چرخه معیوب در بازار

سید‌کمال سید‌علی معاون ارزی سابق بانک مرکزی برای بررسی بازار ارز در ایران بهتر است ابتدا به دو نکته توجه کنیم: نکته اول اینکه وقتی نرخ ارز در بازار آزاد نسبت به نرخ مبادلاتی زیاد می‌شود، تقاضای ارز مبادلاتی افزون می‌شود و اگر بتوانیم پاسخگوی آن باشیم به بازار فشار وارد نمی‌‌شود و اگر این تقاضا جبران نشود، نرخ ارز زیاد می‌شود. به این دلیل نزدیک کردن نرخ ارز رسمی و مبادلاتی به یکدیگر یکی از ملزومات برای پیشگیری از نوسانات نرخ ارز است. دومین نکته مهم، تناقضات بین نظرات دولت و مجلس درباره نرخ ارز است که باعث بروز این هیجانات اخیر در نرخ ارز شده است. دولت می‌خواهد نرخ بالاتری را نسبت به نرخ سال ۱۳۹۳ تصویب کند؛ اما مجلس اصرار دارد که نرخ ارز کاهش پیدا کند که به‌نظر من به‌عنوان یک کارشناس، دولت در این مورد محق است.

اگر ما موفق نشویم که این دو عامل نوسان ساز را تحت کنترل قرار دهیم، دیر یا زود دوباره با جهش نرخ ارز مواجه خواهیم شد. منظورم این است که اگر به‌خاطر اصرار مجلس نرخ ارز دولتی را در مقداری نزدیک به همان نرخ ارز سال ۱۳۹۳ تصویب کنیم، باعث می‌شود که سرعت رشد نرخ ارز بازار آزاد افزایش پیدا کند و این افزایش خود تقاضای ارز مبادلاتی را افزون می‌کند و در مرحله بعدی، دوباره نرخ ارز بازار آزاد افزایش پیدا می‌کند. این چرخه که خود را تقویت می‌کند و نرخ ارز را افزون می‌کند، تنها یک راه حل دارد تا از پیشرفت آن جلوگیری کنیم و آن اینکه باید شیب ملایمی روبه‌ بالا برای نرخ ارز در نظر بگیریم که دلیل آن را در ادامه ذکر می‌کنم.

چرا باید نرخ ارز افزایش یابد

برای تعیین نرخ ارز ما باید چند پارامتر را در نظر بگیریم تا بتوانیم نرخی که تعیین می‌کنیم در بازار هم مورد عمل قرار بگیرد که از جمله مهم‌ترین‌ این پارامترها منابع ورودی ارزی بانک مرکزی و تفاوت نرخ تورم خارج و داخل است. الان که قیمت جهانی نفت کاهش یافته از یکسو میزان ارز نفتی که به‌دست بانک مرکزی می‌رسد کاهش یافته و این امر به آن معنی است که اگر بخواهیم واقع‌بینانه برخورد کنیم باید نرخ ارز را افزایش دهیم و از سوی دیگر گرچه تورم کاهش یافته؛ اما نرخ تورم نسبت به نرخ تورم جهان هنوز بالا است. هر دوی این پارامترها این نتیجه را می‌دهد که باید نرخ ارز را افزایش دهیم.

با توجه به توضیحات بالا، به نظر من بهتر است که هرساله حداقل به اندازه قسمتی از تفاوت تورم داخل و خارج، نرخ ارز را افزایش دهیم. برای امسال این افزایش می‌تواند حدود ۸تا۱۰ درصد باشد که به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی نیز همین سیاست را در پیش گرفته بود؛ اما به نظر می‌رسد مجلس با این سیاست موافق نیست و نظر دیگری دارد.