امیدهای اندک در بازار نفت

برانی کریشنان

منبع: خبرگزاری رویترز

بازار نفت چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای برای تولیدکنندگان این ماده خام ندارد. طی بیش از یک‌سال اخیر، عواملی نظیر افزایش ارزش دلار، رشد عرضه به‌ویژه از سوی برخی اعضای اوپک،‌ ضعف اقتصاد جهان و تاکید اوپک بر حفظ سقف تولید سبب شده قیمت‌ها بیش از ۶۰ درصد کاهش یابد و تداوم شرایط ماه‌های اخیر در ماه‌های آینده، افق بازار را تیره کرده است.

هفته گذشته وضعیت بازار نفت بدتر شد. بانک مرکزی چین که طی سال جاری میلادی تاکنون سه بار نرخ‌های بهره را کاهش داده با هدف کمک به صادرات، ارزش یوآن در برابر دلار را کاهش داد. این اقدام هراس از وخیم بودن شرایط اقتصادی در این کشور را بیشتر کرده است. نرخ رشد اقتصاد چین که دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت خام پس از آمریکا است، طی چند فصل اخیر پایین‌ترین میزان در بیش از دو دهه اخیر بوده و دولت برای امسال نرخ ۷ درصد را برای رشد اقتصاد تعیین کرده است.

هدف تلاش‌های دولت و بانک مرکزی چین طی ماه‌های اخیر، کمک به تحقق این نرخ رشد بوده است. هفته قبل هنگامی که بانک مرکزی چین به شکلی کاملا غیرمنتظره ترتیبی داد تا ارزش یوآن در برابر دلار بیش از ۳ درصد کاهش یابد، این باور در بین سرمایه‌گذاران پدید آمد که تلاش‌های ماه‌های اخیر نتوانسته به رونق اقتصاد منجر شود و مشخص نیست شرایط در آینده بهتر خواهد شد یا نه. به این ترتیب بازار مواد خام از جمله نفت دچار شوک شد و شاهد کاهش قیمت‌ها بودیم. پیش‌بینی شده شرایط در اقتصاد چین امسال خیلی بهتر از ماه‌های اخیر نباشد در نتیجه بازار نفت از جهت تقاضای چین برای نفت، حمایت نخواهد شد.

هفته گذشته اوپک در گزارش ماهانه خود، پیش‌بینی تقاضا برای نفت در جهان در سال جاری میلادی را ۹۰ هزار بشکه افزایش داد و اعلام کرد امسال تقاضا برای نفت در جهان ۳۸/ ۱ میلیون بشکه افزایش خواهد یافت. برخی اعضای اوپک معتقدند نیازی به کاهش تولید نیست، زیرا افزایش تقاضا به رشد قیمت‌ها منجر خواهد شد.

عامل دیگر موثر بر قیمت نفت که سبب افول قیمت آن شده و پایا خواهد بود، افزایش ارزش دلار در اثر محدود شدن سیاست‌های حمایتی بانک مرکزی آمریکا و پیش‌بینی اقدام این نهاد در افزایش نرخ‌های بهره در این کشور است. بانک مرکزی آمریکا با توجه به شرایط مثبت اقتصادی به‌ویژه در بازار کار قصد دارد در آینده نزدیک و حداکثر تا پایان سال جاری، نرخ‌های بهره را بالا ببرد و این اقدام به افزایش ارزش دلار منجر خواهد شد. پیش‌بینی محدود شدن سیاست‌های حمایتی بانک مرکزی آمریکا، سبب شده شاخص دلار در سال جاری تاکنون حدود ۸ درصد رشد کند.

در هفته‌های اخیر تعداد دکل‌های نفتی در آمریکا افزایش یافته و ذخیره نفت این کشور کاهش پیدا کرده است. افزایش تعداد چاه‌های یاد شده در حالی رخ داده که قیمت نفت پایین است و این به آن معنا است که تولیدکنندگان نفت در این کشور توانسته‌اند تولید را بار دیگر سودده کنند. این تحول، فشار بر قیمت نفت را افزایش داده و بر عرضه نفت افزوده است. از سوی دیگر، کاهش ذخیره نفت در آمریکا خیلی بر قیمت‌ها موثر نبوده زیرا میزان ذخیره در بالاترین حد قرار دارد و کاهش‌های رخ داده، در تحولات بازار تاثیر پایا نخواهد داشت.

به این ترتیب افق بازار نفت به دلیل ضعف اقتصاد چین و رشد ارزش دلار، امیدوارکننده توصیف نمی‌شود. سال گذشته میلادی، در آغاز روند کاهش قیمت نفت، برخی تحلیلگران معتقد بودند کاهش قیمت‌ها به رونق اقتصاد جهان کمک خواهد کرد، اما در ماه‌های اخیر شاهد کند شدن رشد اقتصادی در مصرف‌کنندگان بزرگ این ماده خام از جمله چین و منطقه یورو بوده‌ایم. همچنین در اقتصادهای صادرکننده نفت، افول قیمت‌ها سبب کسری بودجه و افول نرخ رشد اقتصاد می‌شود. این پدیده در عربستان که بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت عضو اوپک است کاملا مشهود است و باید به این موضوع اشاره کرد که کاهش ثروت تولیدکنندگان بزرگ نفت در کشورهای در حال توسعه، از میزان سرمایه‌گذاری آنها در اقتصادهای توسعه‌یافته می‌کاهد که خود عاملی برای کاهش رونق اقتصادهای توسعه‌یافته است.

از سوی دیگر، قیمت پایین نفت سبب پایین ماندن نرخ تورم در اقتصادهای بزرگ و توسعه‌یافته شده و این وضعیت خواست دولت‌ها و بانک‌های مرکزی نیست؛ زیرا احتمال رکود اقتصادی را بیشتر می‌کند. در آمریکا نرخ تورم اکنون تقریبا نزدیک صفر است، در حالی که بانک مرکزی آمریکا نرخ هدف برای نرخ تورم را نزدیک ۲ درصد تعیین کرده است. هنگامی که قیمت‌ها تا این اندازه کند رشد می‌کنند، مصرف‌کنندگان با پیش‌بینی کاهش قیمت‌ها، از مصرف اجتناب می‌کنند و این به معنای افول تقاضا و کند شدن رشد اقتصاد است، البته بانک مرکزی می‌تواند به اجرای سیاست‌های انبساطی خود ادامه دهد.

در نهایت باید به این نکته اشاره کرد که افول قیمت نفت به کاهش سرمایه‌گذاری شرکت‌های نفتی و اخراج نیروی کار منجر می‌شود و این امر به زیان اقتصادها خواهد بود. در نتیجه نباید تصور کرد قیمت پایین نفت سبب رونق اقتصاد جهان می‌شود.

سرمایه‌گذاران در نفت باید به این موضوع توجه داشته باشند که هرگونه رشد قیمت نفت به افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در بخش اکتشاف و استخراج منجر می‌شود و رشد تولید بر فشار موجود بر قیمت‌ها خواهد افزود در نتیجه اگر وضعیت اقتصاد جهان به شکل کنونی ادامه پیدا کند دلیلی برای افزایش قیمت نفت وجود ندارد.