نوسازی برند «کمربند و جاده»
از زمانی که «کمربند اقتصادی جاده ابریشم» و «جاده ابریشم دریایی» برای اولین‌بار در سال ۲۰۱۳ راه‌‌‌اندازی شدند تا کنون که به ابتکار «کمربند و جاده» تبدیل شده‌‌اند، انتقاد اصلی نسبت به ابهام این ایده‌‌‌ها بوده است. در روزهای آغازین، شرکت‌های چینی می‌‌‌توانستند هر چیزی را به عنوان پروژه ابتکار «کمربند و جاده» تلقی کنند. حتی امروز نیز سردرگمی‌‌‌هایی در مورد چیزی که بخشی از پروژه «کمربند و جاده» را تشکیل می‌دهد وجود دارد؛ برای مثال، اختلاف‌‌‌نظر عمومی بین چین و نپال در مورد اینکه فرودگاه Pokhara جزو این پروژه هست یا خیر. بنابراین در منظر عمومی، تصویر ابتکار «کمربند و جاده» تا حد زیادی ابهام‌‌‌آلود شده است.
در تصور عمومی، تصویر ابتکار «کمربند و جاده» تا حد زیادی به پروژه‌‌‌های زیرساختی سخت گره خورده است؛ مواردی مانند جاده‌‌‌ها، راه‌‌‌آهن، فرودگاه‌‌‌ها، بنادر و.... که احتمالا به این دلیل است که این نوع پروژه‌‌‌ها بسیار پرهزینه هستند و توجه بسیاری را جلب می‌کنند. اما همان‌طور که تجزیه و تحلیل‌‌‌ها نشان داده است، از نظر تعداد پروژه، در حوزه‌‌‌هایی مانند آموزش و بهداشت، پروژه‌‌‌های بسیاری به اندازه حوزه‌های حمل‌ونقل و انرژی اجرا شده است. در همین حال، به‌رغم شهرت چین در تامین بودجه پروژه‌‌‌های «فیل سفید» که به پروژه‌‌‌ها و کارهایی اطلاق می‌شود که در مقابل انرژی و هزینه زیادی که در جهت نگهداری و توسعه آنها صرف شده، بازگشت سرمایه و صرفه‌ای ندارند، میانگین ارزش پروژه‌‌‌های توسعه‌‌‌ای چین از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۷، چندان چشمگیر نبوده است.
رسانه‌‌‌های دولتی چین و همچنین شی‌جین پینگ در سخنرانی‌‌‌های خود در زمینه ابتکار «کمربند و جاده» به دنبال این هستند که تاکید کنند این ابتکار چیزی بیشتر از زیرساخت‌‌‌هایی است که برای آن شناخته شده است. شی تاکید کرده است که همکاری «کمربند و جاده» از یک اتصال فیزیکی به اتصال نهادی گسترش یافته و حتی در قلمرو ارتباطات فیزیکی نیز بخش دیجیتالی آن بسیار پررنگ‌‌‌تر بوده است. در واقع می‌‌‌توان فهمید که این تاکیدات رسانه‌‌‌ای و همچنین سخنرانی رهبر چین، به عبارتی پاسخ ضمنی به انتقاداتی است که ابتکار «کمربند و جاده» را از نظر زیست‌‌‌محیطی مخرب می‌‌‌داند و معتقد است فساد را از طریق عدم‌شفافیت ترویج می‌کند.
به‌طور خلاصه می‌‌‌توان گفت چین در تلاش است تا تصویر ابتکار «کمربند و جاده» را بازسازی کند. به‌عنوان مثال، رسانه‌‌‌های دولتی چین بر واژه‌‌‌های «همکاری باز، سبز و پاک» تاکید می‌کنند. از آن طرف هم خود شی جین پینگ اشاره کرده بود که نیروگاه‌های آبی، بادی و انرژی خورشیدی که در کمربند قرار دارند، باید مورد توجه قرار گیرند. همچنین در ادبیات چینی تمرکز زیادی روی تاکید بر نقش پررنگ کشور میزبان وجود دارد که در شعار «برنامه‌‌‌ریزی با هم، ساختن با هم و بهره‌‌‌گیری از یکدیگر» نمایان شده است. این امر تلاشی برای مبارزه با این روایت است که پروژه‌‌‌های ابتکار «کمربند و جاده» مستقیما به نفع چین هستند؛ چه با دسترسی پکن به زیرساخت‌‌‌های کلیدی یا تحمیل بدهی سنگین به دیگر کشورها. همان‌طور که به‌طنز گفته می‌شود: «در همکاری برنده-برنده با چین، پکن دو بار برنده می‌شود.»
