«آب و خاک» معیار صنعت جانشین

شاهرخ ظهیری رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران ایران به دلیل تنوع آب و هوایی از خاک مرغوبی برای تولید محصول کشاورزی برخوردار است و یکی از ظرفیت‌هایی که منجر به افزایش تولید در کشور خواهد شد، بخش کشاورزی است، به گفته برخی از کارشناسان، درآمدهای صنعت کشاورزی قابلیت جایگزینی درآمدهای بخش نفت را دارد، اما معضلات اساسی بسیاری برای درآمدزایی در بخش کشاورزی وجود دارد و همین امر باعث شده که تقریبا این جایگزینی محال به نظر برسد. از بزرگ‌ترین معضلات در این بخش می‌توان به کمبود آب در کشور اشاره کرد، مشکل کمبود آب یکی از بزرگترین موانع برای توسعه این بخش است. آینده ایران و کشاورزی کشور را هیچ چالشی به اندازه چالش آب به خطر نمی‌اندازد. واردات آب یکی از راهکارهای مناسب برای جبران کم‌آبی کشور است و می‌توان آب مصرفی در بخش کشاورزی را از کشورهایی که زمین قابل کشت ندارند و بارندگی خوبی دارند، وارد کرد و با جدیت در این مساله باید سرمایه‌گذاری کرد.

یکی دیگر از مشکلات در بخش کشاورزی پایین بودن سطح تکنولوژی در این بخش است، فناوری‌های نوین کمتر در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار گرفته است و همین امر باعث شده که در زمینه بهره‌وری عوامل تولید، از منابع موجود در کشور به خوبی استفاده نشود. به عنوان مثال در مکانیزاسیون، ایران هم از نظر ضریب مکانیزاسیون و هم از نظر درجه مکانیزاسیون در سطح بالایی قرار ندارد، از نظر آبیاری‌های نوین سطح کمی از اراضی تحت پوشش قرار دارد، کمتر از ۱۰ درصد بخش کشاورزی با سامانه‌های نوین آبیاری، آبیاری می‌شود و بقیه به صورت سنتی است در نتیجه بهره‌وری آب در این بخش پایین است. و این بهره‌وری پایین در بخش کشاورزی یکی از موانع بزرگ سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است، همچنین بحران بسیار شدیدی که در سوءمصرف و اضافه مصرف آب داریم باعث شده است تا سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در مزارع، باغات و واحدهای تولیدی کشاورزی که سرمایه‌گذاری بسیار عظیمی هم هست، دچار مخاطره شود و روز به روز بهره‌وری و توان تولید در آنها با کمتر شدن و نامرغوب‌تر شدن آب در دسترس‌شان دچار مشکل شوند. با وجود اینکه سهم بخش کشاورزی در اقتصاد ملی و امنیت غذایی کشور بالاست، اما فقط ۵ درصد از کل سرمایه‌گذاری‌های کشور به این بخش اختصاص پیدا کرده است.

به دلیل بی‌برنامگی و نداشتن الگوی کشت بخشی از محصولات کشاورزی پس از تولید نابود می‌شود و به دلیل عدم مصرف از بین می‌رود در حالی که با برنامه‌ریزی نباید اجازه داد محصولی که برای آن آب و سرمایه صرف می‌شود از بین برود. از آن جا که رکود بازار مصرف برخی از محصولات کشاورزی و تولید بیش از نیاز بازارِ مصرف، باعث هدر رفت بخش زیادی از محصولات کشاورزی می‌شود، میزان تولید باید متناسب با تقاضا باشد و برای این کار باید مزرعه و بازار را به هم گره بزنیم و برای ساماندهی این موضوع باید وزارت جهاد و نظام صنفی کشاورزی دست به دست هم بدهند.

در پایان با توجه به اقلیم خشک کشور و معضلاتی که درباره آن سخن گفته شد، با رفع تمامی مشکلات موجود در بخش کشاورزی، در بهترین حالت تنها یک چهارم درآمدهای نفتی کشور را زیر پوشش قرار می‌دهد.