نقش‌های متفاوت بازار اولیه و ثانویه

علی رحمانی مدیرگروه حسابداری دانشگاه الزهرا بازار سرمایه بازاری برای تامین مالی بلند مدت است، این جمله برای حالتی است که درباره بازار اولیه صحبت کنیم، اما در بازار ثانویه لزومی ندارد که سرمایه‌گذاری‌ها بلندمدت باشند و حتی هر چه سرعت جابه‌جایی سرمایه بیشتر باشد نشان از کارآیی بیشتر آن بازار دارد و به واسطه خرید و فروش‌ها بازار تنظیم می‌شود. در ایران نیز حجم سهام شناور ۲۲درصد است که در مقابل ۷۸ درصد حجم سرمایه‌ای که غیر شناور است و بلند مدت سرمایه‌گذاری شده، به نسبت رقم کمی است. یعنی در میان همه سرمایه‌گذاران راهبردی و شرکتی، ۵برابر سرمایه‌گذاری شناور به صورت غیرشناور سرمایه‌گذاری می‌شود، دلیلی که این گروه را به این امر تشویق می‌کند سود سالانه صندوق‌ها است یا قدرت تاثیرگذاری بر تصمیمات یک شرکت.

با توجه به این آمار و ارقام و باتوجه به اینکه خیلی از شناورها هم به صورت ۶ ماهه یا یک ساله سرمایه‌گذاری می‌کنند، به نظر من سرمایه‌گذاری در ایران به نسبت بلندمدت است و حتی ما به نسبت سایر کشورها محدودیت‌های زیادی برای نوسانگیرها (day Trader) داریم و برای رسیدن به سرعت جابه‌جایی سهام در کشورهای پیشرفته باید اندکی از این محدودیت‌ها بکاهیم.

درباره اینکه نرخ سود بورس چقدر باید بالاتر از نرخ سود آزاد از ریسک یا نرخ سود بانکی باشد، موسسه استرن استوارت را معرفی می‌کنم که صرفه ریسک را در صنایع مختلف در هر سال حساب می‌کند، همان کاری که قرار بود در خصوصی‌سازی در ایران نیز انجام شود. طبق گزارش‌های همین موسسه رنج متفاوتی برای سود سرمایه‌گذاری در بورس نسبت به سود سپرده در بانک وجود دارد و برای کشورهای توسعه یافته که نرخ سود بانک حدود چهار درصد است، نرخ سود متوسط بازار سهام حدود دو برابر این مقدار است، در ایران نیز اگر به دهه اخیر نگاه کنیم، متوسط بازدهی بورس ۳۵ درصد و نرخ سود متوسط بانکی ۵/۲۱ درصد بوده است.

حمایت بی‌چون و چرای دولتی از بورس

در کشورهای مختلف مدل‌های مختلفی برای فرهنگ سرمایه‌گذاری در بورس وجود دارد، در عربستان ۹۶ درصد سرمایه‌گذاران مردم بودند اما اگر دقیق‌تر به این مردم نگاه می‌کردیم، اکثرا شاهزاده‌ها بورس را در دست داشتند، اما در کشور اندونزی با وجود آنکه بازار سهام پیشرفته‌ای دارند، فقط یک درصد از مردم که سطح خوبی از سواد دارند وارد بازار شده‌اند. اما در ایران به خاطر اینکه اکثر فعالیت‌های اقتصادی فرد محور است، مردم به صورت شخصی وارد بازار شده‌اند و دولت و حاکمیت نیز این دیدگاه را ترغیب کرده‌اند، مثلا همین که در صداوسیمای ایران هر شب میزان جابه‌جایی‌های شاخص کل بازار بورس (آن هم جابه‌جایی‌های مثبت) در اخبار سراسری پوشش داده می‌شود یا تعریف و تمجیدی که از بورس می‌شود. پس همان افرادی که از بورس این‌چنین پشتیبانی می‌کنند باید خودشان هم آموزش‌های لازم را برای مردم مهیا کنند.

به اعتقاد شخصی من کاهش قیمت‌های فعلی شکستن حباب نیست و به خاطر ضربه‌ ناشی از تغییر قوانین این تغییرات قیمتی رخ داده است. که این چنین دستکاری‌ها نیز در بورس ایران مشاهده شده است.