مشارکت مردم در مدیریت منابع طبیعی

مسعود منصور

معاون حفاظت و اراضی سازمان جنگل‎ها، مراتع و آبخیزداری

نخستین گام در حل موضوع آن است که تعریف واحدی برای زمین‌خواری ارائه دهیم که همه دستگاه‌ها روی آن اجماع داشته باشند. بخشی از اراضی ملی یا دولتی به صورت غیر قانونی تصرف و ساخت‌و‌ساز در آنها می‌شود که در آن دو حالت ممکن است. حالت اول در مورد اراضی زراعی و باغی که اجازه تغییر کاربری در آن وجود ندارد و آنها را بدون انجام فرآیندهای قانونی تبدیل می‌کنند؛ اما در اراضی ملی و دولتی نیز این اتفاق می‌افتد. در اینجا ما نیاز به بحث قانونی داریم؛ اما در برخی موارد تعارضاتی داریم که ضرورت تنقیح قوانین یک امر ضروری به نظر می‌رسد.

هرجایی که تصرف غیر مجاز داشته باشیم و اگر به یک متصرف مراجعه کنیم یک مجوز از یک دستگاه دارد علتش این است که مقررات آن دستگاه احتمالا بدون توجه به قوانین به او این اجازه را داده است یا اینکه خدای نکرده تخلفی در دستگاه صورت گرفته و مجوز را داده است. قوانین باید با هم هماهنگی داشته باشند. تنقیح قوانین، برنامه‌ریزی و هماهنگی دستگاه‌ها، توجه به ارزیابی محیط زیستی برای اجرای کارها و مراجعی که واگذار می‌کنند باید مد نظر قرار گیرند. مجموعه قوانین اراضی ملی و دولتی ما نسبت به قبل از انقلاب سه برابر شده است و این امر مثبتی نیست، چون احتمال تعارض قوانین پیش‌می‌آید. با تقویت دستگاه‌های مجری و حاکمیتی مثل سازمان جنگل‌ها اقدام به موقع ما و دستگاه قضایی در خصوص صدور رای می‌تواند در مبارزه با زمین‌خواری کمک کند.

سال‌ها است روی بحث زمین‌خواری آسیب‌شناسی شده است.در آخرین مورد، ۵۴ مورد آسیب و راهکار به‌وسیله همه دستگاه‌ها با محوریت حوزه معاونت اول ریاست‌جمهوری شناسایی شد. علت این است که دستگاه‌های متعددی باید این مشکل را حل کنند یکی از راه‌های مبارزه با زمین‌خواری اجرای طرح «کاداستر» است که یکی از راه‌های مبارزه با جعل سند به شمار می‌رود. چون اگر بخشی از عرصه ملی در سامانه کاداستر ثبت شود دیگر امکان اخذ سند از سوی سودجویان وجود ندارد. بنابر این باید منابع مالی را تامین کرد تا قانون کاداستر انجام شود.

در محورهایی که باعث کاهش یا حذف زمین‌خواری می‌شود در سال ۹۴ بیشتر از عملکرد سال ۹۰ تا ۹۳ در محورهای کاهش زمین‌خواری کارشده است.

ما اکنون ۷/ ۶ میلیون تا ۸ میلیون سند کاداستر داریم، اما هدف‌گذاری روی ۳۰ میلیون هکتار است. بحث دیگر «بانک جامع زمین» است؛ نبود اطلاعات باعث زمین‌خواری می‌شود این بانک جامع وضعیت یک عرصه را در وضعیت موجودش که احیانا تخلفی صورت گیرد و رای صادر شده از سوی مرجع قضایی همه را رصد می‌کند. این بانک تدوین شده و به همه استان‌ها ابلاغ شده است. ورود اطلاعات به این سامانه از بهمن ماه صورت گرفته و در حال کامل شدن است، این بانک امسال به بهره‌برداری رسیده اطلاعات آن در حال تکمیل است موضوع دیگر در مبارزه با زمین‌خواری «کمربند حفاظتی» است، ایجاد یک حائل سبز روی اراضی است که مرز ملی و غیرملی را مشخص می‌کند. نکته آخر در مورد «حفاظت مشارکتی» است بدون مشارکت مردم حفاظت از اراضی ممکن نیست امسال عرصه‌های منابع طبیعی در قالب قراردادهای مشارکتی در اختیار مردم قرار می‌گیرد.

بسته دیگر وظیفه ای است که بحث حفاظت و جلوگیری از تخریب و تصرف، پیشگیری از حریق و اطفا به مردم واگذار می‌شود. اگر ما حفاظت را به مردم بدهیم ضمن اینکه انگیزه برای مشارکت بیشتر می‌شود، بخشی از مشکلات هم جبران می‌شود.