تحلیل هزینه و فایده در برندهای ورزشی

دکترمجتبی نظری مدیر ارتباطات گروه خودرو‌سازی سایپا فوتبال پرطرفدارترین و محبوب‌ترین ورزش در پهنه بین‌المللی است. امروزه این رشته ورزشی در بسیاری از کشورها ورزش ملی محسوب می‌شود. در میان ارکان صنعت فوتبال، نقش باشگاه‌ها از بقیه مهم‌تر است؛ زیرا به مثابه کارخانه‌های تولیدی و بنگاه‌های اقتصادی آن عمل می‌کنند. در گذشته، بسیاری از باشگاه‌های فوتبال را مالکان ثروتمند یا سیاستمداران اداره می‌کردند، اما از اوایل دهه ۹۰ میلادی، به‌دلیل افزایش هزینه، به‌ویژه دستمزد بازیکنان و نیاز شدید به منابع مالی جدید، کارشناسان خبره اقتصادی بهترین راه‌حل را پیوستن باشگاه‌ها به شرکت‌های تجاری یا ارائه سهام باشگاه در بازار سهام می‌دانند. در انگلستان، باشگاه تاتنهام اولین باشگاهی بود که با عرضه سهام خود در سال ۱۹۸۳ بیش‌از ۳میلیون پوند درآمد به‌دست آورد. منچستر یونایتد نیز در سال ۱۹۹۱ وارد بورس لندن شد و در سال‌های ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۷ شانزده باشگاه دیگر نیز به بورس راه یافتند. امروزه، اغلب باشگاه‌های مطرح فوتبال جهان به شرکت‌های تجاری حرفه‌ای و معتبر تبدیل شده‌اند؛ به‌عنوان نمونه ۲۰ باشگاه مطرح انگلستان در بورس لندن فعالیت دارند و هزاران نفر طرفدار فوتبال، سهامدار این باشگاه‌ها بوده، از طریق داد و ستد سهام، علاوه‌بر کسب سود کمک مالی فراوانی به باشگاه‌های خود می‌کنند. این شکل اداره باعث شده تا باشگاه‌ها به دو هدف اصلی خود؛ یعنی موفقیت تجاری و موفقیت ورزشی دست یابند. در حال حاضر، تاثیر اقتصادی فوتبال به برگزاری رویداد‌های بزرگ بین‌المللی مانند جام جهانی محدود نمی‌شود؛ بلکه در بسیاری از کشورها، برگزاری لیگ‌های حرفه‌ای و صنعت باشگاهداری باعث رشد و توسعه اقتصادی در سطح کلان شده است؛ به‌عنوان نمونه در کشورهایی مانند انگلستان و اسپانیا، فوتبال به منزله ماشین اقتصادی عمل می‌کند و سالانه میلیون‌ها دلار درآمد دارد و از این طریق، در رشد و توسعه اقتصادی کل کشور نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. با این حال، اکثریت قریب به اتفاق باشگاه‌های فوتبال ایران در اختیار بخش‌های دولتی بوده، با مشکلات مالی متعددی مواجهند که همین امر، مانعی در مسیر خصوصی‌سازی آنها است. کارشناسان اقتصادی معتقدند مهم‌ترین مشکلات اقتصاد ایران شامل مالکیت گسترده دولتی، ساختار انحصاری بازار، درونگرایی و نداشتن تعامل با بازارهای خارجی است. بدیهی است که وجود این ایرادهای ساختاری در اقتصاد بر بسیاری از صنایع از جمله صنعت فوتبال نیز تاثیر داشته است، به‌عنوان نمونه، نقش عوامل اقتصادی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی در فوتبال کشور نشان داد بین عوامل اقتصادی خطر سرمایه‌گذاری، اندازه بازار و ساختار رقابتی و میزان سرمایه‌گذاری خارجی در فوتبال کشور ارتباط مثبت و معنی‌داری وجود دارد؛ بنابراین استقرار ساختار رقابتی در اقتصاد کشور بر صنعت فوتبال نیز تاثیر مثبت خواهد داشت؛ به‌نحوی که شرکت‌های تجاری برای استفاده تبلیغاتی از فوتبال کشور به علت عمومیت آن با یکدیگر رقابت خواهند کرد.

تاریخچه تشکیل تیم فوتبال سایپا

در سال ۱۳۶۸ گروه خودروسازی سایپا تصمیم به تشکیل یک تیم فوتبال گرفت و با خرید امتیاز یک تیم از دسته چهارم تهران کار خود را شروع کرد. مسوولان وقت تیم اعتقاد به رشد و ترقی داشتند؛ بنابراین کار خود را از رده‌های پایین شروع کردند. یک سال بعد سایپا به دسته سوم و در سال ۱۳۷۰ نیز به دسته دوم تهران راه یافت ولی نتوانست به دسته اول صعود کند؛ اما انحلال تیم کشتیرانی صعود کرده به دسته اول باعث شد تا تیم نارنجی‌‌پوش سایپا سال ۱۳۷۱ را در دسته یک سپری کند. سایپا قهرمان دسته اول تهران شد و با قهرمانی در سوپر جام تهران جواز صعود به لیگ را به‌دست آورد. در فصل ۷۲ سایپا قهرمان لیگ شد و در همان سال نیز جام حذفی را به خانه بردند. این برای اولین بار در تاریخ فوتبال ایران بود که یک تیم فاتح هر دو جام کشور می‌شد. سال بعد در مسابقات قهرمانی آسیا، در دور اول حذف شد؛ اما قهرمانی خود را در لیگ تکرار کرد. همان‌طور که در این جدول چهارده فعالیت از پنج خودروساز بزرگ دیده شد. تنها سه مورد حضور در مسابقات در برنامه جاری شرکت‌های خودروساز وجود دارد؛ بنابراین باتوجه به موقعیت داخلی کشور اقدام‌به حضور به‌عنوان تیم در بررسی جهانی یک فعالیت ویژه دیده نمی‌شود چه بسا شرکت‌ها از اسپانسری و خدمات ورزشی توانسته‌اند وجهه بیشتری کسب کنند. البته نتیجه‌گیری از این اطلاعات نمی‌تواند نفی فعالیت ورزشی را توسط یک کمپانی در یک رشته کند، ولی به‌نظر می‌رسد جای بررسی دارد.

تحلیل هزینه و فایده در برندهای ورزشی