فاصله با آرمان‌ها

عبدالجبار کاکایی شاعر و دبیر جشنواره شعر فجر (حوزه فرهنگ) برای بررسی عملکرد فرهنگی دولت جدید در یک سال اخیر ابتدا باید دو پیش فرض را مدنظر قرار داد. نخست اینکه این دولت با دولت قبلی اصلا قابل قیاس نیست. گشایشی که در فضای سیاسی با روی کار آمدن دولت جدید اتفاق افتاد، چنان حوزه فرهنگ را تحت تاثیر قرار داد که حتی اگر دولت یازدهم کنشی فرهنگی نداشته باشد، همین کنش سیاسی‌اش باعث گشایش فضای فرهنگی شده است. پیش فرض دوم این است که دولت دکتر روحانی در مقایسه با دولت قبل چه مقدار کار فرهنگی انجام می‌دهد؟ به عقیده من با توجه به سازمان‌های موازی و نهادهای فرهنگی وابسته به دولت، چیزی حدود ۲۰ درصد کار فرهنگی کشور در دست دولت است و بنابراین حتی اگر این ۲۰ درصد هم انجام نشود کاستی بزرگی پیش نمی‌آید. آنچه می‌تواند باعث شکوفایی و رشد اقتصادی و هنری در حوزه فرهنگ شود این است که همه ظرفیت‌های موجود به کار گرفته شوند.

در راستای تحقق بخشیدن به این هدف دولت اگر قصد دارد آشتی ملی صورت بگیرد باید این کار را از حوزه فرهنگ آغاز کند، چرا که در این حوزه نخبگان زیادی داریم و اگرهم قرار است تمرین مدارا کردن برای دولت شکل بگیرد چه بهتر که باز هم از اهالی فرهنگ شروع شود. مانند جشنواره شعر فجر که ما تلاش کردیم در آن چند صدایی وجود داشته باشد.

یکی از آسیب‌هایی که در سال‌های اخیر وجود داشته و هنوز هم دیده می‌شود این نکته است که متاسفانه حوزه فرهنگ به شدت تحت مراقبت امنیت فرهنگی است. افرادی که حیاتشان در گروی استفاده از بخشی از بدنه فرهنگی دولت است و سعی دارند بقیه جریان‌های فرهنگی را تحت تاثیر قرار دهند وکنار بزنند باید مهار شوند. در گذشته ثابت شده که برای فرهنگ سرمایه‌گذاری می‌شود، اما در چارچوب خاص خودش. دولت یازدهم هم همین روال را در پیش گرفته است. در واقع اثر هنری در ایران نه به صرف اثر هنری بودنش که به خاطر اثر تبلیغی‌اش ارزش‌گذار می‌شود.

به همین خاطر است که امکانات به دست عده محدودی می‌رسد و اگر قرار است در فضای هنر تعالی به وجود بیاید باید امکانات به طور یکسان به صداهای مختلف و دیدگاه‌های مختلف تقسیم شود. یکی از روش‌های شکوفایی اقتصادی در حوزه فرهنگ این است که خصوصی‌سازی فرهنگی هرچه سریع‌تر اتفاق بیفتد.

ما زمان کافی برای آزمون و خطا به بخش خصوصی نداده‌ایم و نگذاشته‌ایم که روی پای خود بایستند. دولت وظیفه خودش می‌داند که در تمام حوزه‌های فرهنگی دخالت کند، انتخاب کند و حق انتخاب را از شهروند بگیرد که این دخالت‌های مستقیم باید هر چه زودتر

به پایان برسند. باید این واقعیت را در نظر داشت که در عملکرد فعلی دولت نقاط ضعف بسیاری وجود دارد؛ چرا که ما معمولا آرزو‌ها و آرمان‌هایمان را با شرایط فعلی مقایسه می‌کنیم و کمبودهای بسیاری را شاهد هستیم. مهم‌ترین مبحث، شهامت است.

برای کار در حوزه فرهنگ نیاز به شهامت و تدبیر بسیاری است و نمی‌توان کار منفعلانه را نشانه تدبیر دانست. افرادی که در راس امور هستند باید کارشان را به خوبی بلد باشند و با کار پیش بروند و به انتقادها پاسخ بدهند. روش انفعال و عقب‌نشینی تنها باعث می‌شود که انتقادها شدیدتر و تندتر بشوند. دولت باید در مقابل فشارهای این چنینی مقاومت به خرج دهد که گاه متاسفانه شاهد رفتارهای انفعالی هستیم.