آلودگی هوا و تورم؛ مروری بر واقعیتها
مرگ و میر و آلودگی هوا
امروزه بیش از هر مقطع دیگری معضل آلودگی هوا و افت شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index) اهمیت دارد. براساس آخرین آمار ارائه‌شده مربوط به سال ۲۰۱۹ میلادی در شکل «۱» (نرخ مرگ و میر منتسب به آلودگی هوای محیط در پهنه جهانی برحسب هر ۱۰۰هزار نفر جمعیت)، افغانستان با ۱۴۳ نفر بیشترین و فنلاند با ۷نفر کمترین میزان مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا را در مقیاس جهانی داشته‌‌‌اند. در همین سال، آمار ارائه‌شده برای ایران، ۵۱نفر به‌ازای هر ۱۰۰هزار نفر جمعیت بوده است؛ یعنی بیش از ۴۰هزار مرگ ناشی از آلودگی هوا! این آمار تنها بخشی از واقعیت وحشتناک افزایش آلاینده‌‌‌های مخرب شهری نظیر گازهای گلخانهای (Green House Gases) در هوایی است که هر روزه به استنشاق میلیون‌‌‌ها نفر انسان به‌ویژه در کلان‌شهرها می‌‌‌رسد. به این ترتیب، لزوم توجه به کنترل آلودگی هوا و محیط‌زیست از اهمیت زیادی برخودار است.
تورم و آلودگی هوا
همان‌گونه که تاکنون اشاره شد، میزان مرگ‌ومیرهای برآمده از آلودگی هوا به یک زنگ خطر جهانی تبدیل شده است. برای کاهش آثار منفی و از بین بردن این دسته از آلودگیهای محیطی دولت‌‌‌ها باید هزینههای زیادی صرف کنند. اما اگر دولت با تورمهای پیاپی و به‌تبع آن کسری بودجه مواجه باشد چه خواهد شد؟ براساس متون و مقالات اقتصادی ارائه‌شده، افزایش شاخص قیمت‌ها (CPI) افزایش اسمی درآمدهای مالیاتی را در پی دارد؛ اما چون کشش قیمتی درآمدهای مالیاتی کمتر از واحد است، سیستم مالیاتی نسبت به تورم بی‌کشش بوده و کارآیی لازم را ندارد. بنابراین، افزایش تورم از بُعد مخارج، کسری بودجه‌‌‌ای دولت را تشدید کرده و به‌تبع آن کسری بودجه شهرداری‌‌‌ها و سازمان‌های متولی کاهش آلودگی هوا و محیط‌زیست را در بر خواهد داشت.
به این ترتیب، هزینه تورم ایجادشده در کشور به آلودگی بیشتر هوا سرایت کرده و سبب جان باختن انسان‌‌‌های بیشتری خواهد شد. پس زمانی که دولت از عهده مخارج عمومی خود برنیاید و نتواند تورم ایجادشده را کنترل کرده و کاهش دهد، گام نهادن در مسیر تعهدات بین‌المللی مانند توافق‌نامه پاریس (Paris Agreement) و پروتکل کیوتو (Kyoto Protocol) جهت کاهش انتشار گازهای گلخانهای امکان‌پذیر نخواهد بود. در ادامه به بررسی برخی از اقدامات و بودجه‌‌‌های اختصاص‌یافته به پرونده آلودگی هوا در ایالات‌متحده آمریکا پرداخته شده است.
قانون کاهش تورم و آب‌وهوا
کشورهای زیادی درصدد ارائه قانون‌‌‌های ملی برای کاهش انتشار گازهای گلخانهای و آلودگی هوا هستند. یکی از این کشورها از دیدگاه گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) ایالات‌متحده آمریکاست. قانون کاهش تورم (Inflation Reduction Act) ایالات‌متحده در سال 2022 میلادی (The U.S. Inflation Reduction Act of 2022) یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری‌‌‌ها در زمینه‌‌‌های اقتصاد، امنیت انرژی و آب‌وهوای آمریکاست که در تاریخ این کشور انجام شده است. در این تلاش تماما دولتی، وزارت خزانه‌‌‌داری ایالات‌متحده آمریکا مسوول اجرای عناصر اصلی قانون است؛ از جمله مشوق‌‌‌های مالیاتی که سرمایه‌گذاری در انرژی پاک و تولید را تحریک می‌کند و هزینههای مراقبت‌‌‌های بهداشتی را کاهش می‌دهد. از این‌رو، برخی از موارد مهم در بودجه 300میلیارد دلاری در نظر گرفته‌شده برای اجرایی ساختن قانون کاهش تورم در زمینه آلودگی هوا و توسعه انرژیهای پاک عبارتند از:
به‌منظور نظارت بر آلودگی هوا 117.5میلیون دلار آمریکا بودجه به آژانس حفاظت از محیط‌زیست ایالات‌متحده آمریکا (EPA) اختصاص یافته است.
