با طولانی شدن دوران رکود در بازار ساخت‌و‌ساز و معاملات خرید و فروش مسکن، صاحب‌نظران اقتصاد مسکن و تحلیلگران بازار سرمایه، احیای سنت قدیمی و شرعی وقف را به شیوه‌ای جدید، به عنوان یکی از روش‌های تامین مالی در حوزه مسکن به خصوص مسکن اقشار کم درآمد، مورد تاکید قرار داده‌اند.

موضوع وقف یا حبس مال خیرین در بازار املاک و استفاده از منافع آن به منظور پاسخ به نیازهای سکونتی، از سال‌های دور یکی از روش‌های کمک به تامین مسکن یا احداث زیربناهای عمومی مورد نیاز جامعه بوده است. این در حالی است که طی سال‌های اخیر، با افزایش قیمت زمین و کاهش چشمگیر توان خرید زمین‌های مسکونی، نقش این سنت شرعی در مناسبات اقتصادی به خصوص در عرصه تامین زمین و مسکن برای گروه‌های نیازمند به حداقل ممکن رسیده است.

اکنون روش واگذاری مستقیم زمین و املاک وقفی (واحدهای مسکونی وقفی) به نیازمندان و متقاضیان این دسته از املاک تقریبا به طور کلی منسوخ شده است که این موضوع در کلان‌شهرها به دلیل محدودیت زمین بیش از سایر نواحی مشهود است.

اما اخیرا، کارشناسان بازار سرمایه و فعالان حوزه وقف کشور در تعاملی مشترک برنامه احیای سنت وقف در تامین مالی مسکن و سایر حوزه‌های اقتصادی مورد نیاز برای مناطق مختلف را در دستور کار خود قرار داده‌اند.

در این زمینه طراحی دو ابزار نوین برای هدایت این سنت شرعی به کانال نیازمندی‌های اقتصادی، با تکیه بر توان مالی خیرین و با همکاری این دو گروه برنامه‌ریزی شده که یکی از این ابزارها از حدود یک و نیم سال پیش از سوی سازمان اوقاف و امور خیریه و با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار عملیاتی شده است.

ورود سنت وقف به بازار سرمایه با توجه به تحولات و مناسبات اقتصادی و از آنجا که دیگر امکان تامین زمین و مسکن به شیوه‌های قدیمی به واسطه نهاد وقف به حداقل رسیده است، راهکاری است که هم‌اکنون مورد توجه این نهاد و متولیان بازار سرمایه قرار گرفته است.

بر این اساس، «انتشار اوراق وقف» پس از نیازسنجی‌های اقتصادی و تعریف پروژه یا پروژه‌های مورد نظر و سپس عرضه آن از طریق بازار سرمایه، راهکاری است که طی یک سال و نیم گذشته در چند مورد به مرحله اجرا درآمده است و توسعه آن هم‌اکنون در این دو نهاد در دست بررسی است.

تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری وقف، یکی دیگر از ابزارهایی است که کارشناسان در دو حوزه وقف و بازار سرمایه بر آن تاکید دارند و شنیده‌ها حاکی است هم‌اکنون متولیان وقف و بازار سرمایه آن را در دستور کار خود قرار داده‌اند. با تاسیس این صندوق، در شرایطی که امکان واگذاری زمین و مسکن وقفی به روش‌های سنتی به شدت کاهش پیدا کرده است، واقفان می‌توانند با خرید یونیت‌های سرمایه‌ای، منابع مالی مورد نیاز برای تامین بخشی از مسکن مورد نیاز اقشار نیازمند جامعه را فراهم کنند.

کارشناسان بازار مسکن و صاحب‌نظران بازار سرمایه معتقدند هم اکنون نهاد وقف از امکانات و املاکی برخوردار است که به پشتوانه آنها از طریق بازار سرمایه می‌تواند بازوی خوبی برای کمک به دولت برای تامین مالی مسکن اقشار نیازمند باشد.

این در حالی است که هم اکنون برخی موقوفات به دلیل عدم برخورداری از توان مالی، قدرت بازسازی و تبدیل به مکان‌های عمومی یا واحدهای مسکونی مورد نیاز جامعه را ندارند.