آیا تحریم‌ها پوتین را محبوب‌تر می‌کند؟

مارک مک کینون خبرنگار ارشد گلوب اندمیل او در چشم غربی‌ها یک شیطان است که با هیتلر مقایسه می‌شود و هدف تحریم قرار گرفته است. اما محبوبیت ولادیمیر پوتین بین روس‌ها همچنان در حال افزایش است، حتی در روزهایی که روبل به کمترین ارزش خود درتاریخ رسیده و اقتصاد روسیه در آستانه رکود قرار گرفته است. در حال حاضر ملی‌گرایی چشم‌ها را روی نگرانی‌های اقتصادی بسته است. روبل در حال سقوط آزاد است. ارز روسیه در ۱۲ ماه گذشته بیش از یک‌سوم از ارزش خود را از دست داده است. آن زمان خرید هر دلار ۳۱ روبل خرج داشت و بعد در زمان برگزاری المپیک سوچی هر دلار معادل ۳۳ روبل داد و ستد می‌شد. اما هفته گذشته هر دلار با ۴۲ روبل معامله شد و این افت ارزش ادامه دارد.

روس‌ها قبلا آسیب خوردن روبل را در جریان بحران مالی سال ۱۹۹۸ تجربه کرده‌اند. در آن زمان روبل در یک دوره وحشتناک ۶ ماهه ۷۰ درصد ارزش خود را از دست داد. بعد از آن روس‌ها ثبات مالی دوره ولادیمیر پوتین را که از سال ۱۹۹۹ ایجاد شده بود ارج می‌نهادند. ارزش روبل برای بیشتر از ۱۵ سال ثابت بود و هر دلار حدودا معادلی کمتر از ۳۰ روبل داشت. این ثبات حتی در دوره نخست وزیری او نیز حفظ شد. رضایت از پوتین در این دوره همیشه بالای ۶۰ درصد مانده بود.

از ماه مارس ۲۰۱۴ کانادا، ایالات متحده و اتحادیه اروپا در واکنش به اقدامات مسکو در اوکراین تحریم‌هایی علیه اقتصاد روسیه که پیش از آن هم مشکلاتی داشت، وضع کردند. اقتصاد روسیه که پیش از تحریم‌ها هم به سوی رکود می‌رفت، در سه ماه دوم سال جاری تنها ۸/۰ درصد رشد داشت. اما محبوبیت پوتین هنوز در حال رکوردزنی است. بر اساس آخرین نظرسنجی مرکز لوادا که در ماه اکتبر انجام شده در حال حاضر ۸۶ درصد روس‌ها از رئیس‌جمهورشان حمایت می‌کنند.

منطق قدیمی مورد استفاده آقای پوتین همچنان هوادار دارد چراکه در دوره او زندگی در کل برای روس‌ها بهتر یا دست کم قابل پیش‌بینی شده است. رسانه‌های غربی و گروه‌های حقوق بشر ممکن است از سرکوب آزادی و رشد استبداد در روسیه شکایت داشته باشند، اما متوسط مردم روسیه بیشتر بر افزایش حقوق و بهبود خدمات بازنشستگی تمرکز دارند. اما آیا این وضعیت برای همیشه ادامه خواهد داشت؟ لو گودکوف، مدیر مرکز لوادا می‌گوید: «ظرف یک سال از الان ما نتایج آنچه هم اکنون در حال اتفاق است را احساس خواهیم کرد. آنچه از راه خواهد رسید یک وضعیت اجتماعی جدی است.»

سقوط روبل بیشتر تحت تاثیر قیمت‌های نفت است تا تحریم‌های غرب. آنچه اثر تحریم‌ها است و بیشتر هم باعث نگرانی روس‌ها شده تاخت و تاز تورم است که با رسیدن به ۸ درصد در ماه سپتامبر به بالاترین سطح در سه سال گذشته رسیده است. اقدامات غرب افراد و صنایع خاص وابسته به پوتین را هدف گرفته و روسیه هم با ممنوعیت واردات محصولات کشاورزی از کانادا، اتحادیه اروپا و ایالات متحده جواب داده است. این ممنوعیت باعث افزایش قیمت مواد غذایی در اکثر مناطق به جز مسکو و سن پترزبورگ شده است.

روزنامه دولتی «روسیاکا گازتا» حتی خبر داده که دولت ممکن است به کنترل اجناسی که «به لحاظ اجتماعی اهمیت دارند» روی آورد. اما نکته اینجا است که در نظرسنجی‌ها، اکثر مردم در پاسخ به این سوال که آیا حاضرند مواد غذایی را فدای حمایت از موضع دولت در اوکراین کنند، پاسخ آری داده‌اند. اما گودکوف می‌گوید که معلوم نیست در ماه‌های آینده نتیجه چنین نظرسنجی‌ای همین باشد.

یک دهه قیمت‌های بالای نفت، ۴۵۴ میلیارد دلار را در ذخایر روسیه جای داده که می‌تواند برای یارانه دادن به مواد غذایی مورد استفاده قرار بگیرد. اما بسیاری از کارشناسان بر این باورند که کرملین تنها برای ۱۸ ماه می‌تواند از فروپاشی اقتصادی جلوگیری کند. البته این زمان هم برای به نتیجه رساندن اهداف در اوکراین و آشتی با غرب کافی است.

کرملین همین حالا ممکن است در حال اجرای پایان نمایش باشد. آقایان پوتین و پوروشنکو، رئیس‌جمهورهای روسیه و اوکراین ماه گذشته بر سر آتش‌بس به توافق رسیدند. تنش‌ها هنوز وجود دارد و هر از چند گاهی داغ می‌شود، اما پوتین احتمالا در جست‌وجوی نشانه‌هایی مبنی بر تمایل غرب به پایان بازی یا دست کم تعلیق تحریم‌های کلیدی است. او نه تنها «کارت گاز» را در اختیار دارد، بلکه توانایی آغاز دوباره جنگ در دونتسک و لوهانسک را هم دارد. اگر هدف تحریم‌ها تغییر رفتار کرملین در اوکراین بوده، آنها قطعا شکست خورده‌اند.

پوروشنکو به نظر ناچار به تصدیق کنترل روسیه بر کریمه و تحمل نوووروسیا (روسیه جدید) در همسایگی خود شده است. اما اگر هدف تحریم‌ها تحریک مردم روسیه علیه حکومت ۱۵ ساله آقای پوتین است، تمام طرف‌ها باید آماده رویارویی درازمدت باشند. تئودور لیوکیانوف، سردبیر ژورنال گلوبال افیرز می‌گوید: «تحریم‌ها خطای بزرگ محاسباتی غرب هستند. اگر هدف پشت پرده این تحریم‌ها تضعیف اقتصاد روسیه و ایجاد بحران و از این طریق تضعیف رژیم و کمک به نیروهای ضدپوتین است، این ممکن است در میان‌مدت یا درازمدت جواب بدهد.»