برندگان و بازندگان احیای اقتصاد

ایان برمر

رئیس گروه اوراسیا

درحالی‌که در آمریکا تمرکز در مورد توافق هسته‌ای ایران بر قابلیت تسلیحاتی این کشور بوده است، داستان دیگری نیز وجود دارد. تهران به‌عنوان بخشی از این توافق از دست تحریم‌های بین‌المللی خلاص می‌شود که می‌تواند اقتصادش را دوباره تجدید کند. در اینجا از ۵ آماری که به درک برندگان و بازندگان احیای اقتصاد ایران کمک می‌کند، می‌گویم.

تاثیرات اقتصادی تحریم‌ها

جدایی ایران از نظام بانکی بین‌المللی و فقدان ذخایر نفتی برای ارز ایران‌گران تمام شد تا ریال در برابر دلار از زمان تشدید تحریم‌ها در سال ۲۰۱۱ دوسوم از ارزش خود را از دست بدهد. تورم به بالای ۴۰ درصد رسید. به‌طور خاص قیمت مواد غذایی پایه و سوخت جهش داشت. تخمین زده شده که آخرین دور تحریم‌ها، تولید ناخالص داخلی را تا ۲۰ درصد پایین آورده و به رسیدن نرخ بیکاری به ۳/ ۱۰ درصد کمک کرده است.

ایران اکنون بزرگ‌ترین کشوری می‌شود که از زمان فروپاشی جماهیر شوروی به بازار جهانی می‌پیوندد. براساس برخی برآوردها، اقتصاد ایران ظرف یک‌سال ۲درصد دیگر رشد خواهد کرد تا رشد تولید ناخالص آن به بیش از ۵ درصد برسد. پس از ۱۸ ماه، رشد ایران می‌تواند به ۸ درصد برسد.

تاثیرات اجتماعی تحریم‌ها

عقب راندن تحریم‌ها همچنین می‌تواند به ایران کمک کند که بهترین‌هایش را در خانه نگه دارد. بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳، بیش از ۳۰۰ هزار ایرانی کشورشان را در جست‌وجوی فرصت‌های بهتر در خارج ترک کرده‌اند. امروز، ۲۵ درصد ایرانی‌های با تحصیلات بالاتر از کارشناسی، در کشورهای توسعه‌یافته عضو سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی زندگی می‌کنند. براساس برخی تخمین‌ها، این بالاترین سطح «فرار مغزها» در جهان است. بر اساس آمارهای بانک جهانی، اقتصاد ایران سالانه ۵۰ میلیارد دلار را به‌دلیل نگاه افراد بااستعداد به خارج از دست می‌دهد. رفع تحریم‌ها بسیاری از ایرانیان تحصیلکرده را قانع خواهد کرد شانس خود را در خانه بیازمایند.

بازگشت ایران به بازارهای نفت

ایران چهارمین ذخایر بزرگ ثابت شده نفت را در جهان دارد که میزان آن ۸/ ۱۵۷ میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود. این میزان برای تامین نفت ۴۰ سال چین کافی است. ایران همین حالا هم در روز ۸/ ۲ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند. مجمع بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند که پایان تحریم‌ها به ایران اجازه خواهد داد تولید خود را ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد. بازگشت نفت ایران به بازار جهانی می‌تواند پیش‌بینی‌های قیمتی سال ۲۰۱۶ را دستخوش تغییرات ۵ تا ۱۵ دلاری در هر بشکه کند. این برای مصرف‌کنندگان نفت خبری خوب و برای عربستان سعودی خبری بد است. عربستان در سال‌های پیش رو سهم قابل توجهی از بازار را از دست خواهد داد چراکه هم ایران و هم عراق تولید و صادرات خود را افزایش می‌دهند.

برندگان خارجی

با ورود دوباره ایران به اقتصاد جهان، بازار مصرف ۵/ ۷۸ میلیون نفری آن‌که دومین بازار بزرگ خاورمیانه پس از مصر است، علاقه فراوان بین‌المللی را جلب خواهد کرد. ترکیه، امارات متحده عربی و عمان اولین منافع را از تجارت و سرمایه‌گذاری کسب خواهند کرد. همچنین شرکت‌های نفتی بین‌المللی در صف کسب درآمد خواهند بود. تهران همین حالا در جریان فرآیند محکم کردن ۱۰۰ میلیارد دلار قرارداد جدید انرژی با شرکت‌های غربی است. ایران به هر کمکی نیاز خواهد داشت تا بخش انرژی خود را با حدود ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری ارتقا دهد.اما بخش‌های دیگر نیز ذی‌نفع خواهند بود. در سال ۲۰۱۴، شرکت‌های منتخب پزشکی مجوز تجارت با ایران را به دلایل انسان‌دوستانه دریافت کردند، اما آخرین دور تحریم‌ها صادرات آنها به ایران را تا ۵۰ درصد کاهش داد.

به علاوه، وزیر حمل و نقل ایران اعلام کرده که این کشور در ۱۰ سال آینده نیاز به ۴۰۰ هواپیما خواهد داشت که برای شرکت‌هایی مانند ایرباس و بوئینگ به معنای درآمد بالقوه دست کم ۲۰ میلیارد دلاری است.چین، روسیه و فرانسه نیز احتمالا از احیای اقتصاد ایران نفع خواهند برد. تمام این کشورها برای کسب‌وکار در ایران موقعیت خوبی دارند و همه آنها از تلاش عربستان عصبانی برای تکیه کمتر به تجهیزات دفاعی و بازار نفت ایالات متحده، سود خواهند برد.

تنش‌های منطقه‌ای

منتقدان توافق هسته‌ای اصرار دارند که پول بیشتر برای ایران به معنای مشکلات بیشتر برای خاورمیانه خواهد بود. عربستان و ایران همین حالا هم درحال رقابت در منطقه هستند. اما هزینه نظامی ایران و عربستان قابل مقایسه نیست. بر اساس آمار موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم، دولت سعودی در سال ۲۰۱۴ بیش از ۸۰میلیارد دلار صرف هزینه‌های دفاعی کرده است. وقتی تحریم‌ها پول بیشتری را به اقتصاد ایران تزریق کند، این رقابت تشدید خواهد شد و این به نفع ایران خواهد بود. اما در این میان آمریکا نیز غیرمستقیم نفع خواهد برد چراکه تهران در آن صورت تصمیم خواهد گرفت به شبه‌نظامیان شیعی در جنگ با داعش کمک بیشتری بکند.