امکان نقد شوندگی بیشتر

هاله ستاری کارشناس نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار صندوق‌‌ سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار از مصادیق تعریف بند۲۰ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار مصوب مجلس شورای اسلامی در آذرماه ۱۳۸۴ و بند هـ ماده ۱ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، به منظور تسهیل اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی مصوب آذرماه ۱۳۸۸ است. اولین صندوق سرمایه‌گذاری در ایران در اردیبهشت ماه ۱۳۸۶ راه‌اندازی شد. هدف از راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری سوق دادن متقاضیان سرمایه‌گذاری در سهام به سمت تفویض مدیریت دارایی‌های خود به اشخاص با تجربه و حرفه‌ای در بازار سرمایه است. در حال حاضر از ۱۳۱ صندوق سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه ۳۳ صندوق در اوراق بهادار با درآمد ثابت، ۱۰ صندوق مختلط، ۱۰ صندوق در سهام با اندازه بزرگ، ۷۱ صندوق در سهام با اندازه کوچک، ۶ صندوق قابل معامله (ETF) و یک صندوق شاخصی مشغول به فعالیت هستند که این آمار رشد ۲۳درصدی تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال را در یک سال گذشته نشان می‌دهد.

در این راستا بیش از ۱۹۰میلیون واحد سرمایه‌گذاری در این سال در اختیار نزدیک به ۹۶.۰۰۰ سرمایه‌گذار بوده است که از این تعداد حدود ۹۵.۰۰۰ سرمایه گذار حقیقی و ۱.۰۰۰ سرمایه گذار حقوقی بوده‌اند.

همچنین ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری با رشد بیش از ۲۰ درصد از ۳۵.۰۰۰ میلیارد ریال در سال گذشته به بیش از ۴۲.۰۰۰ میلیارد ریال در حال حاضر رسید.

در مقایسه با بازدهی منفی۲۴ درصدی شاخص کل بورس تهران در یک سال گذشته، بازدهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری از این روند کاهشی مستثنی نبوده و از بین صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام

(اندازه بزرگ و کوچک) و شاخصی که یک سال از فعالیت آنها تا پایان آذرماه سال جاری گذشته است، بیش از نیمی از این صندوق‌ها در یک سال گذشته بازدهی کمتر از بازدهی بازار و بیش از ۴۳ درصد بازدهی بیشتر از بازدهی بازار را کسب کرده‌اند، که با توجه به ماهیت سرمایه‌گذاری غیر‌مستقیم در صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار در مقایسه با سرمایه‌گذاری مستقیم در سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس یا فرابورس این روند درخصوص بازدهی منطقی و قابل توجیه است.

بدیهی است برای بررسی چگونگی عملکرد صندوق سرمایه‌گذاری علاوه بر معیار بازدهی، معیار مهم نوسان بازدهی نیز قابل تامل است. براساس بررسی انجام شده بازدهی متناسب با ریسک صندوق‌های سرمایه‌گذاری بیشتر از بازدهی مطلق ذکر شده در بالا است.

قطعا قضاوت در مورد عملکرد یک صندوق بدون توجه به وضعیت عمومی بازار سهام نمی‌تواند معیار مناسب و منصفانه‌ای برای اتخاذ بهترین تصمیم به سرمایه‌گذار ارائه دهد. مدیریت حرفه‌ای صندوق‌های سرمایه‌گذاری به معنی کسب بازدهی قطعی نیست، بلکه به معنی بهتر عمل کردن در مقایسه با سرمایه‌گذاران کم‌تجربه و غیرحرفه‌ای بازار سهام است. به این ترتیب گاه در شرایط نامناسب و نزولی قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، داشتن واحدهای سرمایه‌گذاری یک صندوق که منجر به کاهش زیان در مقایسه با خرید سهام یک شرکت باشد نیز برای سرمایه‌گذار مطلوب خواهد بود.

در کنار موارد یاد شده ارزش صدور و ابطال صندوق‌ها در یک سال گذشته به ترتیب ۴۴۰۳۰و۳۵۷۵۴ میلیارد تومان بوده است و در این راستا نسبت فعالیت صدور و ابطال سرمایه‌گذاران در کل صندوق‌های سرمایه‌گذاری (نسبت ارزش صدور/ ابطال به متوسط ارزش صندوق) به ترتیب ۱۲۴درصد و ۸۰درصد بوده است؛ در‌حالی‌که نسبت فعالیت معاملاتی کل صندوق‌های سرمایه‌گذاری در دوره مورد‌نظر ۱۰۶درصد و این نسبت (نسبت ارزش معاملات به متوسط ارزش بازار) در بورس اورق بهادار تهران ۱۵درصد بوده است. درخصوص ابطال واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری در مقابل فروش سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران یا فرابورس ایران و با توجه به اینکه یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های هر سرمایه‌گذاری، قابلیت نقدشوندگی آن در زمانی است که سرمایه‌گذار به هر دلیل تصمیم به تغییر موضع سرمایه‌گذاری خود و خروج می‌گیرد و از آن‌جا که مدیریت حرفه‌ای سرمایه‌گذاری ایجاب می‌کند صندوق‌های سرمایه‌گذاری همواره در یک مجموعه از سهام سرمایه‌گذاری ‌نمایند که این سرمایه‌گذاری متنوع منجر به کاهش ریسک زیان و نقدشوندگی بالای سرمایه‌گذاری شود، همچنین با توجه به ارکانی که در صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام پیش‌بینی شده است، سرمایه‌گذاران در هر زمان می‌توانند با توجه به ارزش خالص روز دارایی‌های موجود در صندوق و پس از کسر هزینه‌های مربوطه، تمام یا تعدادی از واحدهای سرمایه‌گذاری خود را به وجه نقد تبدیل و اصطلاحا ابطال کنند. این ویژگی در مقابل شرایطی است که در زمان بسته‌بودن نماد معاملاتی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و صف فروش، سرمایه‌گذاران امکان خروج از سرمایه‌گذاری را تا زمان باز شدن نماد معاملاتی و وجود تقاضای خرید نخواهند داشت.