درچه بازاری، با چه ابزاری

مصرف‌کنندگان ایالات متحده پول کمتری برای دسترسی به اینترنت و شبکه‌های کابلی پرداخت می‌کردند اگر تنظیم‌کنندگان مقررات از راهنمایی‌های ژان تیرول برای بهبود رقابت در این صنعت استفاده می‌کردند. کارشناسانی که کارهای تیرول، برنده فرانسوی ۶۱ ساله نوبل اقتصاد ۲۰۱۴ را بررسی کرده‌اند این‌چنین می‌گویند. کسانی که او را لایق دریافت این جایزه عنوان کرده‌اند می‌گویند که او نشان داده که چگونه می‌توان تولید محصولات بهتر و قیمت‌های رقابتی‌تر را در صنایعی که تحت تسلط چند شرکت هستند، ترغیب کرد.

تورستن پرسون، عضو کمیته جایزه نوبل می‌گوید: «تیرول به ما دستور کاری داده که نشان می‌دهد در چه بازاری از چه ابزاری باید استفاده شود. سیاستمداران احمق هستند اگر از مشاوره‌های سیاست‌گذاری او استفاده نکنند.» اما سیاستمداران ثابت کرده‌اند که همیشه به چنین نصیحت‌هایی گوش نمی‌کنند.

جاشوا گانز، استاد مدیریت دانشگاه تورنتو می‌گوید که تنظیم‌کنندگان ایالات متحده در ملزم کردم شرکت‌های تلفن و شبکه کابلی برای فروش دسترسی به «آخرین مایل» خانه‌های شبکه به شبکه‌های ارتباطاتی از نصایح تیرول پیروی نکرده‌اند. در عوض، غول‌هایی از قبیل «کام کست» و «تایم وارنر» هم‌اکنون کنترل آخرین مایل را به دست گرفته‌اند. یک رقیب بالقوه این غول‌های ارتباطات برای رسیدن به یک خانه باید برای نصب کابل خود هزینه پرداخت کند. این امر رقابت را محدود می‌کند و به فراهم‌کنندگان موجود ارتباطات اجازه می‌دهد هزینه بیشتری از مشتریان خود دریافت کنند. در نتیجه مصرف‌کنندگان آمریکایی بهای زیادی برای دسترسی به اینترنت و تلویزیون کابلی می‌پردازند.

تیرول که استاد مدرسه اقتصاد تولوز فرانسه است و دکترای خود را از موسسه فناوری ماساچوست (MIT) گرفته است، سومین فرانسوی است که جایزه ۱/۱ میلیون دلاری نوبل اقتصاد را به دست می‌آورد. این جایزه عموما زیر سایه اقتصاددانان ایالات متحده است و این نخستین بار از سال ۱۹۹۹ است که یک آمریکایی در میان برندگان نوبل اقتصاد نبوده است. تیرول پس از دریافت جایزه در مصاحبه‌ای با پایگاه اینترنتی جایزه نوبل گفت که «من از دریافت این افتخار شگفت زده شدم. نیم ساعت طول کشید تا به حالت عادی بازگشتم.» اما برد او واقعا نباید جای تعجب داشته باشد، چراکه پژوهش‌های او حقیقتا تاثیرگذار هستند. البته تیرول بخش اعظم کار خود را با همکارش جان-ژاک لافونت انجام داد که در سال ۲۰۰۴ فوت کرد. دیوید وارش که در وبلاگ «اصول اقتصادی» پیگیر کارهای اقتصاددانان دانشگاهی است می‌گوید که اگر لافونت زنده مانده بود، «قطعا در این جایزه با تیرول شریک می‌شد.»

اریک ماسکین، اقتصاددان دانشگاه ‌هاروارد که در MIT استاد تیرول بوده و خود در سال ۲۰۰۷ برنده نوبل اقتصاد شده می‌گوید: «تیرول را نمی‌توان به سادگی به‌عنوان حامی یا مخالف تنظیم دسته بندی کرد. او موافق مدافعان بازار آزاد است، چراکه شرکت‌ها اطلاعات بیشتری از تنظیم‌کنندگان دارند و تنظیم با اطلاعات اندک معیوب خواهد بود، اما این به آن معنا نیست که هیچ تنظیمی نباید وجود داشته باشد. باید بسیار دقیق باشید تا فایده کارتان بیشتر از ضرر آن باشد.» خود تیرول در کنفرانسی خبری در روز دوشنبه گفت که «بازار نیاز به دولتی قوی دارد تا بتواند به‌گونه‌ای عادی عمل کند.»

شرکت‌هایی که تنها چند رقیب دارند، بدون نظارت و تنظیم می‌توانند باعث توقف نوآوری و افزایش بی‌دلیل قیمت‌ها شوند، اما تلاش برای تنظیم آنها هم اغلب به شکست می‌انجامد. چنین شرکت‌هایی عموما تا حدی بزرگ می‌شوند که به آژانس‌های دولتی شباهت پیدا می‌کنند- همان آژانس‌هایی که بنا است بر آنها نظارت داشته باشند- و راه‌هایی برای بهره‌برداری از تنظیم برای جلوگیری از رقابت پیدا می‌کنند.

تیرول با مطالعه صنایع خاص شامل صنعت ارتباطات و مالی قوانینی تدبیر کرده که منافع شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان را در یک ردیف قرار می‌دهد و به این وسیله به تولیدکنندگان متذکر می‌شود که محصولاتی بهتر با قیمت‌هایی پایین‌تر برای مصرف‌کننده فراهم کنند.

اما تیرول دومین اقتصاددان فرانسوی است که در سال جاری تیتر اخبار شده است. توماس پیکتی با کتاب پرفروش «سرمایه در قرن بیست و یکم» شهرتی جهانی به دست آورد، کتابی که او در آن از ۳۰۰ سال داده برای مستند کردن شکاف رو به گسترش فقیر و غنی استفاده کرده است. کتاب پیکتی هم بر پژوهشی بنیان شده که او با هموطن خود امانوئل سائز انجام داده است. جایزه تیرول در جوایز نوبل هم دومین جایزه برای فرانسوی‌ها بود، چراکه پاتریک مودیانو نیز هفته پیش نوبل ادبیات را به دست آورده بود...»

اما این جایزه در آن سوی اقیانوس اطلس در دانشگاه MIT هم باعث برگزاری جشن‌هایی شده است، جایی که تیرول دکترای خود را در سال ۱۹۸۱ گرفته و همچنان استاد مهمان آن است. تیرول هنوز سه بار در سال به پردیس دانشگاه MIT سر می‌زند. نانسی رز، استاد دانشگاه MIT که بیشتر از ۳۰ سال است تیرول را می‌شناسد، می‌گوید: «این جایزه‌ای است که من مطمئن بودم روزی به او داده خواهد شد.» بگنت هولم استروم هم اضافه می‌کند: «تیرول به شدت سخاوتمند و متواضع است. مهم‌تر اینکه او همیشه در حال جست‌وجوی دولتمداری بهتر است.»