مسیر سرمایه‌ها در پساتحریم

صندوق بین‌المللی پول

تا پیش از سال ۲۰۱۱، به‌طور متوسط سالانه ۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی به‌صورت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید به اقتصاد ایران وارد می‌شد. بخش استخراج نفت وگاز و تولید دو بخش عمده‌ای بودند که عمده این سرمایه‌ها را دریافت می‌کردند. از این میان، صنایع نفت و گاز بیش از نیمی از سرمایه‌گذاری خارجی وارد شده را به خود اختصاص می‌دادند و پس از آنها، بخش‌های فلزات و تولید در جایگاه بعدی قرار داشتند. تشدید تحریم‌های بین‌المللی، بر سرمایه وارد شده به ایران و به ویژه در صنعت نفت تبعات منفی داشته است. با وجود افت شدید سرمایه وارد شده به ایران پس از بحران مالی ۲۰۰۸، ایران در سال ۲۰۱۰ حدود ۴ میلیارد دلار عمدتا برای بخش‌های تولید و نفت خود دریافت کرد. تخمین‌ها حاکی از آن است که ورود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جهت پروژه‌های جدید به ایران پس از تشدید تحریم‌ها در سال۲۰۱۲ کلا متوقف شدند و در ۲۰۱۵ اندکی از سرگرفته شدند.

افت سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر از همه‌چیز به صنعت نفت آسیب رساند زیرا تحریم‌ها مانع دسترسی ایران به فناوری، دانش فنی و سرمایه‌گذاری شدند. ظرفیت تولید میدان‌های نفت و گاز محدود شد. تخمین‌های کلی نشان می‌دهند که پس از تشدید تحریم‌ها در ایران میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در آن بخش را از دست داد چون شرکت‌های بین‌المللی از برخی پروژه‌های ایران خارج شدند و از سرمایه‌گذاری بیشتر خودداری ورزیده یا سرمایه‌گذاری‌های موجود خود را به شرکت‌های دیگر فروختند. ایران برای توسعه میادین نفتی خود به شرکت‌های داخلی و تعداد محدودی شرکت آسیایی متکی شد. شرکت‌های چینی و روسی تنها شرکت‌هایی بودند که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در توسعه میادین نفتی شرکت کردند، اما این کشورها به‌خاطر محدودیت‌های موجود در تجارت با ایران سرمایه‌گذاری خود را کاهش دادند.

چه کشورهایی در منطقه علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری مستقیم در ایران هستند؟

در بخشی از گزارش ماه اکتبر صندوق بین‌المللی پول اثر لغو تحریم‌ها بر سرمایه‌گذاری مستقیم کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بررسی شده است و بر این اساس پیش بینی می‌شود قطر و امارات بیش از سایر کشورهای منطقه در ایران سرمایه‌گذاری کنند. برای قطر فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز ایجاد می‌شود و امارات نیز مایل است در برخی صنایع کوچک سرمایه‌گذاری کند. همچنین اشاره شده است که ایران نیز در کشورهای عراق، آذربایجان و ارمنستان بیشتر سرمایه‌گذاری کند.