در مقابل، چین می‌‌‌خواهد تاکید کند که کشورهای میزبان دستور کار همکاری ابتکار «کمربند و جاده» را تنظیم کرده‌‌‌اند. یک روزنامه دولتی و رسمی چین تاکید کرده است که این ابتکار براساس اصول «مشاوره گسترده، مشارکت مشترک و منافع مشترک» پایه‌‌‌گذاری شده است. البته با توجه به فقدان شفافیت و وجود دولت‌‌‌های مستبد در بسیاری از کشورهای عضو ابتکار «کمربند و جاده» باید توجه کرد که اینکه نخبگان این کشورها، خواهان پروژه خاص باشند به این معنی نیست که واقعا برای مردم خوب است.
اینها نشان می‌دهد که ابتکار «کمربند و جاده» در حال بازسازی برند خود است؛ اما ریشه‌‌‌های زیرساختی خود را کاملا از دست نخواهد داد. در همین راستا رهبر چین اشاره کرده است که چین به تامین بودجه زیرساخت‌‌‌های اساسی مانند جاده‌‌‌ها، راه‌‌‌آهن و بنادر ادامه خواهد داد. او به‌ویژه به «تسریع توسعه با کیفیت بالای قطار سریع‌‌‌السیر چین–اروپا» و «مشارکت در کریدور بین‌المللی ترابری بین‌المللی ترانس کاسپین» متعهد شده است. بنابراین این دولت در تلاش برای مبارزه با این روایت که ابتکار «کمربند و جاده» تحت‌تاثیر کاهش شدید بودجه چین قرار دارد، پول جدیدی را برای چنین پروژه‌‌‌هایی در نظر گرفته است. در همین راستا بانک توسعه چین و بانک واردات صادرات چین، هرکدام یک پنجره تامین مالی ۳۵۰میلیارد یوآنی ایجاد خواهد کرد. همچنین ۸۰میلیارد یوآن بیشتر به صندوق جاده ابریشم تزریق خواهد شد و در مجموع، این مبلغ بالغ بر ۱۰۰میلیارد دلار بودجه جدید است. البته اگر چین به رویه قبلی خود ادامه دهد، بیشتر آن احتمالا وام خواهد بود.
شی جین پینگ که به دنبال اقداماتی فراتر از ایجاد زیرساخت است، متعهد شده تا همکاری‌‌‌های تجاری را در امتداد ابتکار «کمربند و جاده»، از جمله توافق‌نامه‌‌‌های تجارت آزاد پیش ببرد. او همچنین قول داده است که بازارهای چین را بیشتر باز کند؛ به‌خصوص با حذف کردن تمام محدودیت‌های دسترسی سرمایه‌گذاری خارجی به بخش تولید. موضوعاتی مانند زیرساخت، دسترسی به بازار و تجارت آزاد همگی در اولین و دومین نشست «کمربند و جاده» مطرح شده بودند. اما پیشرفت‌‌‌های جدیدی دیده شده که ارزش توجه دارد. اول اینکه رهبر چین حداقل تعهد کلامی به افزایش یکپارچگی در پروژه‌‌‌های «کمربند و جاده» داده است که می‌‌‌تواند تلاشی برای ریشه‌‌‌کن کردن فساد و مبارزه با عدم‌شفافیت باشد؛ چیزی که برای معاملات سرمایه‌گذاری چین مشکل ایجاد می‌کند.
علاوه بر این، چین با تمرکز بر علم و فناوری، نوآوری و تجارت الکترونیک به بخش جاده ابریشم دیجیتال تکیه دارد. یکی از مهم‌ترین اعلامیه‌‌‌های مطرح‌‌‌شده در این انجمن، راه‌‌‌اندازی ابتکار هوش مصنوعی در زمینه حاکمیت جهانی بود. البته هنوز روشن نیست که چگونه ابتکار «کمربند و جاده» می‌‌‌تواند با ابتکار توسعه جهانی که در سال ۲۰۲۱ آغاز شد، تناسب داشته باشد. در واقع قبل از دهمین سالگرد ابتکار «کمربند و جاده» به نظر می‌‌‌رسید که ابتکار توسعه جهانی، «کمربند و جاده» را کنار بزند. با این حال، سخنرانی شی جین پینگ روشن کرد که چین علاقه خود را به ابتکار «کمربند و جاده» از دست نمی‌‌‌دهد؛ حتی اگر محتوای پشت نام آن را تغییر دهد.
