حمیدرضا آریان‌پورهفته گذشته رهبران یا نمایندگان ۶ کشور عربی عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در کمپ دیوید میهمان باراک اوباما، رئیس‌جمهور ایالات متحده بودند. برای گفت‌و‌گوهای این نشست دستورکارهای گوناگونی مطرح شده بود؛ اما آشکارا مشخص بود که این گردهمایی رهبران منطقه با رهبر کاخ سفید، بیش از هر چیز برای بحث درباره مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا شکل گرفته بود. نگرانی اعراب خلیج فارس از پیامدهای یک توافق احتمالی میان قدرت‌های عمده جهان با ایران، دوباره بحث بر سر اهمیت این کشورها در سیاست خارجی و برنامه‌های اقتصادی ایالات متحده را پررنگ کرده است. این بحث در واقع از زمان رونق استخراج نفت از منابع غیرمرسوم تشدید شده است. آمریکا که زمانی به شدت به نفت کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس وابسته بود و از این رو حمایت سیاسی و امنیتی تمام و کمالی برای آنها فراهم می‌کرد، چندی است به لطف منابع نفتی شیل و دیگر منابع غیرمتعارف از این وابستگی رها شده است. این امر باعث درگرفتن منازعاتی بر سر اهمیت ژئوپلیتیک کشورهای عرب خلیج‌فارس در محافل دانشگاهی و سیاسی شده است. واضح است که اعراب نگرانی‌هایی هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ سیاسی دارند.

کشورهای عرب تولیدکننده نفت در خلیج‌فارس به‌ویژه عربستان سعودی کوشیده‌اند با پایین آوردن قیمت در بازارهای جهانی؛ تولید نفت از منابع غیرمرسوم را هزینه‌بر کنند تا با تحمل فشار کوتاه‌مدت، در بلندمدت با کنارزدن تولیدکنندگان غیرمرسوم دست بالا را در بازار داشته باشند. به لحاظ امنیتی اما آنها نگرانند که کاهش اهمیت ژئوپلیتیک آنها، دولت‌هایشان را برابر تنش‌های داخلی و خارجی آسیب‌پذیرتر کند؛ اما تمام نگرانی اعراب، وابسته به نفت نیست. هراس آنها از افزایش هژمونی منطقه‌ای ایران آشکار است و این باعث زیاده‌خواهی آنها از باراک اوباما شده است.

تقریبا می‌توان مطمئن بود که توافق جامع ایران با آمریکا و دیگر قدرت‌های جهانی، وزن تهران را در معادلات سیاسی- اقتصادی منطقه بالا خواهد برد؛ اما باید متوجه بود که آمریکا نیز در رابطه با اعراب خلیج فارس منافعی درازمدت دارد که کنار گذاشتن آنها برای واشنگتن دشوار خواهد بود.

آیا کاهش اهمیت تولیدکنندگان عربی نفت در خلیج فارس به معنای پایان روابط استراتژیک این کشورها با ایالات متحده است؟ نگرانی‌های اقتصادی و سیاسی اعراب خلیج فارس در کوتاه، میان و بلندمدت چیست؟ نگرش آمریکا به رابطه با این کشورها چگونه تغییر کرده یا خواهد کرد؟ آیا تنش‌های پیش و پس از نشست کمپ دیوید، نشانه‌هایی برای ما در بر دارد؟ اصلا وضعیت اقتصاد این کشورها و میزان ارتباط آنها با اقتصاد جهان چگونه است؟ در نوشته‌هایی که در پی می‌خوانید به این سوال‌ها پاسخ داده شده است.