بافت فرسوده به یکی از چالش‌های حاشیه‌نشینی و حتی در مناطقی شهرنشینی تبدیل شده است. در حال حاضر حدود ۱۳۱ هزار هکتار بافت فرسوده و سکونتگاه غیررسمی در کشور شناسایی شده است و بر اساس برنامه پنج ساله قانون برنامه پنجم توسعه که در سال پایانی آن به سر می‌بریم سالانه باید ۱۰ درصد از این مناطق نوسازی و احیا می‌شد. در حال حاضر برآورد می‌شود حداقل چیزی در حدود۵/ ۱ میلیون واحد مسکونی در سطح کشور نیازمند نوسازی و بهسازی هستند که از این تعداد ۳/ ۱ میلیون واحد در محدوده سکونتگاه‌های غیررسمی قرار دارند. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام شده در دوره زمانی منتهی به سال ۱۴۰۵، تعداد ۲/ ۲ میلیون واحد مسکونی باید تخریب و نوسازی شوند که ۷۵درصد این خانه ها در محدوده این بافت‌ها هستند.

واحدهای مسکونی واقع شده در این مناطق با مشکلاتی مانند نبود سیستم بهداشتی و دفع فاضلاب نیز مواجه هستند که در پیش‌نویس طرح جامع مسکن که اخیرا توسط کارشناسان وزارت راه و شهرسازی و دانشگاه صنعتی شریف بازنگری و به‌روز‌رسانی شد، نحوه رفع این مشکلات تشریح شده است.

۲۰ درصد از واحدهای مسکونی شهری و روستایی کشور فاقد سیستم بهداشتی دفع فاضلاب هستند که حداقل ۵۰ درصد از آنها در محدوده بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی جای دارند. همچنین بافت‌های فرسوده ظرفیت بارگذاری ۸۰۰ هزار واحد مسکونی جدید را (با در نظر گرفتن کیفیت فضاهای شهری و اسکان جمعیت مستاجر ساکن) دارند. از کل ۵/ ۲ میلیون خانوار کم‌درآمد غیرمالک که به‌عنوان گروه هدف مورد حمایت در برنامه مسکن گروه‌های کم درآمد تعیین شده، ۲/ ۱ میلیون آنها ساکن محدوده‌های فرسوده و نابسامان شهری هستند.

براساس اطلاعات شرکت عمران و بهسازی شهری،۷۰ هزار خانوار ساکن در محدوده‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی نیازمند اسکان مجدد هستند.طبق پیش‌نویس طرح جامع مسکن در بخش برنامه‌های نهادسازی نیز پنج برنامه مشخص «یکپارچه‌سازی ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های نابسامان»،«مدیریت یکپارچه ساماندهی و توانمندسازی محدوده‌های نابسامان»، «راه‌اندازی نظام پایش محدوده‌های نابسامان شهری»، «تشکیل دفتر پایش اجرای برنامه‌های فضایی با تمرکز بر اثرگذاری بر مسکن کم درآمدها» و «تدوین سند راهبردی و عملیاتی ویژه برای محدوده‌های بافت با ارزش تاریخی» برای تامین مسکن در محدوده نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های نابسامان شهری ارائه شده است.

اما برای عملیاتی کردن پنج برنامه‌ای که در بخش نهادسازی در حوزه نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های نابسامان شهری در نظر گرفته شده است، سه برنامه عملیاتی «اعطای تسهیلات ساخت و خرید مسکن در بافت‌های فرسوده شهری با نرخ بهره حمایتی»، «اعطای تسهیلات ودیعه مسکن به ساکنان بافت‌های فرسوده شهری» و «تدوین بسته حمایتی برای خانوارهای ساکن در محدوده‌های پرخطر شهری» در طرح جامع مسکن پیش‌بینی شده است. آیا همه این برنامه‌ها و سیاست‌هایی که دولت یازدهم برای رفع زائده‌ای به‌نام بافت فرسوده از دل شهرهای کشور، تدوین کرده است، قابلیت اجرایی دارند؟ آیا فقط با صرف پرداخت تسهیلات بانکی، می‌توان انتظار نوسازی بافت فرسوده در سراسر کشور را داشت؟ صفحه امروز باشگاه اقتصاددانان امروز این موضوع و پرسش‌های مرتبط را مورد بررسی قرار داده است.