حباب بورس چین چگونه شکسته شد؟

نویسنده:

روژر آیت‌کن

واقعیت این است که اصلاح شاخص بورس چین باید اتفاق می‌افتاد اما سوالی که برای بسیاری از تحلیلگران مطرح است این است که چرا این اصلاح که به سقوط شباهت دارد زودتر اتفاق نیفتاد.

واقعیت این است که اقتصاد چین با ضعف‌های مختلفی مواجه است و دیر یا زود باید این ضعف‌ها در بورس این کشور تاثیر می‌گذاشتند. البته سقوط شاخص بورس این کشور در هفته‌های اخیر علل دیگری هم داشته است.

طی روزهای اخیر وضعیت بازار سهام چین بهتر شده و بخشی از زیان‌های سرمایه‌گذاران جبران شده است اما سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران در سرتاسر جهان نگران این موضوع هستند که بحران در بورس چین بر اقتصاد این کشور تاثیر منفی داشته باشد و به تدریج شرایط در بازارهای مالی آسیا و جهان تحت تاثیر قرار‌گیرد. بررسی علل این وضعیت از جنبه‌های مختلف به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند افق پیش رو را بهتر درک کنند.

بورس چین قبل از سقوط اخیر، یکی از بهترین عملکردها را در بین بورس‌های جهان داشت و اواسط ماه گذشته میلادی شاخص ترکیبی شانگهای به بالاترین میزان در هفت سال اخیر رسید. عامل اصلی رشد ۱۵۰ درصدی شاخص سهام بورس چین طی ۱۲ ماه، کاهش هزینه‌های استقراض در اثر اجرای سیاست‌های انبساطی از سوی بانک مرکزی چین بود. نکته مهم این است که برخلاف اکثر بورس‌های جهان که در آنها سهامداران عموما نهادها هستند، ۸۰ درصد سهامداران در بورس چین سرمایه‌گذاران کوچک و خرد هستند. عامل دیگر رشد شدید قیمت سهام در یک سال اخیر، کاهش رونق بخش ساخت‌و‌ساز در اثر سیاست‌های محدودکننده دولت است که سرمایه‌گذاران را به سمت بورس سوق داد.

اما علت سقوط شاخص بورس چه بود؟ تحلیلگران از پیش نسبت به رشد بیش از حد قیمت سهام در بورس چین هشدار داده بودند. آنها گفته بودند این رشد بیشتر هیجانی است نه حاصل استحکام شاخص‌های بنیادی. در حالی که نرخ رشد اقتصاد چین کاهش یافته، رشد قیمت سهام حالت حبابی داشته و هنگامی که هراس از پایا نبودن افزایش قیمت‌ها حاکم شد فروش‌ها آغاز شد.

عامل اصلی سقوط قیمت سهام در بورس چین، رفتار وحشت‌زده سرمایه‌گذاران خردی بود که برای سرمایه‌گذاری در بورس از کارگزاری‌ها استقراض می‌کردند. طی ۱۲ماه اخیر تعداد این گروه از سرمایه‌گذاران به سرعت افزایش یافت. هنگامی که قیمت سهام پیوسته افزایش می‌یابد مشکلی پیش نمی‌آید اما وقتی قیمت‌ها پایین می‌روند مشکلات بروز می‌کنند. در تمام بورس‌های جهان این نوع استقراض‌ها وجود دارد اما علت آنکه در بورس چین مشکل پدیدار شد این است که نسبت این گونه سرمایه‌گذاران به کل سرمایه‌گذاران در چین، بسیار بیشتر از همین نسبت در دیگر بورس‌های جهان است. طی چند ماه اخیر تحقیقاتی درباره رویه‌های غیرقانونی کارگزاری‌های بورس در خریدهای استقراضی در جریان بود و این تحقیقات نیز نگرانی‌هایی پدید آورد.

دولت چین که رونق بورس این کشور را نشانه‌ای از قدرت و نفوذ خود می‌داند به سرعت وارد عمل شد تا از کاهش بیش از پیش قیمت‌ها جلوگیری کند. از آنجا که تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران در بورس چین سرمایه‌گذاران حقیقی و خرد هستند، دولت چین می‌دانست که ادامه زیان این سرمایه‌گذاران به اقتصاد این کشور لطمه وارد خواهد کرد و حتی ممکن است به ناآرامی‌های اجتماعی منجر شود.

رشد اقتصاد چین طی سال‌های اخیر کاهش یافته و از ۱۴ درصد در سال ۲۰۰۷ به ۷/۴ درصد در سال گذشته میلادی رسیده است. برای سال جاری میلادی دولت نرخ ۷ درصد را برای رشد اقتصاد تعیین کرده است. به دلیل ضعف شاخص‌های اقتصادی در ماه‌های اخیر، بانک مرکزی چین چهار بار نرخ‌های بهره را کاهش داده است اما به نظر می‌رسد این اقدامات کافی نبوده است.سوال بعدی که برای سرمایه‌گذاران خارج از چین مطرح بوده این است که تاثیر سقوط شاخص بورس چین بر بازارهای دیگر به‌ویژه بورس‌های آسیایی چه خواهد بود. واقعیت این است که هر تحول در اقتصاد چین چه کوچک و چه بزرگ بر اقتصاد آسیا و بورس‌های این قاره تاثیر دارد. شاخص‌های مالی در اکثر بازارهای آسیایی و حتی استرالیا تحت تاثیر منفی تحولات اخیر در بورس چین قرار گرفته اند. نکته مهم این است که ضعف اقتصاد چین به کاهش قیمت سهام شرکت‌های تولیدکننده مواد خام در سراسر جهان منجر می‌شود زیرا چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده بسیاری از مواد خام از جمله سنگ‌آهن و مس است.