این بودجه برای نوسازی شبکه ملی پایش کیفیت هوا، به‌ویژه در جوامع محروم است.
این بودجه همچنین برای نظارت و رسیدگی به انتشار گاز متان و سایر گازهای گلخانهای منتشرشده توسط بخاری‌های چوبی و اعطای کمکهای مالی به ایالت‌‌‌های مربوطه در جهت اجرای استانداردهای کاهش انتشار گازهای گلخانهای اختصاص یافته است.
به‌منظور کمکهای بلاعوض در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانهای و سایر آلودگیهای هوا، از طریق توسعه فناوریهای بدون انتشار کربن در جوامع محروم، 27میلیارد دلار آمریکا بودجه اختصاص داده شده است.
پنج‌میلیارد دلار بودجه برای پروژه‌‌‌هایی اختصاص داده شده که آلودگی هوا و انتشار گازهای گلخانهای را از طریق زیرساخت‌‌‌های انرژی موجود کاهش می‌دهند یا زیرساخت‌‌‌های انرژی غیرعملکردی را با فناوریهای کم‌انتشار جایگزین/به‌‌‌روزرسانی می‌کنند.
سه‌میلیارد دلار بودجه به‌منظور تخفیفات و کمکهای مالی برای گسترش به‌کارگیری فناوریهای بدون انتشار کربن در بنادر و ایجاد برنامه‌های اقدام آب و هوایی برای بنادر (ایجاد بنادر سبز) اختصاص داده شده است.
جمع‌بندی
همان‌گونه که اشاره شد، آلودگی هوا به معضل و چالشی جدی تبدیل شده است و رفع آثار مخرب آن نیازمند صرف بودجه‌‌‌های نسبتا زیادی است. براساس اطلاعات ارائه‌شده و اجرای قانون کاهش تورم ایالات‌متحده، در کشوری مانند ایران به سبب وابستگی زیاد به سوخت‌‌‌های فسیلی نظیر نفت، گاز طبیعی، نفت کوره (مازوت) و نفت گاز (گازوئیل) در تولید و مصرف برق و انرژی در بخش‌های اصلی صنعت، حمل‌ونقل، مسکونی و تجاری، تخصیص بودجه‌‌‌های بسیار زیادی جهت کاهش میزان مرگ‌ومیرها یا بیماری‌‌‌های پوستی و اقسام سرطان‌‌‌های مربوط به پدیده آلودگی هوا مورد نیاز است. شاید تغییر رویه به سمت استفاده از انرژیهای پاک و تکنولوژی‌های سبز و همچنین بهبود راندمان تولید نیروگاه‌های تولید برق و صنایع آلاینده بتواند تا میزان زیادی باعث کاهش هزینههای مربوط به انتشار گازهای گلخانهای شود.
اما باید توجه داشت که وجود مقوله تورم و کسری بودجه دولت اجازه پیاده‌سازی طرح‌های کلان مربوط به کنترل آلودگی هوا را در ایران فراهم نخواهد کرد. بنابراین امید است تا برنامه‌ریزان و سیاستمداران ذی‌ربط با در نظر داشتن رشد تولید سبز و مهار تورمهای افسارگسیخته سبب اجرایی‌سازی قوانین منسجم و انعطاف‌‌‌پذیر بیشتر (نظیر ماده 16 قانون جهش تولید دانش‌بنیان -تابلوی سبز برق- که صنایع با مصرف برق بالای یک‌مگاوات را ملزم به احداث یا تهیه یک‌‌درصد برق مصرفی از ممر انرژیهای پاک کرده است) و طرح‌های مشوق انرژی پاک (نظیر ماده 12 قانون رفع موانع تولید- سوخت صرفه‌‌‌جویی‌شده) برای کنترل آلودگی هوا به‌ویژه در کلان‌شهرها شوند.
