دوران ایران پساتحریم صورت گرفته است. هیچ شکی نیست که ایران با ۸۰ میلیون جمعیت، سومین دارنده ذخایر بزرگ نفتی جهان و دومین دارنده ذخایر بزرگ گاز، پتانسیل بالایی برای رشد دارد. انتظار می‌رود که تولید ناخالص این کشور به ۴۳۰ میلیارد دلار تا انتهای سال ۹۴ برسد. البته این کشور می‌تواند در طول ۷ سال به دو برابر این مقدار دست یابد، اما باید توجه داشت این در صورتی است که تحریم‌ها برداشته شود. با این وجود باید گفت که سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار در این کشور با کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی متفاوت است.

اولین نکته‌ای که باید در نظر داشت این است که باوجود سال‌ها تحریم در ایران، اقتصاد و کسب‌وکار این کشور توسعه یافته است، هرچند این پیشرفت‌ها با سرعتی ملایم صورت گرفته است. این به این معنا است که ساختارها به گونه‌ای است که سرمایه‌گذار خارجی باید تلاش کند که با این اوضاع کنار بیاید.

فرصت‌های تجارت با ساختارهای کنترل‌کننده موجود به نظر می‌رسد که بیشتر خواهد شد. اکثر بخش‌های اقتصادی و بسیاری از صنایع مهم، ناکارآ و توسعه نیافته است. این مساله به خصوص وقتی که با همتایان غربی مقایسه می‌شود نمود پیدا می‌کند که این موضوع نیز به خاطر تحریم‌هایی بود که به ایران تحمیل شد و ایران از فناوری مدرن و مدیریت کارآمد به دور بود. دولت ایران بیشتر به دنبال سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت‌های غربی است تا اینکه مانع از فعالیت آنها شود، اما مشکل اینجا است که برای سرمایه‌گذاران خارجی راهنمایی وجود ندارد تا با ساختار‌های اقتصادی کشور آشنا شوند.

بخش مصرف در لیست فعالیت‌های اقتصادی ایران جایگاهی والا و پتانسیل رشد بسیار دارد. سوپرمارکت‌ها و ‌هایپرمارکت‌ها برای مثال در بخش خرده فروشی غذایی ۵/ ۴ درصد سهم دارند، اما اگر در خیابان‌های تهران قدم بزنید، اسم رستوران‌های مشابه رستوران‌های آمریکایی را می‌بینید مانند مش دونالد. این موضوع در خصوص بسیاری از محصولات دیگر نیز صدق می‌کند. از طرفی دیگر، تجارت الکترونیکی در ایران نیز به خوبی جا افتاده است و مانند پی پال و ای بی‌کار می‌کند به‌گونه‌ای که اگر برند جدیدی بیاید آن را از سر راه بر می‌دارند.

برای سرمایه‌گذاران خارجی، ایران با مشکلاتی که مربوط به اقتصادهای پیشرو یا در حال توسعه است دست و پنجه نرم می‌کند. بر اساس آخرین رده‌بندی بانک جهانی از محیط کسب‌وکار، ایران در رتبه ۱۱۸ قرار دارد که نشان از سختی‌های تجارت در این کشور دارد. به دلیل وجود تحریم‌ها، ارزش ریال در برابر دلار تضعیف شد. این در حالی است که بانک مرکزی نرخ سود بانکی ۲۰ درصد را تصویب کرد. اما نکته دلگرم‌کننده برای سرمایه‌گذاران این است که دولت از سرمایه‌گذاری خارجی و کسب‌و‌کار حمایت می‌کند. اگر تحریم‌ها برداشته شود ایران در انتظار رشد ۵/ ۴ درصدی در تولید ناخالص داخلی خود است که اگر چنین شود سیل سرمایه‌گذاران به ایران روانه می‌شود. همچنین خوش‌بینی سرمایه‌گذاران محقق و ریسک بازگشت تحریم‌ها کم می‌شود هرچند سرمایه‌گذاران باید توجه کنند که در کدام بخش و با چه سرمایه‌گذاری شراکت می‌کنند.

اما این توافق چه تاثیری بر بازار نفت خواهد داشت؟ از یک جهت تا پایان سال ۲۰۱۶ تقریبا این اجماع وجود دارد که ایران تا آن تاریخ می‌تواند روزانه ۴۰۰ هزار بشکه بر تولید نفت خود بیفزاید. افزون بر این، چنانکه سازمان اطلاعات انرژی در آمریکا برآورد کرده است، تولید بیش از این میزان، تا تاریخ یادشده، به دلیل اشباع بازار، خریدار نخواهد داشت.

با این حال، بازار نفت در درازمدت، وضعیت بهتری خواهد داشت. برخی تحلیل‌ها پیش‌بینی کرده‌اند که تحریم‌های غیرهسته‌ای ایالات متحده، جلوی سرمایه‌گذاری شرکت‌های نفتی در ایران را بگیرد، اما در عمل، متغیرهایی وجود دارد که ممکن است شرایط را جور دیگری رقم بزند.

متغیر دیگری که شرایط را تغییر داده، سیاست‌های خارجی ایران است. تهران به یک بازیگر فعال در سوریه تبدیل شده است و دست‌کم آمریکا و اروپا از نقش فعال‌تر ایران در منطقه استقبال خواهند کرد؛ به ویژه آنکه این فعالیت به معنای همکاری برای استقرار نظم در مناطقی باشد که به شدت بی‌ثبات هستند اما تمایل به گشایش در بازار نفت، تنها به ایران محدود نیست و شرکت‌های بزرگ نفتی در جهان نیز به این کشور به عنوان نقطه امیدی برای دسترسی به منابع گسترده زیرزمینی می‌نگرند. میدان‌های نفتی ایران شناخته شده هستند و توسعه آنها هزینه زیادی نمی‌خواهد. همچنین، ایران نسبت به بسیاری از سرزمین‌های تولیدکننده نفت، کشوری منظم و امن است. این یعنی، ایران سرزمینی آرمانی برای شرکت‌های نفتی خواهد بود؛ به ویژه این موضوع در مورد غول‌های نفت جهان که برای تولید در منابع جدید با مشکل رو‌به‌رو هستند، صدق می‌کند.

این درست است که بسیاری از شرکت‌های بزرگ جهان به دلیل فعالیت در آمریکا، تمایل ندارند از سوی واشنگتن تحریم شوند؛ اما واقعیت دیگر این است که شرکت‌های آمریکایی هم نمی‌خواهند همه عرصه رقابت در ایران را به رقیبان خارجی خود واگذار کنند. در شرایطی که آرامش سیاسی برقرار باشد، طبیعی است که شرکت‌های بزرگ آمریکایی برای لغو تحریم‌ها روی دولت خود فشار می‌آورند. طبق نظر کارشناسان، پیش‌بینی می‌شود که سرمایه‌گذاری روی صنایع نفتی ایران، در سال جدید میلادی آغاز شود. همچنین اگر شرایط عادی باشد، تولید ۵/ ۴ یا حتی ۵ میلیون بشکه نفت در روز در سال ۲۰۱۸ منطقی خواهد بود.