همه گزینه‌ها روی میز سرمایه‌گذاران

آنا پالاسیو وزیر خارجه سابق اسپانیا و معاون سابق بانک جهانی مترجم: شادی آذری در بین همه نگرانی‌هایی که در تابستان گذشته بر جهان حاکم بود، شیوع ابولا منحصرا تنها بحث مطرح برای آفریقای زیر صحرا بود آن هم در شرایطی که تصویر تازه‌ای از اقتصاد پویای آفریقا در حال ظهور است. حقیقت این است که هنوز دلایلی قوی برای خوش‌بینی درباره آینده اقتصادی آفریقا وجود دارد. شیوع ویروس ابولا موجب شد سه رویداد کلیدی که منطقه را تحت تاثیر خود قرار دادند، مورد توجه کافی قرار نگیرند. روز یکم ژوئیه، یک نوسازی سازمانی بزرگ در بانک جهانی به اجرا درآمد. دو هفته بعد گروه بریکس (برزیل، روسیه، هندوستان، چین و آفریقای جنوبی) تاسیس بانک توسعه جدید را اعلام کردند و در اوایل ماه آگوست، دولت آفریقا و رهبران تجاری جهان در واشنگتن دی‌سی گرد هم آمدند تا در اجلاس سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در آفریقا شرکت کنند.

چنین سرمایه‌گذاری‌هایی در جهانی که جریان سرمایه‌های خارجی به سمت کشورهای در حال توسعه ۱۰ برابر کمک‌های رسمی توسعه‌ای است، ضروری به‌نظر می‌رسد. اگر قرار است این یک نقطه‌عطف برای آفریقا باشد و نه یک خطای دوباره، باید تلاشی نفس‌گیر برای مشارکت بخش خصوصی انجام گیرد. سازماندهی مجدد بانک جهانی بخشی مرکزی از یک تلاش بزرگ‌تر است که تحت نظارت رئیس بانک جهانی شکل می‌گیرد تا بانک جهانی نقش تسهیل‌کننده اقدامات بخش خصوصی را ایفا کند و نه یک تامین‌کننده اولیه منابع مالی. طی سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳، بازوی وام‌دهی بانک جهانی با عنوان سازمان بین‌المللی مالی، مشارکت مالی خود را تا ۷۳ درصد افزایش داد و در عین حال بازوی تامین‌کننده بیمه در برابر خطرات سیاسی کشورهای در حال توسعه این بانک با نام آژانس ضمانت چندجانبه سرمایه‌گذاری، فعالیت‌های خود را گسترش داده است و این کار را هم از طریق متنوع‌سازی نوع پروژه‌های تحت پوشش و گسترده کردن پوشش بیمه‌های موجود انجام داده است.

نوسازی ساختاری که در ماه ژوئیه روی داد، در قالب این اقدامات صورت گرفته است. در این تلاش‌ها یک الگوی مشاوره مدیریتی که تخصص و پوشش منطقه‌ای را با هم تلفیق می‌کند، ارائه شده است تا موانع بوروکراتیک که متخصصان منطقه‌ را در ۱۴ بخش از هم جدا کرده است، از میان بردارد. برخی از این بخش‌ها انرژی، آب و آموزش هستند که همه توان بانک جهانی را برای اجرای پروژه‌ها و مشارکت در آنها متمرکز ساخته است.

همزمان، بریکس به توافق رسید تا بانک خود را تاسیس کند. موارد مهم بسیاری درباره کارهایی که این بانک می‌تواند انجام دهد وجود دارد، اما نشانه‌های اولیه حاکی از آن است که زیرساخت‌ها عامل کلیدی در فعالیت‌های این بانک محسوب خواهد شد و تمرکز همه آنها بر آفریقا خواهد بود.

بانک جهانی برآورد کرده است که کافی نبودن زیرساخت‌ها در آفریقا موجب کاهش بهره‌وری تا ۴۰ درصد خواهد شد. پروژه امکانات زیرساخت‌های جهانی که به‌عنوان بخشی از تلاش‌های بانک جهانی به تازگی شکل گرفته است، قرار است ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه را برای تسهیل مشکلات مالی زیرساخت‌ها تامین کند. برنامه توانمندسازی آفریقا که توسط آمریکا اجرایی می‌شود نیز ۲۶ میلیارد دلار دیگر را تامین خواهد کرد.

اما تا کنون بانک جدید بریکس، چیزی بیش از یک توافق سیاسی نبوده و این موضوع که آیا اصلا به‌طور کامل شکل‌ خواهد گرفت یا نه چیزی است که در آینده مشخص خواهد شد. حتی اگر این بانک شروع به‌کار کند، گروه بریکس از فقدان آنچه به بانک‌های توسعه‌ای و به‌ویژه بانک جهانی اعتبار می‌دهد، رنج خواهد برد: کارکنانی که بیشتر آنها بهترین کارشناسان ویژه جهان هستند.

همه اینها در شرایطی است که آفریقا بیش از هر زمان دیگری به یک بانک کارآمد نیاز دارد تا بتواند با تبعات منفی بیماری ابولا مبارزه کند.

معمولا هزینه‌های یک بیماری همه‌گیر، نسبت به آمار تلفات جانی آنها خیلی بالا است. برآوردها نشان می‌دهد که شیوع بیماری همه‌گیر سارس در سال ۲۰۰۳ بیش از ۵۰ میلیارد دلار زیان به اقتصاد جهانی وارد ساخت و این در شرایطی بود که آمار مبتلایان فقط در حدود ۸ هزار نفر بود که از آن تعداد کمتر از ۸۰۰ نفر جان خود را از دست دادند. این نشان می‌دهد که حتی اگر سرعت شیوع بیماری بسیار کند باشد هم زیان‌های مالی فراوان خواهد بود. در نیجریه برخی از شرکت‌ها کارکنان خارجی خود را اخراج کردند. شرکت نفتی شل که سرمایه‌گذاری هنگفتی را در این کشور کرده است، یک تیم مدیریت بحران تشکیل داده است تا بر پایه آمار مرگ‌ومیر و گسترش جغرافیایی بیماری، سطح خطر را برآورد کند. اگر محدودیت‌های مسافرت سخت‌تر شوند و راه‌های فرار بسته شوند، فشارها بر شرکت‌ها برای خروج از غرب آفریقا افزایش خواهد یافت. هم‌اکنون شرکت‌های بریتیش‌ایرویز، امارات و دو شرکت هواپیمایی آفریقایی پروازهای خود را به برخی از کشورهای مبتلا به حالت تعلیق درآورده‌اند. بسیاری بر این باورند که سایر شرکت‌های هواپیمایی نیز به‌زودی چنین تصمیمی خواهند گرفت. این احتمال وجود دارد که دولت‌های غربی در صورت تسری بیماری به سایر شهرها، از کسب‌وکارهای کشورهایشان بخواهند که منطقه را ترک کنند. در لاگوس که بسیاری از شرکت‌ها فعالیت‌های منطقه‌ای خود را در آنجا به راه انداخته‌اند، سرمایه‌گذاران تاکنون آرامش خود را حفظ کرده‌اند، اما طرح‌های شرایط احتمالی آنها هم روی میز است.

منبع: project-syndicate.org